Blok wschodni na świecie (tzw. Drugi Świat Blok wschodni w Europie Blok wschodni (także: blok komunistyczny, sowiecki, socjalistyczny; państwa socjalistyczne, komunistyczne; demoludy Ostblok ) – potoczne określenie grupy komunistycznych państw Europy Środkowej i Wschodniej , Azji Wschodniej i Azji Południowo-Wschodniej pod dominacją Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w okresie zimnej wojny (1947–1991).
W Europie termin „blok wschodni” obejmował ZSRR i jego państwa satelickie w Układzie Warszawskim i Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG) ; w Azji obejmował Socjalistyczną Republikę Wietnamu , Laotańską Republikę Ludowo-Demokratyczną i Ludową Republikę Kampuczy , Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną , Chińską Republikę Ludową (przed chińsko-sowieckim rozłamem w 1961 roku ), od 1961 roku blok komunistyczny obejmował również Republikę Kuby [1] [2] [3] [4] [5] [6]
Władzę w bloku wschodnim komuniści obejmowali w wyniku rewolucji , interwencji zewnętrznych, fałszowania wyborów lub poprzez zamachy stanu [1] Ustrój polityczny krajów bloku wschodniego był zazwyczaj przez nie oficjalnie określany jako: „socjalizm ” („państwo socjalistyczne ”), „demokracja ludowa ”, później też jako „realny socjalizm ”.
Historia
Pierwszym państwem, w którym ideologia komunistyczna była oficjalną ideologią państwową, a sposobem sprawowania władzy dyktatura proletariatu , była powstała w wyniku przewrotu bolszewickiego (rewolucji październikowej) , po krwawej wojnie domowej lat 1918–1921, Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka (Rosyjska FSRR). 30 grudnia 1922 Rosyjska FSRR i utworzone przez bolszewików w czasie wojny domowej marionetkowe : Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka , Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka oraz Zakaukaska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka (w skład której wchodziły Gruzińska SRR , Armeńska SRR , Azerbejdżańska SRR ) połączone zostały w Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich . W 1936 rozwiązano Zakaukaską FSRR, z której wydzielono Armeńską SRR, Azerbejdżańską SRR, i Gruzińską SRR[7]
W 1924 roku powstała Mołdawska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka [8]
W 1918 roku Turkiestan Zachodni przekształcono w Turkiestańską Autonomiczną Socjalistyczną Republikę Radziecką . W 1924 Turkiestańską ASRR przekształcono w republiki: Turkmeńską SRR , Uzbecką SRR , Tadżycką ASRR [8] Kazachska oraz Kirgiska SRR [8]
W marcu 1940 ZSRR po agresji na Finlandię uzyskał Karelię . Karelię przekształcono w Karelo-Fińską SRR , która istniała do 1956 roku[9] anektował kraje bałtyckie , tworząc z nich kolejne republiki radzieckie : Litewską SRR , Łotewską SRR i Estońską SRR . Po dwudziestoczterogodzinnym ultimatum wystosowanym (w konsekwencji ustaleń paktu Ribbentrop-Mołotow ) 26 czerwca 1940 wobec rządu Rumunii z żądaniem natychmiastowego opuszczenia terytorium północnej Bukowiny i Besarabii przez wojsko i władze rumuńskie, opuszczone terytorium okupowała po przeprowadzonej w dniach 28 czerwca – 3 lipca 1940 ewakuacji rumuńskiej Armia Czerwona , a następnie 2 sierpnia anektował je ZSRR w formie Mołdawskiej SRR ze stolicą w Kiszyniowie . W konsekwencji II wojny światowej ZSRR zdobył też wschodnią część terytorium Polski, czechosłowacką Ruś Zakarpacką (uzyskaną traktatem z Czechosłowacją w 1945)[10] Prus Wschodnich , przekształconą w obwód królewiecki – eksklawę Rosyjskiej Federacyjnej SRR.
Stempel w dowodzie osobistym zezwalający na przekraczanie granicy PRL i pobyt w części europejskich państw tzw. „demokracji ludowej ” Podczas II wojny światowej Armia Czerwona zajęła szereg państw Europy Środkowej i Wschodniej , co usankcjonowała konferencja jałtańska . W tych państwach przy zachowaniu fasady demokracji parlamentarnej i systemu wielopartyjnego faktyczną władzę oddano partiom komunistycznym i dokonały się w nich następnie podobne jak w ZSRR przekształcenia ustrojowe. Państwa satelickie takie jak NRD , PRL , Czechosłowacja , Węgry , Bułgaria i Rumunia , znajdowały się pod kontrolą ZSRR, ich armie były podporządkowane Moskwie (od 1955 za pośrednictwem struktury Układu Warszawskiego ), ZSRR decydował o ich polityce zagranicznej i zasadniczych kierunkach polityki gospodarczej (scentralizowana państwowa gospodarka nakazowo-rozdzielcza z kluczową rolą przemysłu ciężkiego-zbrojeniowego, kolektywizacja rolnictwa ). W większości z nich stacjonowała Armia Radziecka, a granice z Europą Zachodnią były pilnie strzeżone. Zewnętrzne granice terenów kontrolowanych przez ZSRR nazwano „żelazną kurtyną” . Termin ten pochodzi z przemówienia Winstona Churchilla wygłoszonego w Fulton w marcu 1946 roku[11] Józefa Stalina jest uznawane za początek zimnej wojny [11] Jugosławia i Albania – w tych krajach komuniści doszli do władzy bez pomocy Armii Czerwonej.
„Rewolucja ludowo-demokratyczna” została wyeksportowana także w inne części świata. Już od 1924 istniała podporządkowana ZSRR Mongolska Republika Ludowa . W 1949 proklamowano Chińską Republikę Ludową . Inne azjatyckie państwa socjalistyczne to Korea Północna (od 1948) i Wietnam Północny (od 1945). Na półkuli zachodniej rewolucja kubańska w 1959 zaprowadziła na Kubie komunizm.
Koniec lat 80. to rozpad bloku socjalistycznego. Byłe państwa realnego socjalizmu zerwały z dawnym ustrojem i przeprowadziły reformy zmierzające do demokratyzacji i zmiany gospodarki centralnie-planowanej na wolnorynkową (zob. Jesień Ludów ). W latach 90. ZSRR, Czechosłowacja i Jugosławia rozpadły się, zaś Niemiecka Republika Demokratyczna i Republika Federalna Niemiec połączyły. Większość państw europejskich skierowała swoją politykę na współpracę z UE i NATO . Władza komunistyczna utrzymała się w Chinach, Wietnamie, Laosie, Korei Północnej oraz na Kubie.
Demoludy
Potoczne określenie państw bloku wschodniego . Zazwyczaj nie zaliczano do tej grupy Jugosławii , która pod rządami Josipa Broz-Tity nie współpracowała z ZSRR (kryzys jugosłowiański ). Niekiedy wyłączano z tej grupy także Chińską Republikę Ludową i Albanię , skonfliktowane z breżniewowskim ZSRR i przywódcami KPZR (rozłam radziecko-chiński , rozłam radziecko-albański )[potrzebny przypis ] .
Pojęcie „demoludy” odnosiło się do krajów satelickich wobec ZSRR – „wypaczone demokracje”. Nie jest zasadne używanie tego pojęcia w stosunku do byłych republik radzieckich , gdyż wtedy stanowiły one część ZSRR.
Przypisy
↑ a b Łukasz Kluza: Rozpad bloku komunistycznego. Upadek ZSRR i zjednoczenie Niemiec . 2010-05-32. ↑ Wilfried W. Loth Wilfried W. , The Division of the World, 1941–1955 , London: Routledge, 1988, s. 297, ISBN 0-415-00365-2 , OCLC 20759440 .↑ Haggett, Peter, Encyclopedia of World Geography , Marshall Cavendish, 2001, ISBN 0-7614-7289-4 , s. 1,850.
↑ International Politics in Europe: The New Agenda , G. Wyn G.W. Rees , London: Routledge, 1993, s. 6, ISBN 0-415-08282-X , OCLC 252792047 .↑ Zdzisław Zblewski: Leksykon PRL-u . Kraków: Wydawnictwo Znak, 2001, s. 37. ISBN 83-240-0010-0 . ↑ Dzieje pl: blok sowiecki .↑ Zakaukaska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka Encyklopedia PWN Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-07-04] .↑ a b c Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich Encyklopedia PWN Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-07-04] .↑ Karelia Encyklopedia PWN Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-07-04] .↑ Wstęp . rok1989.pl. [dostęp 2017-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-01)].↑ a b żelazna kurtyna Encyklopedia PWN Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-07-04] . Lata 40.
Lata 50.
Lata 60.
Lata 70.
Lata 80.
Lata 90.
Epilog
Organizacje
Wyścig zbrojeń
Ideologie
Propaganda
Polityka
Zobacz też
Nurty Państwa rządzone Teoretycy i działacze
Symbole
Tematy powiązane
