Referendum w Polsce w 1987 roku

Referendum w Polsce w 1987 roku

Państwo	Polska
Rodzaj	referendum ogólnokrajowe
Data przeprowadzenia	29 listopada 1987
Data zarządzenia	10 października 1987 przez: Sejm PRL[1]
Podstawa prawna	Ustawa o konsultacjach społecznych i referendum[2]
Głosowanie
Wyniki ws. pytania nr 1: TAK 66,04% NIE 27,7%
Wyniki ws. pytania nr 2: TAK 69,03% NIE 24,57%
Frekwencja: 67,32%
poprzednie: referendum 1946 następne: referendum 1996

Referendum w Polsce w 1987 roku – referendum ogólnokrajowe przeprowadzone 29 listopada 1987. Głosujący odpowiedzieli w nim na pytania dotyczące tzw. drugiego etapu reformy gospodarczej oraz „głębokiej demokratyzacji życia politycznego”.

Podstawą do przeprowadzenia referendum była przyjęta przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pół roku wcześniej Ustawa o konsultacjach społecznych i referendum z dnia 6 maja 1987 r. (Dz.U. z 1987 r. nr 14, poz. 83).

Według oficjalnych danych w referendum wzięło udział 67,32% uprawnionych i była to najniższa frekwencja w historii Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Na pierwsze pytanie „TAK” odpowiedziało 66,04% głosujących, a na drugie – 69,03%. Ustawa przewidywała jednak konieczność udzielenia odpowiedzi pozytywnej na dane pytanie przez ponad połowę uprawnionych do głosowania – warunku tego nie spełniono, gdyż na pierwsze pytanie „TAK” odpowiedziało 44,28% uprawnionych, a na drugie – 46,29%. Wynik referendum nie był zatem wiążący^[3].

Pytania

Nr	Treść pytania[1]
1	Czy jesteś za pełną realizacją przedstawionego Sejmowi programu radykalnego uzdrowienia gospodarki, zmierzającego do wyraźnego poprawienia warunków życia, wiedząc, że wymaga to przejścia przez trudny dwu-trzyletni okres szybkich zmian?
2	Czy opowiadasz się za polskim modelem głębokiej demokratyzacji życia politycznego, której celem jest umocnienie samorządności, rozszerzenie praw obywateli i zwiększenie ich uczestnictwa w rządzeniu krajem?

Kalendarz czynności

Harmonogram czynności związanych z przeprowadzeniem referendum uchwaliła 16 października 1987 Rada Państwa^[4]:

• do 26 października 1987 – powołanie Centralnej Komisji do Spraw Referendum;
• do 30 października 1987 – powołanie wojewódzkich komisji do spraw referendum i komisji stopnia podstawowego;
• do 7 listopada 1987 –

– podanie do publicznej wiadomości granic i numerów obwodów głosowania oraz siedzib obwodowych komisji do spraw referendum,

– powołanie obwodowych komisji do spraw referendum;

• do 9 listopada 1987 – sporządzenie spisów osób uprawnionych do udziału w referendum;
• do 13 listopada 1987 – przesłanie spisów przewodniczącym obwodowych komisji;
• 14 listopada 1987 – wyłożenie spisów do publicznego wglądu;
• 29 listopada 1987, godz. 6:00–22:00 – głosowanie^[a].

Sondaże

W badaniach przeprowadzonych przez ośrodek OBOP, udział w referendum deklarowało od 37 (20 października) do 51 proc. badanych, a jedna trzecia wyrażała brak zdecydowania. Większą gotowość do udziału deklarowali ludzie starsi i lepiej wykształceni^[5].

Wyniki

Poniższe dane podano na podstawie obwieszczenia Centralnej Komisji do Spraw Referendum z 30 listopada 1987^[3].

Pytanie nr 1

Realizacja tzw. drugiego etapu reformy gospodarczej

Odpowiedź	Głosów
	Liczba	%
TAK	11 601 975	66,04
NIE	4 866 207	27,70
brak odpowiedzi[b]	1 100 781	6,27
Głosy ważne	17 568 963	99,61
Głosy nieważne	69 520	0,39
Razem	17 638 483	100,00
Frekwencja	67,32
Wymagana liczba głosów „TAK”	13 100 585

Województwo	Głosy ważne						Frekwencja		TAK% uprawnionych
	TAK#	TAK%	NIE#	NIE%	brak#	brak%	#	%
1 stołeczne warszawskie	888 382	79,36	192 965	17,24	38 101	3,40	1 128 144	65,44	51,53
bialskopodlaskie	86 811	59,80	46 950	32,34	11 418	7,86	145 722	69,17	41,21
białostockie	194 809	61,42	97 473	30,73	24 919	7,86	318 648	66,00	40,35
bielskie	241 638	61,89	121 682	31,17	27 092	6,94	391 965	64,63	39,84
bydgoskie	368 524	67,32	146 387	26,74	32 526	5,94	549 119	73,11	49,07
chełmskie	77 166	63,40	36 516	30,00	8 027	6,60	121 914	71,71	45,39
ciechanowskie	136 057	61,63	69 682	31,56	15 022	6,80	221 970	76,20	46,71
częstochowskie	218 787	59,86	119 843	32,79	26 851	7,35	365 801	65,98	39,46
elbląskie	136 629	66,51	57 392	27,94	11 416	5,56	206 519	64,03	42,36
gdańskie	349 054	64,58	155 571	28,78	35 861	6,63	543 148	56,31	36,19
gorzowskie	144 915	64,29	65 438	29,03	15 040	6,67	225 922	66,67	42,76
jeleniogórskie	188 292	70,42	63 734	23,84	15 354	5,74	268 011	71,18	50,01
kaliskie	205 766	59,34	113 661	32,78	27 314	7,88	348 462	71,73	42,36
katowickie	1 236 410	68,01	490 068	26,96	91 574	5,04	1 823 394	65,35	44,31
kieleckie	325 317	62,55	158 535	30,48	36 256	6,97	521 117	66,50	41,51
konińskie	129 736	57,00	77 496	34,05	20 368	8,95	228 401	71,89	40,83
koszalińskie	162 514	66,72	67 034	27,52	14 024	5,76	245 189	69,96	46,37
krakowskie	447 679	76,46	110 990	18,96	26 860	4,59	587 417	68,10	51,90
krośnieńskie	133 464	60,05	73 019	32,85	15 778	7,10	223 288	69,48	41,53
legnickie	137 939	63,18	65 279	29,90	15 117	6,92	219 007	65,52	41,27
leszczyńskie	109 675	56,78	67 077	34,73	16 408	8,49	194 349	75,93	42,85
lubelskie	267 355	63,49	122 367	29,06	31 397	7,46	422 874	59,15	37,39
łomżyńskie	86 633	57,03	51 233	33,73	14 039	9,24	152 633	66,35	37,66
łódzkie	398 719	76,48	97 381	18,68	25 222	4,84	522 986	58,71	44,76
nowosądeckie	178 058	61,07	88 033	30,19	25 470	8,74	292 590	66,30	40,35
olsztyńskie	221 915	63,49	103 413	29,58	24 218	6,93	350 840	72,39	45,79
opolskie	274 599	60,87	143 483	31,81	33 050	7,33	452 670	65,63	39,81
ostrołęckie	113 035	60,74	59 449	31,94	13 626	7,32	186 723	70,82	42,87
pilskie	150 795	61,90	76 609	31,45	16 210	6,65	245 011	46,55	47,11
piotrkowskie	193 198	63,74	90 337	29,80	19 568	6,46	303 621	68,01	43,28
płockie	154 875	63,37	72 258	29,56	17 272	7,07	245 335	68,79	43,43
poznańskie	365 069	62,75	171 022	29,40	45 657	7,85	585 472	63,19	39,40
przemyskie	113 595	62,22	54 779	30,00	14 202	7,78	183 070	66,80	41,45
radomskie	231 803	68,69	84 922	25,16	20 743	6,15	338 526	66,04	45,22
rzeszowskie	203 832	63,36	97 843	30,41	20 045	6,23	322 376	70,21	44,39
siedleckie	212 172	62,53	106 138	31,28	20 989	6,19	340 388	76,61	47,75
sieradzkie	128 012	62,52	61 552	30,06	15 177	7,41	205 167	71,57	44,66
skierniewickie	134 775	67,20	54 524	27,18	11 272	5,62	201 391	68,43	45,80
słupskie	127 153	65,62	55 956	28,88	10 652	5,50	194 190	70,24	46,00
suwalskie	122 189	58,52	69 415	33,24	17 205	8,24	209 502	67,77	39,52
szczecińskie	292 146	66,02	125 312	28,32	25 054	5,66	444 280	65,95	43,39
tarnobrzeskie	180 352	63,12	86 129	30,14	19 264	6,74	286 845	73,35	46,12
tarnowskie	194 856	68,26	73 921	25,90	16 671	5,84	286 739	68,83	46,77
toruńskie	211 805	65,85	90 914	28,26	18 945	5,89	323 796	71,13	46,53
wałbrzyskie	241 902	69,91	84 234	24,34	19 867	5,74	346 826	69,93	48,78
włocławskie	128 159	64,34	58 020	29,13	13 015	6,53	200 431	67,09	42,90
wrocławskie	383 408	73,08	116 326	22,17	24 922	4,75	527 224	70,00	50,91
zamojskie	157 921	60,05	84 160	32,00	20 891	7,94	264 175	76,04	45,45
zielonogórskie	214 080	65,96	89 685	27,63	20 812	6,41	325 295	71,84	47,27
Polska	11 601 975	66,04	4 866 207	27,70	1 100 781	6,27	17 638 483	67,32	44,28

Pytanie nr 2

„Głęboka demokratyzacja życia politycznego”

Odpowiedź	Głosów
	Liczba	%
TAK	12 127 621	69,03
NIE	4 317 401	24,57
brak odpowiedzi[b]	1 123 941	6,40
Głosy ważne	17 568 963	99,61
Głosy nieważne	69 520	0,39
Razem	17 638 483	100,00
Frekwencja	67,32
Wymagana liczba głosów „TAK”	13 100 585

Województwo	Głosy ważne						Frekwencja		TAK% uprawnionych
	TAK#	TAK%	NIE#	NIE%	brak#	brak%	#	%
1 stołeczne warszawskie	929 584	83,04	155 381	13,88	34 483	3,08	1 128 144	65,44	53,92
bialskopodlaskie	89 971	61,97	43 454	29,93	11 754	8,10	145 722	69,17	42,71
białostockie	203 151	64,04	88 514	27,90	25 536	8,05	318 648	66,00	42,08
bielskie	258 201	66,14	104 649	26,80	27 562	7,06	391 965	64,63	42,57
bydgoskie	383 309	70,02	132 572	24,22	31 556	5,76	549 119	73,11	51,04
chełmskie	80 166	65,87	33 300	27,36	8 243	6,77	121 914	71,71	47,16
ciechanowskie	140 475	63,63	64 804	29,35	15 482	7,01	221 970	76,20	48,22
częstochowskie	233 689	63,94	104 324	28,54	27 468	7,52	365 801	65,98	42,15
elbląskie	141 145	68,70	52 399	25,51	11 893	5,79	206 519	64,03	43,76
gdańskie	367 879	68,06	135 960	25,16	36 647	6,78	543 148	56,31	38,14
gorzowskie	150 314	66,69	59 410	26,36	15 669	6,95	225 922	66,67	44,36
jeleniogórskie	194 141	72,61	56 632	21,18	16 607	6,21	268 011	71,18	51,56
kaliskie	216 109	62,33	102 731	29,63	27 901	8,05	348 462	71,73	44,49
katowickie	1 312 193	72,18	412 106	22,67	93 753	5,16	1 823 394	65,35	47,03
kieleckie	341 355	65,63	141 559	27,22	37 194	7,15	521 117	66,50	43,56
konińskie	135 811	59,67	70 922	31,16	20 867	9,17	228 401	71,89	42,75
koszalińskie	169 328	69,52	59 821	24,56	14 423	5,92	245 189	69,96	48,31
krakowskie	455 442	77,78	100 825	17,22	29 262	5,00	587 417	68,10	52,80
krośnieńskie	140 655	63,28	65 473	29,46	16 133	7,26	223 288	69,48	43,77
legnickie	145 690	66,73	56 898	26,06	15 747	7,21	219 007	65,52	43,59
leszczyńskie	115 941	60,02	60 558	31,35	16 661	8,63	194 349	75,93	45,30
lubelskie	280 836	66,69	108 264	25,71	32 019	7,60	422 874	59,15	39,28
łomżyńskie	89 284	58,78	48 193	31,73	14 428	9,50	152 633	66,35	38,81
łódzkie	414 758	79,56	81 328	15,60	25 236	4,84	522 986	58,71	46,56
nowosądeckie	185 455	63,61	79 898	27,40	26 208	8,99	292 590	66,30	42,03
olsztyńskie	231 960	66,36	92 825	26,56	24 761	7,08	350 840	72,39	47,86
opolskie	287 947	63,83	129 459	31,81	33 726	7,33	452 670	65,63	41,75
ostrołęckie	115 855	62,25	56 196	30,20	14 059	7,55	186 723	70,82	43,94
pilskie	157 345	64,59	69 949	28,71	16 320	6,70	245 011	46,55	49,16
piotrkowskie	201 258	66,40	81 690	26,95	20 155	6,65	303 621	68,01	45,08
płockie	161 516	66,09	65 345	26,74	17 544	7,18	245 335	68,79	45,29
poznańskie	386 183	66,38	148 541	25,53	47 024	8,08	585 472	63,19	41,68
przemyskie	119 036	65,20	48 859	26,76	14 681	8,04	183 070	66,80	43,43
radomskie	238 516	70,68	77 748	23,04	21 204	6,25	338 526	66,04	46,53
rzeszowskie	218 876	68,03	82 162	25,54	20 682	6,43	322 376	70,21	47,67
siedleckie	219 293	64,63	98 602	29,06	21 404	6,31	340 388	76,61	49,36
sieradzkie	132 352	64,64	56 564	27,63	15 825	7,73	205 167	71,57	46,17
skierniewickie	139 439	69,52	49 566	24,71	11 566	5,77	201 391	68,43	47,38
słupskie	131 952	68,10	50 823	26,23	10 986	5,67	194 190	70,24	47,73
suwalskie	128 001	61,30	63 318	30,32	17 490	8,38	209 502	67,77	41,40
szczecińskie	308 669	69,75	108 246	24,46	25 597	5,78	444 280	65,95	45,84
tarnobrzeskie	188 646	66,02	77 248	27,03	19 851	6,95	286 845	73,35	48,24
tarnowskie	200 487	70,24	67 711	23,72	17 250	6,04	286 739	68,83	48,12
toruńskie	219 742	68,31	82 582	25,67	19 340	6,01	323 796	71,13	48,27
wałbrzyskie	250 690	72,45	75 153	21,72	20 160	5,83	346 826	69,93	50,55
włocławskie	132 985	66,76	52 787	26,50	13 422	6,47	200 431	67,09	44,51
wrocławskie	394 593	75,21	104 971	20,01	25 092	4,78	527 224	70,00	52,39
zamojskie	164 096	62,40	77 113	29,32	21 763	8,28	264 175	76,04	47,23
zielonogórskie	223 302	68,80	79 968	24,64	21 307	6,56	325 295	71,84	49,31
Polska	12 127 621	69,03	4 317 401	24,57	1 123 941	6,40	17 638 483	67,32	46,29

Uwagi

1. Na podstawie art. 17 ust. 2 pkt 1 Ustawy o konsultacjach społecznych i referendum.
2. Zgodnie z §§ 31 i 32 Ustawy o konsultacjach społecznych i referendum ważne były również głosy oddane na kartach bez wyboru wariantu „TAK” lub „NIE”, o ile taka karta była zgodna z wzorem urzędowym opatrzona stosowną pieczęcią i nie została przedarta całkowicie na dwie lub więcej części.

Przypisy

1. Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 10 października 1987 r. w sprawie referendum ogólnokrajowego (M.P. z 1987 r. nr 30, poz. 232).
2. Ustawa z dnia 6 maja 1987 r. o konsultacjach społecznych i referendum (Dz.U. z 1987 r. nr 14, poz. 83).
3. Obwieszczenie Centralnej Komisji do Spraw Referendum z dnia 30 listopada 1987 r. o wyniku referendum ogólnokrajowego przeprowadzonego dnia 29 listopada 1987 r. (M.P. z 1987 r. nr 34, poz. 294).
4. Uchwała Rady Państwa z dnia 16 października 1987 r. w sprawie kalendarza czynności związanych z przeprowadzeniem w dniu 29 listopada 1987 r. referendum ogólnokrajowego (M.P. z 1987 r. nr 30, poz. 233)
5. OBOP: Komunikat z badań OPINIE O REFERENDUM. [dostęp 2015-04-23].

Zobacz też

• Referenda w Polsce