Najwcześniejszy możliwy termin przeprowadzenia ogólnopolskiego głosowania w 2023 roku przypadał na dzień 15 października, zaś najpóźniejszą datą możliwą do wyboru był dzień 11 listopada. W oparciu o interpretację artykułu 194. Kodeksu wyborczego[5], prezydent dokonał wyboru najwcześniejszego z możliwych terminów. Kalendarz wyborczy, ustanowiony przez prezydenta RP[6], wyglądał następująco:
do 28 sierpnia
złożenie zawiadomień o utworzeniu komitetów wyborczych
powołanie okręgowych komisji wyborczych
od 1 września do 12 października
Składanie przez wyborców wniosków o:
wydanie zaświadczenia o prawie do głosowania w miejscu pobytu w dniu wyborów,
zmianę miejsca głosowania.
składanie przez żołnierzy pełniących zasadniczą służbę wojskową albo odbywających ćwiczenia wojskowe, a także ratowników odbywających zasadniczą służbę w obronie cywilnej poza miejscem stałego zamieszkania oraz policjantów z jednostek skoszarowanych, funkcjonariuszy Służby Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej oraz Służby Więziennej pełniących służbę w systemie skoszarowanym wniosków o zmianę miejsca głosowania
do 6 września
zgłoszenie list kandydatów na posłów i kandydatur na senatorów
do 11 września
utworzenie obwodów głosowania w zakładach leczniczych, domach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych oraz oddziałach zewnętrznych takich zakładów i aresztów, domach studenckich i zespołach tych domów, a także ustalenie ich granic, siedzib i numerów.
do 15 września
podanie do publicznej wiadomości informacji o numerach i granicach obwodów głosowania oraz o siedzibach obwodowych komisji wyborczych, w tym o lokalach przystosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych, a także o możliwości głosowania korespondencyjnego i głosowania przez pełnomocnika,
zgłaszanie przez kapitanów statków wniosków o utworzenie obwodów głosowania na polskich statkach morskich,
zgłaszanie kandydatów na członków komisji wyborczych przez pełnomocników komitetów wyborczych
do 25 września
powołanie obwodowych komisji wyborczych,
podanie do publicznej wiadomości informacji o numerach i granicach obwodów głosowania utworzonych za granicą oraz o siedzibach obwodowych komisji wyborczych,
od 30 września do 13 października
nieodpłatne rozpowszechnianie w programach publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych audycji wyborczych przygotowanych przez komitety wyborcze
do 2 października
zgłaszanie zamiaru głosowania korespondencyjnego przez wyborców niepełnosprawnych, w tym za pomocą nakładek na karty do głosowania sporządzanych w alfabecie Braille’a, oraz przez wyborców, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat,
zgłaszanie zamiaru skorzystania z prawa do bezpłatnego transportu do lokalu wyborczego lub bezpłatnego transportu powrotnego przez wyborców niepełnosprawnych oraz przez wyborców, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat, w gminie, w której w dniu wyborów nie funkcjonuje gminny przewóz pasażerów,
do 5 października
podanie przez okręgowe komisje wyborcze, w formie obwieszczenia, informacji o zarejestrowanych kandydatach na posłów oraz zarejestrowanych kandydatach na senatorów,
podanie do publicznej wiadomości w gminach wiejskich lub miejsko-wiejskich bezpłatnego gminnego przewozu pasażerskiego w dniu wyborów, o którym mowa w art. 37f § 1 Kodeksu wyborczego
do 6 października
składanie wniosków o sporządzenie aktu pełnomocnictwa do głosowania przez wyborców niepełnosprawnych oraz przez wyborców, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat
do 10 października
składanie przez komitety wyborcze wyborców zrzeszonych w zarejestrowanych organizacjach mniejszości narodowych oświadczeń do Państwowej Komisji Wyborczej o korzystaniu ich list kandydatów na posłów ze zwolnienia z warunku określonego w art. 196 § 1 Kodeksu wyborczego, tj. obowiązku przekroczeniu progu wyborczego.
składanie przez wyborców przebywających za granicą wniosków o ujęcie ich w spisie wyborców w obwodach głosowania utworzonych za granicą,
składanie przez wyborców przebywających na polskich statkach morskich wniosków o ujęcie ich w spisach wyborców w obwodach głosowania utworzonych na tych statkach
do 12 października
poinformowanie wyborców niepełnosprawnych oraz wyborców, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat, którzy zgłosili zamiar skorzystania z prawa do transportu do lokalu wyborczego, o godzinie transportu w dniu głosowania
13 października (godz. 24:00) – zakończenie kampanii wyborczej i rozpoczęcie ciszy wyborczej, która potrwa do zakończenia głosowania we wszystkich obwodach w Polsce
14 października – przekazanie przewodniczącym obwodowych komisji wyborczych spisów wyborców
15 października 2023 – głosowanie w godz. 7:00–21:00
Sytuacja na scenie politycznej przed wyborami
Do ogłoszenia wyborów doszło podczas trwających od 2015 koalicyjnych rządów tzw. Zjednoczonej Prawicy. Swój start zapowiedziały wszystkie największe siły polityczne reprezentowane w Sejmie IX kadencji, od pewnego czasu nie będące tylko partiami politycznymi, ale ruchami koalicyjnymi, skupiającymi wokół siebie ponad 20 większych i mniejszych ugrupowań. Główne ruchy polityczne, które podjęły walkę w wyborach to:
W wyborach do Senatu Koalicja Obywatelska, Trzecia Droga i Lewica nawiązały współpracę w ramach tzw. paktu senackiego[13].
Rejestracja komitetów wyborczych
W przewidzianym terminie zgłaszania komitetów wyborczych zawnioskowano o rejestrację 94 komitetów, spośród których zarejestrowano 85, na które składały się 2 komitety koalicyjne, 40 partii politycznych oraz 43 komitety wyborcze wyborców.
Do obu izb parlamentu startowało 46 komitetów, trzy tylko do Sejmu, a pozostałe 36 wybierano tylko do Senatu[14]. Siedem z nich, tj. PiS, KO, NL, TD, Konfederacja, Bezpartyjni Samorządowcy oraz Polska Jest Jedna, uzyskały prawo ogólnopolskiej rejestracji kandydatów we wszystkich okręgach wyborczych.
Wynik wyborów
W wyniku głosowania pięć komitetów wyborczych uzyskało mandaty poselskie. Zwycięski komitet wyborczy Prawo i Sprawiedliwość zdobył 35,38% głosów. Tym samym ta partia, jako pierwsza od 1989 roku, wygrała wybory parlamentarne po raz trzeci z rzędu – jednak w przeciwieństwie do wyborów w 2015 i 2019, jej komitet nie uzyskał większości mandatów, potrzebnych do utworzenia rządu. Do Sejmu dostały się także: Koalicja Obywatelska (30,70%), Trzecia DrogaPSL-PL2050 (14,40%), Nowa Lewica (8,61%) oraz Konfederacja Wolność i Niepodległość (7,16%)[15][16].
27 listopada 2023, w wyniku wyborów, powstał trzeci rząd premiera Mateusza Morawieckiego[17], który 11 grudnia 2023 nie uzyskał wotum zaufania w Sejmie (190 głosów za, 266 przeciw)[18]. W tym samym dniu KO, TD i Lewica zgłosiły Donalda Tuska (przewodniczącego PO) na stanowisko premiera[19], a Sejm wybrał go na ten urząd (większością 248 głosów „za” przy 201 głosach „przeciw”)[20][21]. 12 grudnia przedstawił listę kandydatów do swojego gabinetu[22], a także wygłosił exposé[23]. Tegoż dnia Sejm na jego wniosek dokonał wyboru nowej Rady Ministrów[24] („za” zagłosowało 248 posłów, „przeciw” oddano 201 głosów)[25], a dzień później zaprzysiężony został trzeci rząd Donalda Tuska[26].
Komitety wyborcze do Sejmu i Senatu
Komitety, które zarejestrowały listy do Sejmu w co najmniej połowie okręgów wyborczych
↑Jako komitet mniejszości narodowej zwolniony z obowiązku przekraczania progu wyborczego. Z jego list wystartowali członkowie partii Regionalna. Mniejszość z Większością.
Oddział zewnętrzny zakładu karnego i aresztu śledczego
41
Obwód głosowania dla obywateli Polski przebywających za granicą
402
Dom studencki i zespół domów studenckich
15
Razem
31 475
Listy wyborcze w poszczególnych okręgach oraz ich liderzy
Poniższe zestawienie zostało opracowane na podstawie danych z serwisu informacyjnego PKW[28].
Obecność list komitetów wyborczych w poszczególnych okręgach w wyborach do Sejmu. Tam, gdzie komitet zarejestrował listę, podano imię i nazwisko kandydata z nr 1
Podział mandatów i rozkład procentowy poparcia w wyniku wyborów z uwzględnieniem podziału na późniejszą koalicję rządzącą w kolejności: ugrupowania rządowe, opozycja parlamentarna i pozaparlamentarna (komitety, które nie przekroczyły 1% poparcia w skali kraju, potraktowano zbiorczo):
Podział mandatów i rozkład procentowy poparcia w wyniku wyborów z uwzględnieniem podziału na późniejszą koalicję rządzącą w kolejności: ugrupowania rządowe, opozycja parlamentarna i pozaparlamentarna (komitety, które nie przekroczyły 1% poparcia w skali kraju, potraktowano zbiorczo):
↓
41
11
9
5
34
KO
TD
NL
KWW
PiS
KO
TD
NL
PiS
Konf.
BS
Frekwencja
Do wzięcia udziału w głosowaniu uprawnionych było 29 532 595 osób. Frekwencja do godz. 12:00 wyniosła 22,59%, do godz. 17:00 – 57,54%, a ostateczna 74,38%[40]. Najwyższą frekwencję odnotowano w województwie mazowieckim (79,27%), a najniższą w województwie opolskim (66,55%). Najniższą frekwencję odnotowano w gminie Bolesław (50,84%), a najwyższą w gminie Klwów (90,57%).
↑W porównaniu z mandatami Sojuszu Lewicy Demokratycznej zdobytymi w wyborach 2019.
↑W porównaniu z wynikiem KWW Koalicja Bezpartyjni i Samorządowcy z wyborów w 2019.
Przypisy
↑ abPostanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 sierpnia 2023 r. w sprawie zarządzenia wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2023 r. poz. 1564).
↑Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 17 października 2023 r. o wynikach wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych w dniu 15 października 2023 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 2234).
↑Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 17 października 2023 r. o wynikach wyborów do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych w dniu 15 października 2023 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 2235).