Piotr I Wielki, twórca potęgi państwa i armii rosyjskiejMichaił Kutuzow, dowódca rosyjski okresu wojen napoleońskichGrenadierzy i muszkieter wojsk rosyjskich w 1762Rosyjscy kawalerzyści 1786–1796Dekabryści, 1825 (mal. Karl Kolman)
Za twórcę nowoczesnego wojska rosyjskiego uważany jest carPiotr I Wielki. To on wprowadził do armii zwyczaje podpatrzone w krajach Europy Zachodniej. Reforma opierała się na działających w Rosji już od wielkiej smutypułkach obcego wzoru, którymi stopniowo zastępowano nieregularne wojska ziemskie i pułki strzeleckie. W 1699 roku wprowadzono częściowy obowiązek werbunkowy, w 1762 zniesiono obowiązkową służbę wojskową dla szlachty rosyjskiej a w 1874 wprowadzono powszechny obowiązek wojskowy.
Na początku XIX wieku armia imperatora należała do największych w Europie. Pod bronią znajdowało się ok. 450 tys. żołnierzy, z czego 75% stanowiła piechota. W latach 1793–1855 służba wojskowa w Imperium Rosyjskim trwała 25 lat, a w 1855 r. skrócono ją do 15 lat[2]. Dalsze zmiany przyniosła reforma z 1874 r., gdy rozszerzono grupę podlegającą poborowi, ale jednocześnie skrócono czynną służbę do 6 lat w wojskach lądowych i 7 lat we flocie[3][4].
Śmiertelność żołnierzy w armii rosyjskiej była zatrważająca. Szacuje się, że w czasie obowiązywania 25-letniej służby na 17–25 tys. wcielonych do armii do końca tego okresu dożywało ok. 200-300 poborowych. Bynajmniej nie gwarantowało to zwolnienia do domu. Wielu żołnierzy po służbie było przenoszonych do formacji rezerwowych, dzięki temu wojsko rosyjskie zachowywało pod bronią doświadczonych weteranów. Oficjalne czynniki przyznawały, że w czasach panowania Mikołaja I rocznie z powodu ciężkich warunków bytowania umierało 40 tys. żołnierzy rosyjskich. Największa śmiertelność była wśród oddziałów stacjonujących na Kaukazie. W latach 30.–40. XIX wieku praktycznie żaden rosyjski żołnierz nie dożył tzw. nieograniczonego urlopu[5]. Na początku lat 50. XIX wieku armia rosyjska liczyła 938 731 żołnierzy formacji regularnych i 245 850 nieregularnych (głównie kozackich). Obliczenia wskazują, że podczas pierwszych 25 lat panowania Mikołaja I od samych chorób zmarło 1 028 650 żołnierzy[6]. Do czasów reformy wojskowej Dmitrija Milutina w 1874 wojsko rosyjskie nie znało koszar. Niemal półtoramilionowe wojsko rozlokowane było w prymitywnych ziemiankach i lepiankach lub po kwaterach prywatnych[7]. W ramach represji w trakcie i po upadku powstania listopadowego do specjalnych batalionów tzw. kantonistówwcielono dzieci polskie[8].
W ramach reformy Milutina skrócono czas służby wojskowej z 25 do 16 lat, wprowadzono naukę czytania i pisania, ograniczono stosowanie kar cielesnych wobec żołnierzy, po 1864 roku przezbrojono armię na broń gwintowaną odtylcową i zorganizowano okręgi wojskowe. W 1874 roku wprowadzono powszechny obowiązek służby wojskowej[9].
W 1914 armia ta była największą armią czasu pokoju na świecie i liczyła 1 423 000 żołnierzy, przy 180 mln całkowitej liczebności ludności Imperium. Trzy tygodnie po ogłoszeniu mobilizacji, jej liczebność wzrosła do 5 338 000 osób[10]. W latach 1914–1917, w czasie działań prowadzonych w I wojnie światowej armia rosyjska wzięła do niewoli około 2 000 000 żołnierzy. Byli to głównie żołnierze armii austro-węgierskiej[11].
Obwód Zakaspijski był okręgiem administracyjnym na prawach okręgu wojskowego
Piechota
Dywizje piechoty
Armia carska liczyła 52 dywizje piechoty:
45 dywizji armijnych
4 dywizje grenadierskie
3 dywizje gwardyjskie
Dywizja składała się z 2 brygad po 2 pułki w każdej (wyjątek stanowiła jedna dywizja armijna, w składzie której był jeden dodatkowy pułk – razem 5 pułków).
Brygady strzeleckie
Armia carska liczyła 15 brygad strzeleckich:
5 brygad podstawowych strzeleckich
3 brygady wschodniosyberyjskie
2 brygady zakaukaskie
1 brygada fińska (finlandzka)
1 brygada gwardyjska
1 brygada kaukaska
1 brygada kaukaska miejscowa
1 brygada turkiestańska
Każda z brygad strzeleckich oraz fińska (finlandzka) składały się z 2 pułków po 2 bataliony, natomiast pozostałe brygady z 4 oddzielnych batalionów, brygada kaukaska miejscowa z drużyn.
Rosyjska haubica na froncie rosyjsko-niemieckim, 1915
45 brygad armijnych (jedna brygada armijna artylerii pieszej w każdej dywizji armijnej piechoty)
4 brygady grenadierskie
3 brygady gwardyjskie
7 strzeleckich artyleryjskich dywizjonów (po 3 baterie)
7 pułków haubicznych
2 pułki turkiestańskie
fiński (finlandzki) artyleryjski pułk
górski artyleryjski pułk
2 brygady syberyjskie
dywizjon syberyjski
dywizjon zabajkalski
W brygadach artylerii pieszej było 6-9 baterii, po 8 armat w każdej.
Artyleria konna
23 baterie armijne
20 baterii kozackich
5 baterii gwardyjskich
1 bateria konna górska
Bateria miała po 6 armat. W składzie polowej artylerii były także artyleryjskie pułki.
Wojska inżynieryjne
26 batalionów saperskich
19 armijnych batalionów saperskich
2 bataliony saperskie kaukaskie
1 batalion saperski grenadierski
1 batalion saperski gwardyjski
1 batalion saperski syberyjski
1 batalion saperski turkiestański
8 batalionów pontonowych
7 batalionów kolejowych
6 polowych parków inżynieryjnych
2 stałe parki inżynieryjne
1 szkolny park aeronautyczny
Rosyjskie wojska inżynieryjne, stacjonujące w europejskiej części Rosji oraz na Kaukazie, były zgrupowane w 7 brygad saperskich i 1 brygadę kolejową.
Działania zbrojne
Pancernik „Cesariewicz” (wojna rosyjsko-japońska)Odwrót armii carskiej po bitwie pod MukdenemFront rosyjsko-kaukaski, 1916Zranieni rosyjscy żołnierze jadący do najbliższego lazaretu (I wojna światowa)
Генерал от инфантерии, инженер-генерал (generał piechoty, inżynier-generał)
Генерал от артиллерии (generał artylerii)
Генерал от кавалерии (generał kawalerii)
Генерал-фельдмаршал (чин существовал, в период 1914-1917 года никому из русских генералов не присвоен, изображение погона условное) (feldmarszałek: ranga istniała, w latach 1914–1917 żaden z rosyjskich generałów nie został przydzielony, wizerunek jest warunkowy)
Inne pułki
Orenburski Korpus Kadetów
15 Pułk Strzelców Jego W-ści Króla Czarnogóry Mikołaja I
↑Marcin Baranowski: Bitwa pod Kaliszem 13 lutego 1813. Zabrze: 2006. Brak numerów stron w książce
↑Blum J., Lord and Peasant in Russia From the Ninth to the Nineteenth Century, Princeton University Press, 1971, p. 466.
↑MikołajM.BanaszkiewiczMikołajM., Epoka wielkich reform w Imperium Rosyjskim: uwagi na marginesie projektu "konstytucji" Loris-Mielikowa, „Politeja” (12), 2009, s. 133–156, ISSN1733-6716, JSTOR: 24919461 [dostęp 2021-02-21].
_by_shakko_02.jpg)
