Według danych BIP z 31 grudnia 2023, miasto liczyło 11 630 mieszkańców[3].
Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1458 roku położone było w XVI wieku w województwie poznańskim[4].
Sieć dróg miasta Wolsztyn
Historia
Pierwsze ślady osadnictwa i działalności człowieka na terenie ziemi wolsztyńskiej pochodzą z okresu kultury wczesnołużyckiej, o czym świadczą znalezione tam naczynia gliniane. Przypuszcza się, że w rejonie ujścia Dojcy do Jeziora Berzyńskiego istniało w IX–X wieku obronne grodzisko[1]. Pierwsze dokumenty mówiące o tym terenie pochodzą dopiero z połowy XII wieku[5]. Około 1285 powstała osada, którą założyli cystersi z pobliskiego klasztoru w Obrze i która rozwinęła się lepiej niż Niałek Wielki i Komorowo (włączone do miasta)[1].
Początki Wolsztyna związane są z handlem wełną, a także z produkcją sukna i sukiennictwem[1]. W ciągu wieków nawiedzały miasto klęski żywiołowe – pożary i epidemie – z których najgroźniejsze wybuchły w latach: 1469, 1630, 1710 i 1810 r.
U schyłku XVIII wieku Wolsztyn liczył ponad półtora tysiąca mieszkańców. Wśród nich najwięcej było kupców, młynarzy, piwowarów i szewców. Pod koniec stulecia ten pomyślny dla miasta stan gospodarczy uległ zmianie.
Rok 1793, a z nim II rozbiór Polski zmienił sytuację Wolsztyna. Miasto weszło w granice Królestwa Pruskiego pod nazwą Wollstein. Oznaczało to oderwanie go od dotychczasowego zaplecza, jakim były dlań ziemie Rzeczypospolitej.
W roku 1811 miasto liczyło 1810 mieszkańców (224 domy)[6]. 26 lat później (1837) spis urzędowy wykazał 2587 osób (w tym 834 Żydów)[6]. Ludność niemiecka trzykrotnie przewyższała polską. Miasto należało do Apolinarego Gajewskiego i miało trzy szkoły, dwa szpitale, kościół katolicki, kościół ewangelicki (z superintendentem) oraz synagogę[6]. Budowę kościoła ewangelickiego i synagogi współfinansował rząd pruski[6]. W mieście urzędował sąd ziemsko-miejski oraz landratpowiatu Bomst[6]. Zajęciem wolsztynian było tkactwo, garbarstwo i sukiennictwo[6].
W II poł. XIX posiadające mieszany charakter etniczny miasto stało się areną nasilających się, urzędowych nacisków germanizacyjnych. Na skutek działalności Hakaty zmniejszył się stan posiadanej w rękach polskich ziemi.
W czasie powstania wielkopolskiego oddziały polskie w sile 800 powstańców przejęły kontrolę nad miastem 5 stycznia 1919[1]. W tym samym roku powstał powiat wolsztyński[1].
W czasie II wojny światowej z miasta wysiedlono większość Polaków do Generalnego Gubernatorstwa, a w zamian sprowadzono Niemców w ramach akcji kolonizacyjnej Heim ins Reich. Na terenie miasta (w dzielnicy Komorowo) znajdowały się obozy pracy i obozy jenieckie[1]. Okupację niemiecką Wolsztyna zakończyło wkroczenie w dniu 26 stycznia 1945 oddziałów 7 samodzielnego korpusu kawalerii gwardii i 33 armii I Frontu Białoruskiego[8].
Okres PRL
Pod koniec lat 50. powstało w mieście Muzeum dr. Roberta Kocha przy szpitalu powiatowym[9].
Dostępność komunikacyjna
Zasięg komunikacji samochodowej Wolsztyna
Długość dróg powiatu wolsztyńskiego wynosi 650 km. Główną arterią komunikacyjną powiatu wolsztyńskiego jest droga krajowa nr 32 przechodząca przez Wolsztyn, łącząca Poznań z Zieloną Górą.
Poza tym ważnymi szlakami łączącymi Wolsztyn głównie z zachodnim obszarem Wielkopolski są drogi wojewódzkie: 303 (Wolsztyn-Babimost), 305 (Wolsztyn-Nowy Tomyśl) oraz 315 (Wolsztyn-Nowa Sól).
Głównym węzłem transportu drogowego jest przystanek autobusowy w Wolsztynie. Na terenie powiatu wolsztyńskiego swoje usługi świadczą: PKS Zielona Góra, Poznań, i spółka Feniks V – własność PKS Żary.
Linie kolejowe zapewniają dostęp komunikacyjny w układzie regionalnym dla Wolsztyna. Przez Wolsztyn prowadzi linia kolejowa z Poznania oraz z Leszna do Zbąszynka.
Jeszcze kilkanaście lat temu miasto było znaczącym węzłem komunikacji kolejowej, gdyż funkcjonowały linie z 5 kierunków. Z biegiem lat zaczęto wycofywać z użytku kolejne połączenia, czego przykładem było w 1994 r. zaprzestanie kursów do Nowej Soli i Sulechowa.
W Wolsztynie funkcjonuje od 2006 roku fabryka światowego koncernuFirestone – produkuje głównie na eksport amortyzatory do autobusów i ciężarówek. Ważnymi pracodawcami są także firmy Nexbau - producent okien i Gorgiel oferujący grzejniki. Działają tutaj także zakład przetwórczy owoców i warzyw, fabryka mebli oraz fabryka akcesoriów metalowych z głównym nastawieniem na eksport bardzo szerokiego asortymentu okuć, zamków, profili metalowych wykorzystywanych w przemyśle meblarskim i metalowym. W okolicach Wolsztyna działają firmy z branży spożywczej.
Turystyka
Wokół Wolsztyna znajdują się następujące obiekty krajobrazowe[12]:
W 2020 roku objęto ochroną kasztanowca zwyczajnego o obwodzie 414 cm rosnącego na zapleczu Muzeum Dr Roberta Kocha[13]
Sport
Miejska Hala Sportowa „Świtezianka”
Hala Sportowa „Świtezianka” była miejscem spotkań o charakterze międzynarodowym (m.in. eliminacje grupowe w hokeju halowym kobiet do Mistrzostw Świata w 2007 roku, mecze juniorów reprezentacji Polski i Egiptu w 2004 roku). W mieście odbyły się finały Mistrzostw Świata Women´s U19 WFC 2008. W 2007 roku (wiosną) odbyły się w Wolsztynie rozgrywki o Mistrzostwo Polski Juniorów w piłce ręcznej, w których drugie miejsce zajął zespół KPR Wolsztyniak.
Od 2007 roku na jeziorze wolsztyńskim odbywają się corocznie zawody kajakarskie. W grudniu 2008 roku została oddana do użytku Miejska Pływalnia, na której to od 16 marca 2010 roku rozpoczęły się treningi klubu pływackiego – UKS „3 WODNIK Wolsztyn”. Klub ten reprezentuje powiat wolsztyński m.in. na Grand Prix w Śremie, Mistrzostwach Wielkopolski LZS oraz w licznych zawodach rozgrywanych w Wielkopolsce i woj. lubuskim. W Wolsztynie mieści się również Stadionie Ośrodka Sportu i Rekreacji im. Józefa Piłsudskiego, na którym występuje klub piłkarski Grom Wolsztyn[14].
W okresie międzywojennym w Wolsztynie istniały[14]:
„Unitas” Wolsztyn, klub piłkarski założony 1 czerwca 1921 roku, zespół dokonał fuzji z Sokołem 26 sierpnia 1928 roku, występował na dzisiejszym Stadionie Ośrodka Sportu i Rekreacji im. Józefa Piłsudskiego, który został otwarty 14 czerwca 1931 roku, sukcesem klubu jest m.in. IV poziom rozgrywek;
„Czarni” Wolsztyn, klub posiadający sekcję piłki nożnej, hokeja na lodzie i tenisa, założony 1 lipca 1927 roku;
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Wolsztyn, założone 21 września 1921 roku;
„Jordan” Wolsztyn, klub szkolny założony 5 stycznia 1919 roku i zlikwidowany w lipcu 1934 roku.
Pałac i park, ul. M. Drzymały 12 – zabytkowy park nad Jeziorem Wolsztyńskim w stylu angielskim z rzadkimi gatunkami drzew (miłorząb dwuklapowy, dąb), w którym stoi pałac neoklasycystyczny z początku XX wieku. Obecnie pałac jest zamknięty.
Izba pamięci Roberta Kocha, ul. Roberta Kocha 12 – budynek dawnego szpitala, w którym pracował Robert Koch, laureat Nagrody Nobla. Obecnie znajduje się tu muzeum dr Roberta Kocha.
Skansen Budownictwa Ludowego Zachodniej Wielkopolski, ul. Bohaterów Bielnika 26 – znajduje się tu kilka typowych dla tego regionu wiejskich zagród wraz z wyposażeniem wnętrz, m.in. karczma z 1706 r., stodoła zrębowa, stajnia z wozownią, studnia zrębowa, chałupa parobka, zrębowa chata, obora z wozownią oraz wiatrak „Koźlak” z 1603 r.
Muzeum Regionalne im. Marcina Rożka, ul. 5 Stycznia 34 – mieszkał tu znany rzeźbiarz i malarz Marcin Rożek. Jest on autorem m.in. pomnika Bolesława Chrobrego w Gnieźnie i Siewcy w Luboniu. W muzeum prezentowane są pamiątki po artyście oraz materiały dotyczące historii Wolsztyna i okolic. W ogrodzie zachowało się kilka rzeźb artysty.
Parowozownia Wolsztyn (ul. Fabryczna) – jedyny obiekt w Europie, gdzie parowozy normalnotorowe (przystosowane do jazdy po torze o standardowej szerokości 1435 mm) obsługują planowy ruch pasażerski. Znajduje się tutaj ok. 30 sztuk tych pojazdów, m.in. unikalna lokomotywa Ok1, Ok22, oraz zabytkowe wagony. Najcenniejszym eksponatem jest parowóz Pm36, z 1937 r. wyprodukowany w fabryce w Chrzanowie, który potrafi osiągać szybkość do 130 km/h. Parowozy prawie codziennie prowadzą planowe pociągi osobowe. W dni robocze kursują na trasie do Leszna, w soboty do Poznania. Czasami organizowane są również przejazdy retro i specjalne pociągi okolicznościowe. Parowozownia jest dostępna dla turystów całorocznie i całodobowo. Co roku na przełomie kwietnia i maja ma miejsce „Parada Parowozów” oraz w okolicach maja organizowane jest widowisko "Światło, Para Dźwięk". Jubileuszową paradę w 2007 roku obejrzało ponad 20 tysięcy turystów[16].
Robert Koch – uczony, lekarz, laureat Nagrody Nobla. W latach 1872–1880 jako skromny lekarz powiatowy w Wolsztynie dokonał swych pierwszych odkryć[1], wykrył zarazek wąglika, który dziesiątkował wówczas bydło. Później, znany już w medycynie i świecie nauki, pracując w Berlinie odkrył prątki gruźlicy.
↑Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 177.
↑Władysław Korcz, Wolsztyn - zarys dziejów [w:] Babimost, Kargowa, Wolsztyn. Z dziejów i współczesności, Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1981, s. 29. ISBN 8300002278
↑Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 22. ISBN 83-87424-77-3.
↑Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 835.
↑Wiesław Nowakowski „U odkrywcy prątka gruźlicy”, „Świat” nr 23/1959, s. 6.
Paweł Anders: Jeziora Wolsztyńsko-Zbąszyńskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989.
Władysław Korcz: Wolsztyn - zarys dziejów [w:] Babimost, Kargowa, Wolsztyn. Z dziejów i współczesności, Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1981. ISBN 8300002278
.jpg)
