Kamerun

Republika Kamerunu

Republic of Cameroon
République du Cameroun

Herb Flaga
Dewiza: Paix, Travail, Patrie – Peace, Work, Fatherland (Pokój, Praca, Ojczyzna)
Hymn: Chant de Ralliement (Pieśń zbiórki)
Ustrój polityczny	republika
Stolica	Jaunde
Data powstania	1 stycznia 1960
Prezydent	Paul Biya
Premier	Joseph Ngute
Powierzchnia	475 440 km²
Populacja (2017) • liczba ludności	24 277 000[1]
• gęstość	53 os./km²
Kod ISO 3166	CM
Waluta	frank CFA (XAF)
Telefoniczny nr kierunkowy	+237
Domena internetowa	.cm
Kod samochodowy	CAM
Kod samolotowy	TJ
Strefa czasowa	UTC +1
Język urzędowy	francuski, angielski
Religia dominująca	chrześcijaństwo (61%)
PKB (2023)  • całkowite   • na osobę	48,63 mld[1] USD 1 700[1] USD
PKB (PSN) (2023)  • całkowite   • na osobę	133,46 mld[1] dolarów międzynar.[1] 4 665[1] dolarów międzynar.
Położenie na mapie

{{Państwo infobox}} Przestarzałe pola: "wysokość".

Kamerun, Republika Kamerunu (fr. Cameroun, République du Cameroun, ang. Cameroon, Republic of Cameroon) – państwo w środkowej Afryce, nad Zatoką Gwinejską. Graniczy z Nigerią, Czadem, Republiką Środkowoafrykańską, Kongiem, Gabonem i Gwineą Równikową. Kamerun jest członkiem ONZ, Unii Afrykańskiej i innych organizacji międzynarodowych.

Historia

Pod koniec XVIII wieku koczowniczy muzułmański lud Fulbe, pochodzący z Sahelu, podbił tereny Kamerunu, wypierając lub wchłaniając miejscową ludność.

Portugalczycy dotarli do wybrzeży Kamerunu na początku XVI wieku. Ich nieliczne faktorie nadbrzeżne handlowały różnymi towarami, ale głównie niewolnikami. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku powstały pierwsze misje chrześcijańskie.

W roku 1884 Kamerun stał się kolonią niemiecką ze stolicą w Buéa, przeniesioną później do Jaunde. Po I wojnie światowej Kamerun został terytorium mandatowym Ligi Narodów, podzielonym pomiędzy Wielką Brytanię i Francję.

Francuska część kraju uzyskała niepodległość w 1960 r. jako Republika Kamerunu. W lutym 1961 r. przeprowadzono plebiscyt, mający zdecydować o przyszłości części brytyjskiej. W jego wyniku 2/3 terytorium na północy (zamieszkane głównie przez ludność muzułmańską) przyłączono do Nigerii, zaś pozostała część południowa (przeważnie chrześcijańska) przyłączyła się do Republiki Kamerunu, która przekształcona została tym samym w Federacyjną Republikę Kamerunu. Obie części nowej republiki, francuska i brytyjska, uzyskały autonomię. Ahmadou Ahidjo został pierwszym prezydentem kraju. W roku 1966 Ahidjo, działając w oparciu o resorty siłowe, zdelegalizował wszystkie partie polityczne. W 1970 r. stłumił rebelię organizacji UPC (Union of the Peoples of Cameroon). W 1972 wprowadził nową konstytucję, znoszącą federację, a ustanawiającą państwo unitarne.

W roku 1982 Ahidjo zrezygnował z urzędu i został na mocy konstytucji zastąpiony przez premiera Paula Biyę, pochodzącego z ludu Beti-Pahuin. Ahidjo wkrótce pożałował, że Biya został jego następcą, lecz zorganizowany przez jego współpracowników w 1984 zamach stanu nie udał się. Biya wygrał przeprowadzone w 1983 i 1984 r. wybory prezydenckie, w których był jedynym kandydatem. Wielopartyjne wybory w 1992 i 1997 r. wygrała jego partia – CPDM, jednak istniały podejrzenia, iż wyniki zostały sfałszowane.

Ostatnie wybory parlamentarne miały miejsce 22 lipca 2007 roku i ponownie zostały wygrane przez partię Biyi. Wraz z rosnącymi napięciami między chrześcijanami a muzułmanami na północy i pomiędzy anglofonami a frankofonami na południowym zachodzie, w Kamerunie rośnie zagrożenie wojną domową. W 2017 roku anglofońscy separatyści na terenie Regionu Północno-Zachodniego i Regionu Południowo-Zachodniego ogłosili niepodległość Ambazonii.

Pochodzenie nazwy kraju

Nazwa państwa wywodzi się z portugalskiej nazwy rzeki Wouri – Rio de Camarões (pol. Rzeka Krewetek), która w późniejszym okresie została rozciągnięta na cały kraj leżący nad tą rzeką.

Ustrój polityczny

Ustrój polityczny Kamerunu to połączenie demokracji parlamentarnej z systemem prezydenckim. Konstytucja została uchwalona w 1972 roku i znowelizowana w 1995. Władzą ustawodawczą jest liczące 180 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych, jednoizbowe Zgromadzenie Narodowe o 5-letniej kadencji, obradujące trzy razy w roku.

Głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 7-letnią kadencję. Prezydent posiada znaczny zasób władzy – może zatwierdzać i wetować ustawy, bez konsultacji z parlamentem powoływać i odwoływać członków rządu, sędziów, szefów przedsiębiorstw państwowych i urzędów centralnych. Władzę wykonawczą sprawuje rząd, na którego czele stoi premier mianowany przez prezydenta.

Podział administracyjny

Regiony Kamerunu

Kamerun dzieli się na 10 regionów (każdy z gubernatorem na czele mianowanym przez prezydenta):

1. Adamawa
2. Centralny
3. Wschodni
4. Dalekiej Północy
5. Nadmorski
6. Północny
7. Północno-Zachodni
8. Zachodni
9. Południowy
10. Południowo-Zachodni

i 58 departamentów (każdy z prefektem na czele):

Ludność

Religie

Katolicka katedra w Mbalmayo

Struktura religijna kraju w 2018 roku według The World Factbook^[2]:

• katolicyzm – 38,3%,
• protestantyzm – 25,5%,
• islam – 24,4%,
• inni chrześcijanie – 6,9%,
• animizm – 2,2%,
• brak religii – 2,2%,
• inne religie – 0,5%.

Struktura religijna kraju w 2020 roku według The ARDA^[3]:

• chrześcijaństwo – 59,7%:
  • katolicyzm – 26,6%,
  • protestantyzm – 22,6% (głównie kalwini),
  • niezależne Kościoły – 6,1%:
    • świadkowie Jehowy – ok. 0,3%,
  • niestowarzyszeni – 4,4%,
• islam – 20,2%,
• tradycyjne religie plemienne – 19%,
• brak religii – 0,79%,
• bahaizm – 0,26%,
• inne religie – 0,1%.

Miasta Kamerunu

Poniższa lista przedstawia największe miasta Kamerunu^[4]:

Duala Jaunde	Lp.	Miasto	Region	Liczba mieszkańców	Garoua Kousséri
	1	Duala	Region Nadmorski	1 338 082
	2	Jaunde	Region Centralny	1 299 369
	3	Garoua	Region Północny	436 899
	4	Kousséri	Region Dalekiej Północy	435 547
	5	Bamenda	Region Północno-Zachodni	393 835
	6	Maroua	Region Dalekiej Północy	319 941
	7	Bafoussam	Region Zachodni	290 768
	8	Mokolo	Region Dalekiej Północy	275 239
	9	Ngaoundéré	Region Adamawa	231 357
	10	Bertoua	Region Wschodni	218 111
	11	Edéa	Region Nadmorski	203 149

Struktura etniczna

Taniec pogrzebowy wśród ludności Bamileke

Struktura etniczna, 2018^[5]

Grupa etniczna	Język	Liczebność w tys.	Procent ludności
Kreole kameruńscy	Język kamtok i francuski	3505	14,2%
Bamileke (9 grup)	Języki bamileke	2838	11,5%
Fulani	Język ful	2515	10,2%
Beti	Język ewondo	1919	7,8%
Bulu	Język bulu	1180	4,8%
Bamum	Język bamum	586	2,4%
Bassa	Język basaa	418	1,7%
Hausa	Język hausa	368	1,5%
Gbaja (3 grupy)	Języki gbaja	222,7	0,9%
Fangowie	Język fang	181	0,73%
Kanuri	Język kanuri	157	0,64%
Bafia	Język bafia	127	0,51%
Igbo	Język igbo	106	0,43%
Pigmeje	Język baka	53	0,21%
Ibibio	Język ibibio	53	0,21%
Francuzi	Język francuski	41	0,17%

Geografia

Wulkaniczne ostańce w pobliżu miejscowości Rhumsiki na Dalekiej Północy

Przeprawa promowa przez rzekę Dja

Z powierzchnią 475 442 km² Kamerun, co do wielkości, zajmuje 53 miejsce wśród wszystkich państw świata^[6], porównywalnie z Papuą-Nową Gwineą i nieco tylko mniejszym amerykańskim stanem Kalifornia^[7]. Kraj położony jest w Środkowej i Zachodniej Afryce nad Zatoką Bonny, częścią Zatoki Gwinejskiej Oceanu Atlantyckiego. Literatura turystyczna określa Kamerun mianem „Afryki w miniaturze” ze względu na różnorodność klimatu: morski, pustynny, górski, tropikalny i sawannowy^[8]. Kraj graniczy z Nigerią od zachodu, Czadem od północnego wschodu, z Republiką Środkowoafrykańską od wschodu oraz Gwineą Równikową, Gabonem i z Republiką Konga od południa.

Kamerun dzieli się na pięć stref geograficznych, wyraźnie różniących się od pozostałych zarówno pod względem klimatu, rzeźby powierzchni, jak i wegetacji. Nizina nadbrzeżna sięga 15-150 kilometrów od Zatoki Gwinejskiej w głąb lądu^[9], a jej przeciętna wysokość to 90 m n.p.m.^[10] Pas ten, bardzo wilgotny i gorący, z krótką porą suchą, jest gęsto zalesiony tropikalnym lasem deszczowym^[11][12] Południowokameruński płaskowyż wznosi się nad niziną nadbrzeżną na średnią wysokość 650 m n.p.m.^[13] Ten region jest również zdominowany przez deszczowe lasy tropikalne, ale ze względu na równowagę pór deszczowych i suchych nie są one tak wilgotne, jak na wybrzeżu.

Nieregularny, przerywany łańcuch gór, wzgórz i płaskowyżów, zwany Pasmem Kameruńskim, rozciąga się od szczytu wulkanu Kamerun na wybrzeżu (najwyższy punkt kraju – 4095 m n.p.m.^[14]) prawie po Jezioro Czad na północnym krańcu kraju. Region ten ma klimat umiarkowany, szczególnie na Zachodnim Płaskowyżu, aczkolwiek opady są tu też wysokie. Ziemia należy do najżyźniejszych w Kamerunie, głównie wokół stożków wulkanicznych^[14]. Na skutek działalności wulkanicznej w tym regionie powstały jeziora kraterowe. 21 sierpnia 1986 z jednego z nich (Jezioro Nyos) zaczął wydobywać się dwutlenek węgla powodując śmierć 1700-2000 ludzi^[15].

Płaskowyż południowy przekształca się na północy w trawiastą, mocno sfałdowaną Wyżynę Adamawa, stanowiącą barierę oddzielającą południową część kraju od północnej. Wyżyna wznosi się przeciętnie na 1100 m n.p.m.^[13], z temperaturami od 22 do 25 °C i znacznymi opadami^[16]. Doliny regionu północnego rozciągają się od stoków wyżyny po Jezioro Czad, wznosząc się przeciętnie na 300–350 m n.p.m.^[14] Charakterystyczną roślinnością są sawannowe krzewy i trawy. Jest to obszar jałowy, z niewielkimi opadami i wysoką temperaturą.

Kamerun posiada cztery odrębne zlewiska. Głównymi rzekami na południu są Ntem, Nyong, Sanaga i Wouri. Wszystkie płyną w kierunku południowym i uchodzą do Zatoki Gwinejskiej. Dja i Kadéï płyną w kierunku południowo-zachodnim i są dopływami Konga. Na północy kraju rzeka Bénoué płynie na północ i zachód uchodząc do Nigru, zaś Logone uchodzi do Jeziora Czad, u brzegów którego Kamerun styka się z trzema innymi krajami.

Gospodarka

Wartość Produktu Krajowego Brutto na głowę mieszkańca (PKB per capita) w roku 2009 był obliczany na 2253 USD^[17], jeden z najwyższych w Afryce subsaharyjskiej^[18]. Eksploatowane są złoża ropy naftowej, boksytów, rudy żelaza oraz drewno^[19]. Kamerun eksportuje m.in. kawę, drewno, kakao, banany, aluminium, bawełnę, gumę i bydło^[19]. Głównymi rynkami zbytu są Francja, Włochy, Korea Południowa, Hiszpania i Wielka Brytania. Kamerun znajduje się w strefie działania Organizacji dla Harmonizacji Prawa Afrykańskiego (OHADA)^[20]. Walutą obiegową jest frank CFA. Bezrobocie w roku 2001 sięgało 30% populacji, a trzecia część społeczeństwa żyła poniżej progu ubóstwa obliczanego na 1,25 USD dziennie w roku 2009^[21]. Od końca lat osiemdziesiątych XX wieku Kamerun jest objęty programami pomocowymi Banku Światowego i IMF w celu zmniejszenia bezrobocia, prywatyzacji przemysłu i wzrostu gospodarczego. Turystyka, zwłaszcza na wybrzeżu i w okolicach Góry Kamerun zapowiada znaczny wzrost gospodarczy^[22].

Transport

Linia kolejowa łącząca Ngaoundéré z Yaoundé

Transport w Kamerunie przysparza wiele trudności. Drogi są w złym stanie^[23] i uzależnione od zmiennej pogody, jako że tylko 10% posiada utwardzone nawierzchnie. Kontrole drogowe służą policji i żandarmerii głównie do wyłudzania łapówek^[24]. Linia kolejowa łączy miejscowości Kumba na zachodzie i Bélabo na wschodzie oraz Ngaoundéré na północy. Lotniska międzynarodowe znajdują się w Duali i Jaunde^[19] oraz w Garoua. W ujściu rzeki Wouri znajduje się Duala, główny port morski kraju. Duże znaczenie ma też port w Kribi^[19].

Rynek mleka

Mimo wysokiej liczby bydła w Kamerunie, produkcja mleka w Kamerunie jest niezwykle niska (7,5 litra rocznie na mieszkańca, wobec średniej na świecie 45 litrów na mieszkańca) – w 2014 r. na import mleka do kraju wydano prawie 80 mln dolarów^[25].

Siły zbrojne

Przedstawiciel ambasady USA z żołnierzami SZ Kamerunu

Stosunki z sąsiednimi krajami układają się generalnie pomyślnie. Wyjątkami jest nierozwiązany konflikt graniczny z Gwineą Równikową. Napływ Kameruńczyków do Gwinei Równikowej, co wiąże się z nadzieją na zatrudnienie przy eksploatacji nowo odkrytych złóż ropy, przyczynił się do wzrostu napięcia. W roku 1999 rządy Kamerunu, Gwinei Równikowej, Nigerii, Wysp św. Tomasza i Książęcej, Gabonu, Konga, Demokratycznej Republiki Konga i Angoli powołały Gulf of Guinea Commission mającą pomagać w rozwiązywaniu problemów, przede wszystkim granicznych, w regionie.

Kamerun dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi^[26]. Uzbrojenie sił lądowych składało się w 2014 roku m.in. z 100 opancerzonych pojazdów bojowych, a marynarka wojenna dysponowała 57 okrętami obrony przybrzeża^[26]. Siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 15 samolotów transportowych, 11 samolotów szkolno-bojowych oraz 9 śmigłowców^[26].

Wojska kameruńskie w 2014 roku liczyły 14 tys. żołnierzy zawodowych oraz 10 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) kameruńskie siły zbrojne stanowią 97. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 370 mln dolarów (USD)^[26].

Przypisy

1. Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).
2. Cameroon, [w:] The World Factbook [online], Central Intelligence Agency, 19 października 2022 [dostęp 2022-10-24]  (ang.).
3. National Profiles [online], thearda.com [dostęp 2022-10-24] .
4. Population of Cities in Cameroon. World Population Review. [dostęp 2018-07-18]. (ang.).
5. Country: Cameroon – People Groups. Joshua Project, 2018. [dostęp 2018-07-17]. (ang.).
6. Demographic Yearbook 1.
7. „Rank Order – Area”.
8. DeLancey and DeLancey 16.
9. Fomesky et al 6.
10. Neba 14.
11. Neba 28.
12. „Highest Average Annual Precipitation Extremes”.
13. Neba 16.
14. Neba 17.
15. DeLancey and DeLancey 161 podaje liczbę 1700; Hudgens and Trillo 1054 mówi o „co najmniej 2000”; West 10 twierdzi, że „ponad 2000”.
16. Gwanfogbe et al 20; Neba 29.
17. Międzynarodowy Fundusz Walutowy 2009.
18. Musa Biya: Plan to keep power in Cameroon clears hurdle.
19. Hans-DietrichH.D. Haasis Hans-DietrichH.D., VictorV. Tsapi VictorV., AnnaA. Förster AnnaA., Logistics innovation and knowledge transfer in Cameroon, „Internationales Verkehrswesen”, 73, Baiersbronn-Buhlbach: Trialog Publishers, wrzesień 2021, s. 53–55, ISSN 0020-9511  (ang.).
20. Portal biznesowy Afryki.
21. Human Development Indices.
22. Neba, s. 173–176.
23. Neba, s. 199.
24. Neba, s. 111.
25. Analiza atrakcyjności eksportu mleka do Kamerunu w 2015 roku. goafrica.gov.pl. [dostęp 2015-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-24)].
26. Cameroon. Global Firepower. [dostęp 2014-09-08]. (ang.).

Bibliografia

• John Mukum Mbaku: Culture and Customs of Cameroon (Culture and Customs of Africa), Greenwood Press, ISBN 1-03-133323-1.
• Aaron Neba: Modern Geography of the Republic of Cameroon, Bamenda, Neba Publishers 1999

Linki zewnętrzne

• Kultura i muzyka Pigmejów Baka z Kamerunu
• Republika Kamerunu
• World Gazetteer
• World Gazetteer

Kontrola autorytatywna (państwo niepodległe):

• ISNI: 0000000121800777
• VIAF: 147664051
• LCCN: n81035273
• GND: 4029413-4
• NDL: 00564804
• BnF: 11868630f, 11943247m, 15324441f
• SUDOC: 026438860, 027377768
• NKC: ge129520
• BNE: XX450959
• J9U: 987007554898605171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 4169065
• Britannica: place/Cameroon
• Treccani: camerun
• Universalis: cameroun
• БРЭ: 2038869
• NE.se: cameroun
• SNL: Kamerun
• Catalana: 0013844
• DSDE: Cameroun