Pierwsze ślady osadnictwa na terenie dzisiejszego Złotowa pochodzą z neolitu, średniowieczne kroniki wzmiankują zaś gródWielatowo, położony na ziemi krajeńskiej. Za datę powstania miasta uznaje się rok 1370[3]. Prywatne miasto szlacheckie Złotowo, własność wojewody płockiego Piotra Potulickiego, około 1580 roku leżało w powiecie nakielskim województwa kaliskiego[4]. Z tytułu swojego położenia na pograniczu, Złotów był wielokrotnie niszczony, m.in. podczas potopu szwedzkiego i III wojny północnej. Po rozbiorach Złotów stał się częścią Królestwa Prus, a następnie zjednoczonych Niemiec. W granice Polski powrócił w roku 1945, od tamtej pory kilkakrotnie zmieniając przynależność administracyjną.
Pierwsze ślady obecności człowieka na terenie Złotowa pochodzą z epoki neolitu. W epoce żelaza w obszarze miasta znajdowało się wczesnohistoryczne grodzisko. W VIII wieku istniała tu osada wczesnych Słowian, odkryta podczas prac archeologicznych w latach 1974–1976. Późniejsze kroniki średniowieczne wzmiankują gród Wielatowo umiejscowiony na ziemi krajeńskiej.
Miejsce lokowania Złotowa odgrywało w zamierzchłych czasach ważną rolę. Tędy biegł szlak handlowy z Nakła do Słupska i Kołobrzegu. Często toczone walki doprowadziły do zniszczenia ówczesnej osady. Na terenie wyspy Zamkowej utworzona została nowa osada, ok. XI wieku, utrzymująca się aż do XIV wieku. W pierwszych latach wieku XII Bolesław Krzywousty włączył Złotów do państwa polskiego. Prawdopodobnie w tych czasach na wyspie na Jeziorze Miejskim istniał gród obronny, wokół którego rozwinęła się osada.
W połowie wieku XVII Złotów znalazł się w rękach rodziny Grudzińskich. Najbardziej znany jej członek, to Andrzej Karol Grudziński (zm. 1678), starostanakielski oraz wojewodakaliski i poznański. Okrył się niesławą z powodu zdrady na rzecz wojsk szwedzkich podczas „potopu”. Potem ponownie przeszedł na stronę polską, prowadząc wojnę partyzancką przeciw najeźdźcy z północy. W odwecie Szwedzi spalili miasto i zamek (1657). W 1674 roku miasto strawił wielki pożar, niszcząc niemal całą zabudowę. Pod koniec XVII wieku właścicielami Złotowa stał się ród Działyńskich. Niewiele lat później miasto stanęło w obliczu kompletnej ruiny, wyniszczone przemarszami wojsk polskich, saskich, szwedzkich i rosyjskich w trakcie III wojny północnej, kontrybucjami i licznymi epidemiami. Niekorzystną sytuację przyniosła wojna sukcesyjna 1733–1735. Także w wojnie siedmioletniej 1756–1763 przemaszerowali Rosjanie i wojska pruskie.
Okres zaborów
Budynek aresztu śledczego w Złotowie, dawniej więzienie (1866)
W wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej w 1772 roku miasto zostało zagrabione przez Królestwo Prus. W roku 1820 dobra złotowskie zostały zakupione przez króla pruskiegoFryderyka Wilhelma III Hohenzollerna i pozostały w rękach jego rodu do 1922 r., kiedy to zostały upaństwowione. W 1818 Złotów został stolicąpowiatu (Kreis Flatow). W 1871 roku uruchomiono linię kolejową na trasie Piła – Chojnice, stanowiącej część tzw. kolei wschodniej, łączącej Berlin z Królewcem, co przyczyniło się do rozwoju gospodarczego miasta. W 1907 r. wybudowano linie kolejową łącząca Złotów z Więcborkiem, natomiast w latach 1910–1914 z Wałczem i Czaplinkiem. Linie kolejowe wiodące przez Złotów zostały jednak w większości zniszczone po II wojnie światowej, do dziś czynna jest jedynie linia z Piły do Chojnic, zdegradowana do jednotorowej linii kolejowej. Pod koniec XIX wieku Złotów szybko się rozwijał, powstał browar „Welsch”, wytwórnia winiaków i likierów przy ul. Kościelnej, cztery tartaki, wytwórnia brykietów i cegielnia na Międzybłociu. W mieście wydawano gazetę lokalną.
W tym czasie nasiliła się polityka germanizacyjna władz pruskich. Polacy, stanowiąc w mieście mniejszość, zakładali instytucje i powoływali organizacje mające na celu utrzymanie narodowej tożsamości. Powołano do życia bractwo kurkowe i istniejące do dzisiaj: chór „Cecylia” (zał. 1884), Bank Ludowy (1902) i Spółdzielnię Rolniczo-Handlową „Rolnik” (1906). Pomimo utworzenia Powiatowej Rady Ludowej, zabiegającej o przywrócenie Złotowa w granice Polski, w 1920 traktat wersalski pozostawił miasto w granicach Rzeszy ze względu na przewagę ludności niemieckiej. Złotów wszedł w skład prowincjipoznańsko-zachodniopruskiej. Do Polski trafiła część wschodnia powiatu z miastami Więcbork i Sępólno Krajeńskie. 10 października 1923 ukonstytuowała się w Złotowie 5. dzielnica Związku Polaków w Niemczech. Swoim zasięgiem obejmowała teren Pogranicza i Kaszub. Jej pierwszym prezesem został Jan Rekowski-Styp. Polacy na ziemi złotowskiej stanowili prężne środowisko nawet w czasie III Rzeszy.
W czasie II wojny światowej w latach 1939–1941 z miasta wysiedlono większość Polaków do Generalnego Gubernatorstwa, a w zamian sprowadzono Niemców w ramach akcji kolonizacyjnej Heim ins Reich. Landrat złotowski, dr Ackmann jeszcze w 1941 roku stwierdził w raporcie do Goebbelsa: „Mniejszość polska na Ziemi Złotowskiej wykazuje jeszcze teraz świadomą i pewną siebie postawę”[6]. Polska organizacja konspiracyjna Odra była obecna w Złotowie i obserwowała niemiecką działalność gospodarczą[7]. Miasto zostało zdobyte przez jednostki 4 dywizja piechoty 1 Armii Wojska Polskiego pod dowództwem gen. Bolesława Kieniewicza (ku jego czci w domu na ul. 8 marca 16 wmurowano tablicę pamiątkową). W czasie walk o przełamanie Wału Pomorskiego w mieście znajdowała się siedziba Zarządu Politycznego 1 Armii WP (fakt ten został po wojnie upamiętniony tablicą odsłoniętą na ul. Kolejowej 4)[8].
Na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 zostały utworzone miejsca odosobnienia, więzienia i ośrodki pracy przymusowej dla „hitlerowskich zbrodniarzy oraz zdrajców narodu polskiego”. Obóz pracy nr 204 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło w Złotowie[9].
Po zakończeniu II wojny światowej miasto w 1946 stało się częścią nowo powstałego województwa szczecińskiego. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona do Niemiec. Miasto od tego czasu rozwijało się dość prężnie, zbudowano tu wiele osiedli bloków mieszkalnych. Obecnie Złotów jest niewielkim ośrodkiem przemysłowym, posiadającym kilka większych zakładów, w tym największy „ROMB” do 2014 roku „Metalplast Karo”[10], produkujący okucia do okien.
Wczesna nazwa Złotowa – Wielatowo wywodzi się od nazwy pomorskiegoplemienia lechickiegoWieletów, założycieli średniowiecznegogrodu (od tego plemienia pochodzi też forma nazwy miasta po niemiecku – Flatow). Późniejsze nazwy, w zależności od interpretacji, nawiązują do złotych rzymskich monet, które miałyby być tu odnajdywane, bądź też do słowa „słota”, a więc do tutejszych warunków klimatycznych oraz sąsiedztwa jezior i bagien. Większość poniższych nazw pochodzi ze średniowiecznych dokumentów i stanowi wersje zlatynizowane:
XIV w. – Wielatowo (Velutuwum, Velatovum, Welatowo, Wielatow);
Zlothaue, Zlotane (nazwy średniowieczne);
pocz. XV w. – Maius Zlothkowo;
1427 – Zlotowo (niem. Goldau);
XVIII wiek – Złotów;
XVIII wiek-1945 – Flatow (niem., nazwa – również jako Flatho i Flatau[11] – pojawia się prawdop. już w XVII wieku);
Struktura demograficzna mieszkańców Złotowa według danych na dzień 31 grudnia 2023 r.[13]:
Opis
Ogółem
Mężczyźni
Kobiety
jednostka
osób
%
osób
%
osób
%
populacja
17 047
100
8 011
47,96
9 036
52,04
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)
1 472,11
691,80
780,31
Ludność miasta na przestrzeni dziejów
Rok
Liczba mieszkańców
1580
19
1673
575
1766
890
1800
2233
1820
1714
1885
3880
1919
4957
1939
7494
1945
ok. 600
1946
ok. 5000
1973
11 000
1995
18 456
2005
18 442
2008
18 265
2010
18 782
2013
18 712
2015
18 440
2016
18 477
2018
18 446
2019
18 532
2020
18 437
2021
17 519
2022
17 260
2023
17 047
Gospodarka
Złotów jest ośrodkiem przemysłowym i lokalnym ośrodkiem handlowo-usługowym obsługującym teren powiatu złotowskiego. Dominującym przemysłem w mieście jest przemysł metalowy, spożywczy, drukarski, odzieżowy.[potrzebny przypis] W Złotowie działa Cech Rzemiosł Różnych, skupiający właścicieli zakładów rzemieślniczych, zlokalizowane są także hurtownie, sklepy, punkty usługowo-handlowe (w tym dyskonty). Znajduje się tu siedziba firmy Media Expert.
Złotów posiada połączenie autobusowe z większymi miastami północnej Polski. Połączenia realizują PKS-y: Toruń, Warszawa, Poznań, Bydgoszcz, Płock, Słupsk, Człuchów, Wałcz. Złotów posiada także połączenie prywatnymi autobusami z Piłą, Jastrowiem oraz Okonkiem. W Złotowie nie ma komunikacji miejskiej. Funkcjonuje kilka taksówek.
Od 2008 funkcjonuje sanitarne lądowisko przy ul. Szpitalnej 28.
Około 6 km na północny wschód od miasta znajduje się prywatne, śmigłowcowe lądowisko PRH Stawnica.
Klasycystyczny kościół poewangelicki przy pl. Kościuszki, wzniesiony w latach 1829–1830 z fundacji ówczesnego właściciela dóbr złotowskich, króla pruskiegoFryderyka Wilhelma III według projektu pruskiego architekta, Karla Friedricha Schinkla. W miejscu zajmowanym przez kościół, pośrodku dawnego Rynku Głównego aż do zniszczenia przez Szwedów w 1657 znajdował się średniowieczny złotowski ratusz. Trzynawowy, halowy kościół dominuje nad starą częścią Złotowa swoją wysoką, smukłą wieżą. Jego cechą charakterystyczną jest również zdobiące elewacjęboniowanie. W 1922 roku na placu przed kościołem odsłonięto rozebrany po wojnie monument ku czci ofiar I wojny światowej. Świątynia przeszła na własność Kościoła katolickiego w 1945 r. Do dnia dzisiejszego z pierwotnego wyposażenia nie zachowało się prawie nic, wyburzono również piętrową galerię ciągnącą się wzdłuż naw bocznych likwidując w ten sposób cechy charakterystyczne dla świątyni protestanckiej. Organy, poważnie uszkodzone w 1945 roku zostały wyremontowane w latach 70. W prezbiterium znajduje się współczesny ołtarz z posągiem św. Stanisława Kostki. Świątynia należy do parafiiWnieb.NMP, jednakże w 1998 roku została ona przekazana w użytkowanie nowo powstałej parafii śś.ap.Piotra i Pawła do czasu zakończenia budowy własnej świątyni. Obecnie kościół wrócił do Misjonarzy Św. Rodziny – parafii pw. WNMP. Od dnia 1 stycznia 2018 r. należy do parafii pod wezwaniem świętego Rocha w Złotowie.
Neogotycki kościół znajdujący się przy ulicy Obrońców Warszawy, zbudowany w latach 1903–1904 z inicjatywy ks.drBolesława Domańskiego, który w tym czasie sprawował funkcję wikariuszaparafii pw. Wnieb.Najśw. Marii Panny. Kościół pełnił początkowo funkcję kaplicycmentarnej. Budowlę wzniesiono w miejscu wcześniejszej, drewnianej kaplicy z 1710 roku, mającej stanowić wotum przebłagania gniewu bożego podczas trwającej w latach 1709–1711 epidemii, która pochłonęła większość mieszkańców miasta. Jednonawowa niewielka świątynia, posiada niewysoką wieżę wraz z dwoma dzwonami, jeden z dzwonów pochodzi jeszcze z drewnianej kaplicy z ok. 1710 r. Na wyposażenie składają się trzy neogotyckieołtarze, organy, zdobione ławki i balustrada, witraże, głównie z motywami geometrycznymi oraz umieszczony na belce tęczowejkrucyfiks dębowy wraz z pasyjką. Ściany kościoła zdobi neogotycka polichromia z boniowaniem (nawa), ornamentyką roślinną (nawa, prezbiterium) oraz astronomiczną (sklepienie w prezbiterium), ponownie odsłonięta i odnowiona w latach 2006–2007 przez pracownię konserwatorską z Torunia. W 1975 r. dotychczasowa kaplica cmentarna została ustanowiona kościołem parafialnym. Pierwszym proboszczem parafii św. Rocha był ks. kanonik Jan Wicha. W bezpośrednim sąsiedztwie świątyni znajdują się nieczynne już cmentarze: katolicki, ewangelicki (po wojnie uległ dewastacji, obecnie znajduje się tam pomnik poświęcony pamięci pochowanych osób) oraz wojenny, na którym spoczywają żołnierze Wojska Polskiego oraz Armii Radzieckiej polegli w okolicach Złotowa podczas II wojny światowej.
Kościół pw. św. Ap. Piotra i Pawła
W Złotowie, przy ul. Leśnej, dnia 23 sierpnia 2001 roku rozpoczęła się budowa kościoła – czwartego w mieście. W chwili obecnej, w ciepłe letnie niedzielne dni, odprawiana jest w jego budujących się murach jedna msza. Trwają prace końcowe przy budowie kościoła, ale już jest świątynią parafialną parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła.
Ratusz
Siedziba władz miejskich przy alei Piasta wzniesiona w 1913 roku według projektu ówczesnego architekta miejskiego, Adolfa Behra. W budynku pierwotnie znajdowały się cztery wysokiej klasy artystycznej witraże (ufundowane m.in. przez organizacje cechowe), z których do dnia dzisiejszego zachowały się dwa – w obecnym gabinecie burmistrza oraz w gabinecie jego zastępcy. Budowlę wieńczy zdobiona chorągiewką niewielka sygnaturka, z której codziennie w południe odtwarzany jest hejnał miejski. Współcześnie do gmachu Ratusza dobudowano nowe skrzydło w którym znajduje się sala sesyjna rady miejskiej. W 2002 budynek przeszedł gruntowny remont połączony z częściową przebudową pomieszczeń.
Posąg jelenia
Pomnik jelenia na placu przed Ratuszem dokonujący w południe obrotu
Pomnik przedstawiający jelenia – godło heraldyczne miasta – znajdujący się przed budynkiem Ratusza, na pl. 31 stycznia, pośrodku wysepki ronda. Tradycja wystawiania w Złotowie pomnika jelenia sięga przynajmniej czasów przedwojennych, pierwotnie jednak monument umiejscowiony był w sąsiedztwie Pałacu Działyńskich, następnie zaś na skwerze przy budynku Domu Polskiego. Stojący obecnie spiżowy posąg powstał w 1993 roku, jednak w swym dzisiejszym miejscu i formie umieszczono go w grudniu 2005 roku. Codziennie w południe, bezpośrednio po hejnale miejskim oraz odpowiednim sygnale myśliwskim, przy odtwarzanych dźwiękach porykiwań godowych jelenia umieszczony na specjalnej platformie posąg wykonuje obrót dokoła własnej osi.
Starostwo Powiatowe
Starostwo powiatowe
Monumentalny budynek przy alei Piasta wybudowany w latach 1910–1912 w stylu neorenesansowym, jako siedziba władz powiatowych. W budynku znajduje się kolekcja unikatowych, zabytkowychwitrażysecesyjnych, z których trzy, umieszczone w oknach auli rady powiatu, uznawane są za szczególnie cenne. Po zakończeniu II wojny światowej budynek mieścił cały szereg różnych instytucji m.in. – Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, Pilskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego, Urząd Skarbowy. W tym też okresie, podczas prac remontowych gmach pozbawiony został kilku oryginalnych elementów architektonicznych – wykończeń szczytów oraz balkonów. W 2005 roku budynek ponownie przeszedł na własność starostwa powiatowego i w 2006 poddany został gruntownej renowacji, nie zdecydowano się jednak na odtworzenie zniszczonych elementów. Remonty wnętrz budynku zostały już ukończone. W sąsiedztwie starostwa znajduje się Park Miejski o pow. 1,44 ha z ciekawym, zabytkowym drzewostanem stanowiący część dawnych ogrodów otaczających gmach starostwa. W parku zbudowano muszlę koncertową.
Znajdujący się przed gmachem Starostwa jedyny w Polsce pomnik Piasta Kołodzieja. Monument według projektu W. Tomkiewicza i G. Aleksiewicza powstał w 1957 r. z inicjatywy byłego już wówczas burmistrza Złotowa Jana Kocika. Początkowo planowano uczcić w tym miejscu jednego z najbardziej zasłużonych przedwojennych działaczy polonijnych, ks. dra Bolesława Domańskiego, jednakże decyzją komitetu wojewódzkiego PZPR w Koszalinie z przyczyn politycznych i propagandowych ostatecznie wzniesiono pomnik legendarnego protoplasty dynastii piastowskiej. Odsłonięcia dokonano z okazji zjazdu byłych działaczy V Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. Na cokole pomnika umieszczone zostały dwie brązowepłaskorzeźby (piastowscy wojowie strzegący zachodniej granicy, powitanie żołnierzy Wojska Polskiego), tablica z wypisanymi Prawdami Polaków w Niemczech oraz inskrypcja: Bojownikom o wolność i polskość ziem piastowskich.
Pałac Działyńskich
Pałac Działyńskich
Zbudowana na przełomie XVIII i XIX wieku, znajdująca się przy ul. Zamkowej niewielka rezydencja myśliwska rodu Działyńskich, ówczesnych właścicieli dóbr złotowskich. Po zakupie dóbr złotowskich przez Hohenzollernów, przebudowana w latach 30. XIX wieku przez pruskiego architektaKarla Friedricha Schinkla w stylu klasycystycznym z elementami neogotyku. Rezydencja przez wiele lat stanowiła siedzibę szkoły rolniczej, później zaś, po przeniesieniu szkoły do nowego obiektu, stanowiła siedzibę złotowskiego nadleśnictwa. Obecnie część gmachu wykorzystywana jest jako budynek mieszkalny. W sąsiedztwie pałacu znajduje się cenny park, dawniej stanowiący jedno założenie z niedalekim parkiem Zwierzyniec.
Wzniesiony w latach 40. XVII wieku, najstarszy zachowany budynek Złotowa. Ten niepozorny obiekt znajduje się przy parkingu domu handlowego „Centrum”, w sąsiedztwie pl. Paderewskiego. Pierwotnie stanowił on bożnicę złotowskiej gminy żydowskiej, nim na obecnym pl. Paderewskiego powstała nowa synagoga, na miejscu której w latach 1878–1879 wzniesiono okazały dom modlitwy (zniszczony przez Niemców w 1938 roku jeszcze przed nocą kryształową – miejsce w którym znajdowała się ona upamiętnia obecnie tablica oraz obrys obszaru zajmowanego przez budynek wykonany z odmiennej kolorystycznie kostki brukowej). Pierwotna bożnica pełni dziś funkcje budynku magazynowego.
Muzeum gromadzące zbiory archeologiczne, etnograficzne, historyczne oraz inne dokumentujące dzieje Ziemi Złotowskiej. Siedzibą Muzeum jest zabytkowa, szachulcowa, osiemnastowieczna kamienica mieszczańska przy ul. Wojska Polskiego. W roku 2012 obchodziło 50-lecie istnienia. Liczne wystawy, ekspozycje, nie zawsze w stylu muzealnym. Czterokrotny laureat nagrody Izabella.
Dom Polski
Dom Polski
Zabytkowa kamienica zbudowana w 1905 roku w stylu secesyjnym, znajdująca się przy ul. Domańskiego. Budynek wyróżnia się niezwykle dekoracyjnymi, zabytkowymi zdobieniami elewacji zewnętrznej. W latach 1935–1939 znajdowała się tu siedziba V Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech oraz innych ówczesnych instytucji polonijnych: Zarządu Polskokatolickiego Towarzystwa Szkolnego na regencjępilską, inspektoratu polskich szkół, Zarządu Związku Polskich Towarzystw Młodzieżowych, filii redakcji „Głosu Pogranicza i Kaszub”. Ówczesną działalność patriotyczną upamiętnia tablica. Obecnie w kamienicy mieszczą się biura, szkoła języków obcych, niektóre wydziały urzędu miejskiego, restauracja i hotel.
Wzniesienie w pobliżu jeziora Baba i Proboszczowskiego, przy ul. Jerozolimskiej, gdzie od II połowy XVI wieku aż do końca lat 30. XX wieku czynny był cmentarz złotowskiejgminy żydowskiej. W miejscu tym spoczywają m.in. zmarły w 1696 rabbi Jakub Feiwil oraz rabbi Akiba Beth aisch, zwany Pogromcą Ognia. Zgodnie z przedwojennym przekazem znajdowały się tu liczne nagrobki drewniane i kamienne, z których z czasem wznoszono pewnego rodzaju piramidę umiejscowioną na szczycie wzgórza. Cmentarz od ok. 1935 roku ulegał dewastacji. W miejscu tym współcześnie utworzono lapidarium zbudowane z odkrytych w 1998 r. podczas prac budowlanych przy Hali Targowej w centrum miasta fragmentów 143 nagrobków. Na Górze Żydowskiej znajduje się również 18 dębów – pomników przyrody.
Pomnik Adama Mickiewicza
Monument z 1951 roku stojący w parku Mickiewicza przy pl. Wolności, powstały na bazie elementów przedwojennego, niemieckiego pomnika z inicjatywy nauczycielki Anny Borkowej. Bezpośrednią przyczyną budowy pomnika była niemożność usunięcia ogromnego głazu stanowiącego część poprzedniego monumentu ze względu na brak w ówczesnym Złotowie odpowiedniego sprzętu (większość poniemieckich pomników została przewrócona i zakopana, a jeden z nich, poświęcony Ottonowi von Bismarckowi odkopano podczas budowy ronda u zbiegu ulic Obr. Warszawy, Mickiewicza i Staszica). W 2006 r. poddany gruntownej renowacji.
Wieża wodociągowa
Zabytek architektury i techniki uruchomiony w 1912[17] lub 1913 roku. Wieża spełniała funkcję uzdatniania wody i zaopatrywania miasta do ok. 1970. W 2011 wyłączona z użytku. Od 2021 część wieży odpowiedzialna kiedyś za uzdatnianie wody została udostępniona do zwiedzania[18]. Wieża mierzy 47 m, posiada kamienny trzon, w którym znajdowała się stacja uzdatniająca i pompownia oraz podwójną kopułę z iglicą, pod którą mieścił się zbiornik[19].
Pozostałe obiekty
Willa Friedricha Iwanskiego
Dawny budynek sądu rejonowego – neogotycki budynek z 1866 roku przy pl. Kościuszki.
Dworzec kolejowy – przy ul. Bohaterów Westerplatte, zbudowany po 1869 r.
Szpital Powiatowy – zbudowany w 1914 roku przy ul. Szpitalnej
Willa Iwanskiego – zabytkowa rezydencja przedwojennego przedsiębiorcy Friedricha Iwanskiego przy alei Piasta, właściciela wytwórni wyrobów cementowych i papy.
Browar i Willa Welscha – zabytkowa rezydencja rodziny przedwojennych browarników oraz zabudowania ich browaru przy Alei Piasta. W dawnym browarze po II wojnie światowej mieściła się m.in. przetwórnia owoców.
Walory przyrodnicze i turystyka
Deptak przy ul. Cechowej i Wojska Polskiego
Złotów oraz okolice miasta stanowią miejsce atrakcyjne dla turystów, co wynika głównie z dobrego położenia, korzystnych warunków przyrodniczych, dobrze rozwiniętej infrastruktury oraz zaplecza hotelowo-restauracyjnego. W Złotowie znajduje się również stale rozbudowywana sieć ścieżek rowerowych. Tereny zielone, leśne oraz wodne zajmują niemal 40% powierzchni miasta.
Miasto otoczone jest pięcioma jeziorami o bardzo bogatym środowisku przyrodniczym, stwarzającymi dobre warunki do uprawiania turystyki wodnej i wędkarstwa:
Jezioro Baba
Jezioro Złotowskie – jezioro o pow. 47,7 ha w południowej części miasta stwarzające warunki do wędkowania i turystyki pieszej (nadbrzeżna promenada). Brzegi jeziora wyróżnia bogata roślinność, szczególnie w części południowej (rośliny zielne, m.in. kosaćce żółte i pierwiosnki lekarskie) oraz zachodniej, gdzie sąsiaduje ono z parkiem Zwierzyniec. W przyszłości planuje się utworzenie kąpieliska.
Jezioro Zaleskie – jezioro o pow. 180 ha (w tym 29,6 ha w obrębie granic miasta) w zachodniej części Złotowa, znajdują się tu dwa kąpieliska (obydwa strzeżone), jezioro to stwarza warunki do uprawiania sportów wodnych. Spośród gatunków roślinności nadbrzeżnej dominują tu olchy i wierzby.
Zwierzyniec – kompleks leśny o powierzchni ponad 100 ha w południowo-zachodniej części miasta, w sąsiedztwie Jeziora Miejskiego i Zaleskiego stanowiący pozostałość po dawnej puszczy, jaka pokrywała obszar dzisiejszego Złotowa we wczesnym średniowieczu. Drzewostan składa się z kilku gatunków drzew liściastych w wieku od 110 do 190 lat nie wliczając w to pomników przyrody. Park ten został zagospodarowany w 1822 r. przez pruskiegoarchitekta krajobrazuPetera Josepha Lennégo (jest on m.in. autorem tzw. ośmiornicy, 8 dróg wychodzących z centralnie umiejscowionej polany). Zwierzyniec stanowił wówczas ogrodzony teren łowiecki należący do właścicieli Złotowa, cesarskiego rodu Hohenzollernów i tworzył jedno założenie krajobrazowe z parkiem pałacowym. Dopiero w latach 60. lub 70. XIX wieku las udostępniono mieszkańcom miasta, a znajdująca się tam zagrodędanieli przeniesiono do Kujanu. W 1976 roku w obrębie Zwierzyńca wybudowano amfiteatr, znajduje się tu również nowoczesny gmach nadleśnictwa. W 2002 roku otwarto tu Ośrodek Edukacji Leśnej i Ekologicznej „Zwierzyniec” wraz z zieloną klasą, w ramach którego powstała zagroda dla zwierząt o powierzchni 4 ha w której żyją dziki, daniele i muflony, a także stacja meteorologiczna, woliera i arboretum.
Góra Żydowska – (patrz: zabytki i atrakcje turystyczne).
Góra Wilhelma (zwana również Górą Traugutta lub Wisielczą) – wzniesienie w południowej części miasta, będące ozem – formacją polodowcową. Dawniej znajdowała się tu kopalnia żwiru (w 2004 roku w niecce wyrobiska umiejscowiono strzelnicę). W 1905 roku na szczytu wzniesienia wybudowano Wieżę Bismarcka (wysadzoną w powietrze na polecenie władz miasta w 1968 roku). Teren ten, jak również jego najbliższe okolice porastają liczne sosny (w tym sosna Banksa) i brzozy. W sąsiedztwie znajdują się dwa całkowicie zeutrofizowane jeziora – Czarcie i Łosianka. Występują tu liczne gatunkiroślin zielnych (sasanka łąkowa, kocanka piaskowa). Okolice Góry Wilhelma są mimo to terenem silnie przekształconym formami antropogenicznymi – znajduje się tu wspomniana niecka dawnej żwirowni oraz nasyp kolejowy.
W Złotowie znajduje się ponadto 5 parków miejskich:
Park Miejski przy Alei Piasta (patrz: Zabytki i atrakcje turystyczne: Starostwo Powiatowe),
Park im. Adama Mickiewicza przy placu Wolności,
Park Europejski przy Alei Rodła (kilkuletni drzewostan),
Park Pałacowy przy ulicy Jastrowskiej (patrz: Zabytki i atrakcje turystyczne: Pałac Działyńskich),
Park Miejski przy ulicy Szpitalnej (część terenów po dawnym tartaku, drzewostan zasadzony w lipcu 2006 podczas edycji Euro Eco Meetingu).
Baza restauracyjno-hotelowa
Złotów jest przygotowany na przyjęcie turystów i zaspokojenie ich potrzeb w dziedzinie gastronomii i noclegu. W mieście istnieją trzy hotele: Dom Polski, Zacisze, Krajna, w których są restauracje.
Zespół Szkół Ekonomicznych im. Jana Pawła II (II Liceum Ogólnokształcące, Technikum nr 2);
Zespół Szkół Elektromechanicznych (wchodzi obecnie w skład Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego);
Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego im. Hipolita Cegielskiego (Liceum Ogólnokształcące, Technikum, Szkoła branżowa);
Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych – przekształcone w centrum kształcenia.
Kultura
Złotów jest ośrodkiem kulturalnym o powiatowym zasięgu. Z instytucji kultury wyróżnić można Złotowskie Centrum Aktywności Społecznej, które zastąpiło Złotowski Dom Kultury (instytucja użyczająca: salę kinowo-koncertową, halę sportową i amfiteatr, bez własnej działalności), Kino Rodło, Muzeum Ziemi Złotowskiej (posiadające liczne zbiory dokumentów, fotografii, organizujące wystawy archeologiczne, etnograficzne itd.). Istnieje Towarzystwo Śpiewacze św. Cecylii o ponad stuletniej tradycji, oraz amatorski Teatr Matysarek przy I Liceum Ogólnokształcącym, odnoszący ponadregionalne sukcesy. Funkcjonuje ponadto Chór Nauczycielski, Zespół Tańca Ludowego przy Szkole Podstawowej nr 1. Szeroką działalność kulturalną prowadzi Ognisko Pracy Pozaszkolnej. Światową renomę posiada grupa hardcore'owa „1125”. Bardzo często w Złotowie odbywają się koncerty tej odmiany muzyki.
Większość imprez kulturalnych jest realizowana na zlecenie lub w oparciu o projekty składane przez stowarzyszenia kulturalne do Urzędu Miasta. Rolę Domu Kultury przejęło Złotowskie Centrum Aktywności Społecznej. Najważniejsze stowarzyszenia to „Złototwórczość”, Złotowskie Stowarzyszenie Kulturalne oraz „Przyjazna Edukacja”. Od kilkunastu lat w lipcu organizowany jest Euro Eco Festival (dawniej Euro Eco Meeting). W tym roku odbędzie się już dwudziesta trzecia edycja złotowskiego „EEF”. W tym okresie na Półwyspie Rybackim, jak i w całym mieście organizowane są sympozja, konkursy wiedzy ekologicznej, liczne koncerty, zabawy. Całość okraszona jest występami gwiazd polskiej estrady w miejskim amfiteatrze. W mieście funkcjonuje od kilku lat Bractwo rycerskie„Durandal”. W mieście ukazuje się od 1997 roku tygodnik „Aktualności Lokalne” oraz portale internetowe: zlotowskie.pl i pzl24.pl.
Wspólnoty wyznaniowe
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
Złotów jest wyposażony w urządzenia i obiekty sportowe, choć reprezentują one różny standard funkcjonalności. W 2005 otwarta została pływalniaLaguna. Pływalnia dysponuje sauną, siłownią, kortami tenisowymi, basenem rehabilitacyjnym oraz boiskiem do koszykówki i siatkówki (tereny przyległe). W 2004 roku w sąsiedztwie Góry Wilhelma oddano do użytku strzelnicę na otwartym powietrzu (przebudowana w 2013 roku). W 2009 roku otwarto sztuczne lodowisko, boisko „Orlik” oraz nowoczesną halę widowiskowo-sportową. Istnieje tu także zabytkowa hala sportowa (przebudowana), korty tenisowe i dwa stadiony piłkarsko-lekkoatletyczne. Oddano do użytku nową salę gimnastyczną przy Liceum Ekonomicznym, halę sportowo-widowiskową przy Szkole Podstawowej nr 2 oraz dwa boiska piłkarskie. Przeprowadzono kompleksową przebudowę jednego ze stadionów, przy ul. Wioślarskiej. Boisko stadionu przy al. Mickiewicza przebudowano, kładąc sztuczną nawierzchnię i stawiając oświetlenie, zmniejszając je do rozmiaru 45x90. Obiektami sportowymi zarządza Złotowskie Centrum Aktywności Społecznej. Najważniejszym klubem sportowym jest MLKS Sparta Złotów (zał. 1928, sekcje: siatkówka, tenis stołowy, lekkoatletyka, boks, piłka nożna oraz niezależne sekcja aikido). Od 2020 roku klub Sparta rozpadł się na cztery niezależne kluby. Piłka nożna pozostała przy MLKS Sparta, piłka siatkowa to SPS Sparta Złotów, boks to MLKB Sparta Złotów, a tenis stołowy to MKTS Sparta Złotów. MLKS Sparta Złotów prowadzi Akademię piłkarską, druga akademia w mieście nosi nazwę Fair-Play. Klub piłkarski „Piast Złotów” zawiesił działalność. W mieście ponadto działa klub kolarski „Drogowiec”, klub szachowy „Ziemowit”, Klub Sportów Walki „Spider”, klub skata „Krajna”, klub biegowy Pseudobiegaczki oraz sekcja brydża sportowego. Przy szkołach działają Uczniowskie Kluby Sportowe. Od kilku lat Złotów dysponuje terenem do uprawiania disc golfa.
↑Encyklopedia konspiracji Wielkopolskiej 1939–1945. Poznań: Instytut Zachodni, 1998, s. 625. ISBN 83-85003-97-5.
↑Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 513
↑CzesławC.BuchwaldCzesławC., JerzyJ.JelonekJerzyJ., Wieże, „Halo, tu Złotów” (10), 1996, s. 4-5.
↑MałgorzataM.ChołodowskaMałgorzataM., JoannaJ.SmoluchJoannaJ. (red.), Kalendarz Złotowski 2022, 2021, s. 68-75.
↑JoachimJ.ZdrenkaJoachimJ., Złotów 1370-2020 : 650-lecie miasta, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2020, s. 509-510., ISBN 978-83-8180-376-2 [dostęp 2023-02-03].
Bończa-Bystrzycki Lech, Fara złotowska, Koszalin 2002.
Bończa-Bystrzycki Lech, Parafia katolicka Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Złotowie, Koszalin 2002.
Brandt Carl Friedrich, Die Kath. Pfarrkirche zu St. Marien Himmelfahrt in Flatow. Katolicki Kościół Parafialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Złotowie, Złotów 1927–1997.
Kreiskarte des Kreises Flatow, Maßstab 1:100 000 von 1937.
Bürgermeister C.F. Brandt, Stadtplan Flatow von 1932.
Bildband – Das Flatower Land mit 515 Abbildungen, Stadtplan Flatow und Kreiskarte mit 515 Abbildungen, Stadtplan von Flatow, Kreiskarte, 70 Kartenausschnitten und 69 Ortsbeschreibungen.
