Msza – w części wyznań uobecnienie ofiary krzyżowej Jezusa Chrystusa w sposób bezkrwawy na ołtarzu. Część wyznań protestanckich określa tym terminem nabożeństwo rozumiane jako sama tylko uczta.
Słowo msza jest ściśle związane z celebracją w tradycji łacińskiej i słowami diakona kończącymi liturgię (Ite, missa est). W tradycjach wschodnich, zarówno prawosławnej, jak i katolickiej, powszechniejszym jest określenie liturgia Boża. Po reformacji Kościoły luterańskie zachowały termin msza i w wielu Kościołach luterańskich na świecie do dziś się go używa. W Kościołach będących pod wpływem Kościołów niemieckich, szczególnie po Unii Pruskiej z roku 1817, ze względu na fakt, że w Kościele katolickim słowo to stało się przez lata synonimem ofiarniczego charakteru Eucharystii, który przez reformację został odrzucony, zastąpiono mszę innymi pojęciami (Nabożeństwo główne, Pamiątka Wieczerzy Pańskiej)[a]. Inne nurty reformacji, m.in. Kościoły reformowane, prezbiteriańskie i baptystyczne, bezwzględnie odrzuciły termin msza jako sugerujący ofiarny charakter Eucharystii, zastępując go terminami nabożeństwo komunijne lub nabożeństwo z sakramentem Wieczerzy Pańskiej (lub: Wieczerzy Świętej). Takich określeń używa także większość współczesnych Kościołów protestanckich.
Etymologia
Słowo msza pochodzi – podobnie jak w języku angielskimMass i niemieckimdie Messe – od używanego od IV w. łacińskiego określenia missa. Wśród badaczy nie ma zgody co do jego pierwotnego znaczenia, wymienia się następujące[1]:
od rzymskiego zwyczaju rozwiązywania zgromadzenia (dimissio) – w tym kontekście słowo to pojawia się w formule kończącej celebrację (rozesłanie wiernych): Ite, Missa est, czyli Idźcie, ofiara spełniona;
modlitwy wysyłane ku Bogu (missae), składanie Bogu ofiary;
specjalna czynność wykonywana przez osobę posłaną (być może latynizacja hebrajskiegomissah).
Teologia
Msza Święta
Oficjalna definicja i wykład o charakterze dogmatycznym o Mszy Świętej został przedstawiony na sesji XXII Soboru Trydenckiego (1562) w dekrecie dogmatycznym o Najświętszej Ofierze Mszy Świętej[2].
Magisterium Kościoła w oficjalnym, nieomylnym i obowiązujące po wsze czasy nauczaniu[3], wykłada, że: Msza Święta jest Ofiarą widzialną [zgodnie z wymaganiami ludzkiej natury] uobecniającą krwawą Ofiarę dokonaną na Krzyżu.
[Jezus Chrystus] Ogłaszając się zatem ustanowionym „kapłanem na wieki na wzór Melchizedecha” [Ps 109, 4], ofiarował Bogu Ojcu Ciało i Krew swoją pod postaciami chleba i wina i pod symbolami tych rzeczy Apostołom – których wtedy ustanowił kapłanami Nowego Przymierza – dał je do spożycia oraz im i ich następcom w kapłaństwie polecił składać Ofiarę słowami: To czyńcie na moją pamiątkę [Łk 22, 19; 1 Kor 11, 24], jak to Kościół zawsze rozumiał i nauczał. (…) A ponieważ w Boskiej Ofierze, dokonującej się we Mszy Świętej jest obecny i w sposób bezkrwawy ofiarowany ten sam Chrystus, który na ołtarzu krzyża „ofiarował samego siebie” (Hbr 9, 27) w sposób krwawy, przeto naucza św. Sobór, że Ofiara ta jest prawdziwie przebłagalna[4].
Według doktryn ewangelickich i katolickiej Eucharystia została ustanowiona przez Jezusa Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy spożytej z apostołami w Wielki Czwartek[5]. W trakcie wieczerzy Chrystus łamał i rozdawał chleb ze słowami „Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało moje” (Mt 26,26). Po wieczerzy podał apostołom kielich wypełniony winem ze słowami „Pijcie z niego wszyscy, bo to jest moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów” (Mt 26,27-28).
Wiele osób[potrzebny przypis] ponad to podkreśla, że zawarte w słowach to czyńcie na moją pamiątkę słowo pamiątka oznacza w języku biblijnym ofiarę.
Chleb i wino jako ciało i krew Chrystusa
Według katolików i starokatolików ofiarowane podczas mszy chleb i wino zostają przeistoczone w ciało i krew Chrystusa. Postacie eucharystyczne nie uobecniają Chrystusa w sposób symboliczny, lecz substancjalnie, zachowując jedynie przypadłości chleba i wina. Luteranie natomiast uważają, że w wyniku konsekracji, pod postaciami chleba i wina jest realnie obecne ciało i krew Chrystusa, chleb pozostaje jednak chlebem, a wino winem (konsubstancjacja).
Według katolików Chrystus ustanawiając mszę powołał się wprost na przykład najwyższego kapłana Melchizedeka, który według Księgi Rodzaju był królem Salemu i przywitał Abrama chlebem i winem. Ponieważ z psalmu 110 wynika, że Mesjasz będzie Kapłanem na wieki na wzór Melchizedeka, ustanowienie Eucharystii jest wypełnieniem przepowiedni mesjańskiej.
W języku biblijnymciało i krew oznacza człowieka (jak w Mt 16, 17; 1 Kor 15, 50; Ekl 18, 30). Rozdzielenie ciała i krwi oznacza symbolicznie śmierć. Dlatego też chleb i wino są osobno konsekrowane i zmieniają się sakramentalnie w ciało i krew Chrystusa, który mówił o sobie, że Ciało moje jest prawdziwym pokarmem, a Krew moja jest prawdziwym napojem (J 6, 55).
Katolicy są na mocy pierwszego z przykazań kościelnych, które brzmi: W niedzielę i inne nakazane dni świąteczne wierni są zobowiązani uczestniczyć we Mszy świętej i powstrzymać się od prac służebnych., zobowiązani do uczestnictwa we mszy w niedzielę i święta nakazane. Powinność uczestnictwa we mszy według katolików i luteranów wynika ponadto z 3. przykazania Dekalogu.
Uczestnictwo aktywne
Łacińskie określenie participatio actuosa, przełożone na język polski jako aktywne uczestnictwo, oznacza raczej świadome, uobecniające uczestnictwo. Realizuje się ono w wewnętrznej kontemplacji tajemnic mszy świętej, do czego służy słuchanie, stąd określenie: słuchać mszy.
↑O Soborze Trydenckim z dzieła ks. J. Domaszewicza Eucharystia i Ofiara, wyd. ANTYK Marcin Dybowski, Komorów 2023.
↑Wyrażonym w najwyższej rangą dokumencie kościelnym. por. O Soborze Trydenckim z dzieła ks. J. Domaszewicza Eucharystia i Ofiara, wyd. ANTYK Marcin Dybowski, Komorów 2023.
↑Dekret dogmatyczny Soboru Trydenckiego o Najświętszej Ofierze Mszy Świętej sesja XXII (1562). Rozdział I i II Treść dekretu.
↑Msza święta [online], angelus.pl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-13](pol.).
ks. J. Domaszewicz, Eucharystia. Sakrament i Ofiara. Dogmatycznie na podstawie św. Tomasza Doktora Anielskiego z podaniem nauczania Soboru Trydenckiego (Wydanie poszerzone), wyd. ANTYK Marcin Dybowski, Komorów 2023.
