PROFILBARU.COM

IS-1 Sęp
	; Częściowo widoczny prototyp szybowca IS-1 Sęp (SP-443) na lotnisku szybowcowym w Jeżowie Sudeckim, listopad 1950 r.
	Dane podstawowe
Państwo	Polska
Producent	Instytut Szybownictwa w Bielsku-Białej
Konstruktor	Władysław Nowakowski, Józef Niespał
Typ	szybowiec wyczynowy
Konstrukcja	drewniana
Załoga	1
	Historia
Data oblotu	2 czerwca 1947
Lata produkcji	1947–1948
Wycofanie ze służby	1962
Liczba egz.	6
	Dane techniczne
	Wymiary
Rozpiętość	17,50 m
Wydłużenie	18
Długość	7,50 m
Wysokość	1,25 m
Powierzchnia nośna	17,00 m²
Profil skrzydła	G-549 > M-12
	Masa
Własna	276 kg
Startowa	353 kg
	Osiągi
Prędkość minimalna	40 km/h
Prędkość dopuszczalna	225 km/h
Prędkość min. opadania	0,74 m/s przy 67 km/h
Doskonałość maks.	27 (dla V=72 km/h)
Współczynnik obciążenia konstrukcji	20,7 kG/m²
	Dane operacyjne
	Użytkownicy
	Polska
	Multimedia w Wikimedia Commons

IS-1 Sęp – polski szybowiec wyczynowy, pierwszy szybowiec skonstruowany i zbudowany w Polsce po II wojnie światowej.

Historia

IS-1bis w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

Po zakończeniu II wojny światowej podjęto w Polsce działania zmierzające do odtworzenia sportu szybowcowego, a w celu zintensyfikowania tych działań w 1946 roku powołano w Bielsku-Białej Instytut Szybownictwa, który stał się pierwszym zakładem zajmującym się budową szybowców^[1].

W 1947 roku konstruktorzy tego instytutu mgr inż. Władysław Nowakowski i inż. Józef Niespał opracowali projekt pierwszego powojennego szybowca wyczynowego, który oznaczono jako IS-1 Sęp. Oparty był na projekcie wstępnym Józefa Niespała z czerwca 1946 roku, wykonanym jako jego praca dyplomowa^[2]. Prototyp, ze znakami rejestracyjnymi SP-443, został oblatany w dniu 2 czerwca 1947 roku inż. Piotra Mynarskiego na lotnisku w Bielsku-Białej^[3]. Podczas pierwszego lotu okazało się, że linki steru wysokości zostały odwrotnie podłączone, lecz oblatywacz zdołał wylądować; dalsze loty przebiegały bez przeszkód^[2]. 1 lipca 1947 nieprzetestowany do końca szybowiec, pilotowany przez Adama Zientka, wziął udział w zawodach w Samedan w Szwajcarii, gdzie spotkał się z dużym zainteresowaniem jako jedna z nielicznych nowych konstrukcji^[2]^[4]^[5].

Po wszechstronnych badaniach w 1948 roku wyprodukowano serię 5 szybowców tego typu oznaczonych jako IS-1 Sęp bis, które nieznacznie różniły się od prototypu (otrzymały znaki SP-549 do SP-553). Pierwszy był wykonany w maju 1948^[2].

Użycie

Szybowce IS-1 Sęp były użytkowane w Aeroklubie w Bielsku-Białej do 1962 roku. Ostatni egzemplarz SP-552 znajduje się w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie^[6]. Na tym egzemplarzu Irena Kempówna w 1949 roku ustanowiła dwa światowe rekordy prędkości: na trójkącie 100 km i na trasie docelowej 100 km^[7].

Na szybowcu tym dokonano szereg wyczynów prędkościowych, czasowych i wysokościowych. Do największych należy zajęcie 8 miejsca w klasyfikacji ogólnej i 1 w wyścigu po trasie zamkniętej przez Adama Zientka na zawodach w Samedan w Szwajcarii 1 lipca 1947 roku, uznanych następnie za II Szybowcowe Mistrzostwa Świata^[4]. Istotnym osiągnięciem był też przelot grupowy w lipcu 1948 roku zespołu dwóch szybowców IS-1 Sęp i jednego IS-2 Mucha z lotniska na górze Żar do Wiednia (pierwszy po wojnie przelot otwarty poza granice kraju)^[2]. W 1948 r., podczas VII Krajowych Zawodów Szybowcowych na górze Żar Adam Zientek zdobył pierwsze miejsce na szybowcu IS-1 Sęp, miejsca drugie i trzecie również zajęli piloci na szybowcach IS-1 Sęp^[8].

Na tym szybowcu piloci uzyskali wiele bardzo dobrych wyników i rekordów, m.in.^[4]:

1 kwietnia 1948 r. - Adam Zientek wykonał lot trwający 18 godz. 23 min.,
grudzień 1948 r. - Irena Kempówna uzyskała przewyższenie 3720 m,
9 maja 1948 r. - Adam Zientek w locie po trójkącie 100 km osiągnął prędkość 28,7 km/h,
10 czerwca 1949 r. - Irena Kempówna w locie po trójkącie 100 km osiągnęła prędkość 50 km/h,
11 maja 1950 r. - Tadeusz Góra w locie po trójkącie 100 km osiągnął prędkość 52,62 km/h,
22 lipca 1950 r. - Adam Zientek wykonał lot docelowo-powrotny na dystansie 232 km,
23 lipca 1950 r. - Tadeusz Góra uzyskał przewyższenie 5038 m,
1952 r. - Ryszard Bitner wykonał przelot na odległość 499 km (Warszawa - okolice Krosna),
23 kwietnia 1953 r. - Jacek Popiel w locie po trójkącie 100 km osiągnął prędkość 68,52 km/h.

Opis konstrukcji

Jednomiejscowy grzbietopłat o konstrukcji drewnianej^[9].

Kadłub półskorupowy. Posiadał on zaczep przedni i tylny oraz dwuczłonowe zaczepy boczne w okolicy środka masy. Osłona kabiny zdejmowana w całości. Kabina zakryta z nastawnymi pedałami i oparciem fotela. Tablica przyrządów wyposażona w prędkościomierz, wariometr do 5 m/sek, wariometr do 15 m/sek (do lotów chmurowych), sztuczny horyzont ze zakrętomierzami i chyłomierzem poprzecznym, wysokościomierz, chyłomierz podłużny, zegar i busolę. Szybowiec był wyposażony w światła pozycyjne do lotów nocnych oraz instalację tlenową^[10].

Skrzydło dwudzielne, jednodźwigarowe, z pomocniczym dźwigarkiem skośnym, o obrysie trapezowym. Wyposażone w szczelinowe klapy i klapolotki, hamulec aerodynamiczny IAW zamocowany na dolnej powierzchni skrzydła^[11].

Podwozie stałe w postaci płozy, do startu stosowano odrzucany wózek kołowy. Szybowiec przystosowany był do startu zarówno za samolotem jak również przy pomocy lin gumowych i wyciągarki^[12].

IS-1 Sęp miał hamulce aerodynamiczne które przy częściowym otwarciu generowały dźwięk zbliżony do buczenia, przy większych prędkościach dźwięk zmieniał się na potężny ryk^[4]. Generowane podczas tego drgania były szkodliwe dla konstrukcji szybowca z powodu rezonansu^[4] i doprowadziły do tragicznego wypadku (pilot Dembski)^{[potrzebny przypis]}. Po tym wypadku zakazano lotów z częściowym otwarciem hamulców.

Przypisy

↑ Glass 2004 ↓, s. 272.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Wojciech Chudziński, Wojciech Sankowski, Zawodniczy Sęp, „Lotnictwo z szachownicą” nr 55 (2/2015), s.31-33
↑ Skrzydlata Polska i 6'1947 ↓, s. 261.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Andrzej Błasik, Andrzej Glass, Stanisław Madeyski (praca zbiorowa), Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1965, s. 28-31
↑ Skrzydlata Polska i 10'1947 ↓, s. 314-317.
↑ Marian Krzyżan: Samoloty w muzeach polskich. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1983, s. 132. ISBN 83-206-0432-X. (pol.).
↑ MLP: IS-1 Sęp bis. [dostęp 2019-01-06].
↑ Sebastian Kawa: Na Żarze uroczyście i sentymentalnie. [dostęp 2019-01-06]. (pol.).
↑ IS-1 Sęp. [dostęp 2019-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-03)]. (pol.).
↑ Glass 2004 ↓, s. 277.
↑ Skrzydlata Polska i 9'1947 ↓, s. 304-305.
↑ Glass 2004 ↓, s. 275.

Bibliografia

Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939 r. T. 1. Sandomierz: Stratus, 2004. ISBN 83-916327-8-4. OCLC 749402398.
Oblatanie „Sępa”. „Skrzydlata Polska”. 6/1947, czerwiec 1947. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
Andrzej Błasik: IS-1 „Sęp”. W: Andrzej Glass (red.): Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1965, s. 28-31.
Piotr Piechowski: Modelarstwo lotnicze. IS-1 Sęp. [dostęp 2010-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 lipca 2011)]. (pol.).
Wojciech Chudziński, Wojciech Sankowski, Zawodniczy Sęp, „Lotnictwo z szachownicą” nr 55 (2/2015), s.31-33
Józef Niespał. Kilka słów o "Sępie". „Skrzydlata Polska”. 9 (28)/1947, wrzesień 1947. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
Adam Zientek. Samenden z perspektywy "Sępa". „Skrzydlata Polska”. 10 (29)/1947, październik 1947. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.