Mallus

Mallus ya da Mallos (Grekçe: η Μαλλός Mallos) Kilikya'da Pyramos Nehrinin (günümüzde Ceyhan) ağzında yer almış antik bir Anadolu şehridir. Antik zamanlarda şehir (bügün yatağı batıya kaymış olan) Ceyhan'ın ağzında, onun limanı vazifesini gören Magarsa (veya Magarsus) şehrinin karşısındaki bir tepede durmakta olduğu düşünülmekteydi. Şehrin kalıntıları Akdeniz sahilinden birkaç km içeride Adana'nın Karataş ilçesinin merkezinden birkaç km uzaktaki bir tepede yer almaktadır.^[1] Ancak şehrin tam konumu hâlen belirsizliğini korumakta olup bir tahmine göre Karataş'ın 25 km kuzeyindeki Kızıltahta köyündedir, bir diğerine göreyse Mallus ve Magarsa aynı yerdir.^[2]

Tarihi

Bir Yunan mitine göre Mallus, Amphilochus ve Mopsus adında iki Argos'lu kardeş tarafından kurulmuştur. Amphilochus genellikle kral ve kahin, Amphiaraos'un veyaAlkmaion'un oğlu olarak tanımlanmıştır. Strabon'a göreyse bu iki kardeş, Apollon'un yarı tanrı oğullarıdır.^[3] Amphiaraos'un da Alkmaion'un da oğullarının Truva Savaşı'na tanıklık ettikleri nessiler boyu anlatılmıştır. Amphilochus ve Mopsus bu savaştan ayrılıp Argos'a dönmeden veya birbirlerini öldürmeden önce Mallus'u ve başka birkaç şehri kurmuştur. Plutarhos'un zamanına dek, ziyaretçiler Mallus'taki tapınağa orakl'ı görmeye gelmiştir. Gelen ziyaretçiler, tapınakta bir gece uyumuş ve gördükleri rüyaları tanrıların sorularına verdiği cevaplar saymışlardır.^[4]

Mallus'ta basılmış Pers Ahameniş sikkesi, y. 390–385 BC

Mallus civarındaki sahil

Büyük İskender, Pyramos üzerine bir köprü yaptırmış ve Anadolu seferleri sırasında şehri ziyaret etmiş, Mallus'ta Amphilochus'a adak adamıştır.^[1][3] Ayrıca İskender, şehri vergiden muaf tutmuştur,^[1] çünkü şehir Argos kolonisidir ve kendisi de Herakles'in şehri Argos'ta doğmuş olan İskender, Herakles'in soyundan geldiğini iddia etmiştir. Mallus'tan yola çıkan triremeler Sur Kuşatması sırasında İskender'in donanmasına katılmıştır.

Şehir, Kitâb-ı Mukaddes'e göre iki şehri de cariyesine sunan IV. Antiokhos Epifanis'e karşı Tarsus'la birlik olmuştur.^[1] Mallus büyük öneme sahip bir şehir olduğu halde önemli bir cazibe taşımamıştır.^[5] Şehir, MÖ 2. yüzyılda bilinen en eski yerküre modelini yapan Mallus'lu Crates'in doğum yeri olmuştur, ancak o, genç yaşta Tarsus'a taşınmış ve ardından Bergama'ya giderek akademik kariyerini orada geliştirmiştir. Mallus'lu Crates döneminin en önemli dilbilimcilerinden birisi olmuştur.^[6]

Mallus'un liman şehri Magarsa'ydı, ancak daha sonra şehrin kendi limanı olmuştur. Mallus'tan çıkan çok sayıda sikke günümüze ulaşmıştır. Çok sayıda antik yazarın yanı sıra Orta Çağ'da Arap, Ermeni ve İtalyan yazarlar da Mallus'tan eserlerinde bahsetmiştir. Şehir, Kilikya Ermeni Krallığı'nın yıkılmasıyla ortadan kaybolmuş ve önemini yitirmiştir.^[1] Antik Antiochia ad Pyramum şehri sahilden birkaç km ötede Mallus yakınlarında durmaktadır.

Mallus, Katolik Kilisesi tarafından hâlâ fahri piskoposluk sayılmaktadır. Son piskoposun 1990'da vefat etmesinden beri Mallus'a fahri piskopos atanmamıştır.

Kaynakça

1. ^ Pétridès 1910.
2. MAGARSUS VE MALLOS İLİŞKİSİ HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME - AN EVALUATION ON THE RELATIONSHIP OF MAGARSUS AND MALLOS - Kenan BEŞALTI, ÇUKUROVA ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, CİLT 2, SAYI 2, KIŞ 2016 s. 32-38
3. ^ Strabo 1924.
4. Beloe (1821).
5. Smith 1857.
6. En Eski Yerküre Anadolu'da yapıldı^{[ölü/kırık bağlantı]} - Zeynep Aburas, butundunya.com [PDF]