Socjalizm naukowy

Socjalizm naukowy – jedna z trzech części składowych marksizmu^[1] [2] , głosząca, że socjalizm stanowi konieczne stadium rozwoju społecznego^[3].

Karol Marks i Fryderyk Engels ukuli ten termin, aby zdystansować się od tzw. socjalizmu utopijnego (tym mianem zwykło się określać nurty socjalizmu, które pojawiły się w pierwszej połowie XIX wieku)^[4]. Autorzy ci, spoglądając z wyższością na próby poprzedników, chcieli w ten sposób eksponować „naukowość” własnej koncepcji.

Socjalizm utopijny [...] [n]ie umiał wyjaśnić istoty niewolnictwa najemnego przy kapitalizmie, ani odkryć praw jego rozwoju, ani znaleźć tej siły społecznej, która zdolna jest stać się twórcą nowego społeczeństwa.

Włodzimierz Lenin, Trzy źródła i trzy części składowe marksizmu^[5]

Podstawowa cecha charakterystyczna marksistowskiego socjalizmu naukowego polega na tym, że opiera się on nie na pobożnych życzeniach, lecz na zrozumieniu prawidłowości rozwoju społecznego. Konieczność przekształcenia społeczeństwa kapitalistycznego w socjalistyczne Marks wyprowadził nie z jakichś utopijnych założeń, lecz z obiektywnych praw rozwoju społeczeństwa kapitalistycznego^[6]. W miejsce marzeń utopistów pojawiła się nauka o społeczeństwie komunistycznym^[7], do którego siłą konieczności prowadzą prawa historii, obiektywny proces rozwoju sił wytwórczych i stosunków produkcji, proces rozwoju walki klasowej^[8]. Marksizm nie tylko uzasadnił nieuchronność zastąpienia kapitalizmu przez socjalizm, lecz także wskazał na siłę społeczną mogącą to zadanie wykonać^[9].

Główną rzeczą w nauce Marksa jest wyjaśnienie światowej roli historycznej proletariatu, jako twórcy społeczeństwa socjalistycznego.

Włodzimierz Lenin, Losy historyczne nauki Karola Marksa^[10]

Engels pisał, iż socjalizm naukowy nie jest niczym innym, jak odzwierciedleniem w myśleniu ludzkim konfliktu między nowymi siłami wytwórczymi a kapitalistycznymi stosunkami produkcji, odzwierciedleniem w umysłach robotników, którzy cierpią wskutek tego konfliktu^[11].

Według niektórych historyków, wszystkie odmiany socjalizmu zawierają w sobie zarówno pierwiastki naukowe, jak i utopijne^[12].

W latach 60. XX wieku teoria socjalizmu naukowego została przekształcona przez ideologów radzieckich w dyscyplinę naukowego komunizmu.

Przypisy

1. Lenin i Trzy źródła i trzy części składowe Marksizmu ↓.
2. Lenin i Karol Marks (Krótki szkic biograficzny wraz z wykładem marksizmu) ↓.
3. socjalizm naukowy – Poradnia językowa PWN [online], Słownik języka polskiego PWN [dostęp 2020-08-25] .^{[niewiarygodne źródło?]}
4. dr Michał Urbańczyk: Socjalizm i komunizm. Marksistowska teoria państwa jako elementu panowania klasowego. [w:] Współczesne ideologie polityczne. Zajęcia nr 4 [on-line]. Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii WPiA UAM. [dostęp 2020-08-25]. (pol.).
5. Lenin i Trzy źródła i trzy części składowe Marksizmu ↓, s. 50.
6. Bielakow i in. 1964 ↓, s. 315.
7. Afanasjew i in. 1978 ↓, s. 34.
8. Bielakow i in. 1964 ↓, s. 269.
9. Afanasjew i in. 1978 ↓, s. 36.
10. Włodzimierz Lenin. Losy historyczne nauki Karola Marksa (Po raz pierwszy opublikowane w gazecie "Prawda" Nr. 50, 1 marca, 1913 r.)
11. Bielakow i in. 1964 ↓, s. 179.
12. Stanisław Filipowicz: Historia myśli polityczno-prawnej. Gdańsk: Arche, 2006, s. 293. ISBN 83-88445-44-8.

Bibliografia

• Wiktor Afanasjew, Karen Brutenc, Fiodor Burłackij, Grigorij Glezerman, Jurij Krasin, i in.: Naukowy komunizm. Pod redakcją Piotra Fiedosiejewa, tł. Mirosław Skwiecińskii. Wyd. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978.
• Aleksiej Bielakow, Fiodor Burłacki, Jurij Melwil, Abram Milejkowski, Sołomon Wygodzki, i in.: Podstawy marksizmu-leninizmu : podręcznik (Tyt. oryg.: Osnovy marksizma-leninizma). Pod redakcją Otto Kuusinena, tłumacz Regina Hekker i in.. Wyd. IV na podstawie II wydania rosyjskiego. Warszawa: Książka i Wiedza, 1964. (pol.).
• W.I. Lenin: Trzy źródła i trzy części składowe Marksizmu. W: Włodzimierz Lenin: Karol Marks (Krótki szkic biograficzny wraz z wykładem marksizmu); Trzy źródła i trzy części składowe Marksizmu. Wstępem opatrzył Stanisław Rainko. Warszawa: Książka i Wiedza, 1979, s. 45-52, seria: Popularna biblioteka klasyków marksizmu-leninizmu.
• W.I. Lenin: Karol Marks (Krótki szkic biograficzny wraz z wykładem marksizmu). W: Włodzimierz Lenin: Karol Marks (Krótki szkic biograficzny wraz z wykładem marksizmu); Trzy źródła i trzy części składowe Marksizmu. Wstępem opatrzył Stanisław Rainko. Warszawa: Książka i Wiedza, 1979, s. 1-44, seria: Popularna biblioteka klasyków marksizmu-leninizmu.

Linki zewnętrzne

• Albert Weisbord: XVII. SCIENTIFIC SOCIALISM. W: Albert Weisbord: The Conquest of Power. New York: Covici-Friede, 1937. Brak numerów stron w książce

Encyklopedie internetowe (ideologia polityczna):

• Britannica: topic/scientific-socialism
• NE.se: vetenskaplig-socialism