Adam Zientek (ur. 3 września 1919, zm. 19 listopada 2008) – polski pilot samolotowy, szybownik, wieloletni szybowcowy pilot doświadczalny w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym w Bielsku-Białej[1].
Życiorys
Urodził się w Olbrachcicach na Zaolziu jako syn Adama i Zofii z domu Kożusznik. Miał dwójkę starszego rodzeństwa – brata Alfreda (ur. 1909) i siostrę Zofię (ur. 1914). Jego ojciec był kierownikiem szkoły polskiej w Olbrachcicach, zmarł w 1922 roku. Matka była nauczycielką[1].
W 1929 r. ukończył polską szkołę ludową w Ligotce Kameralnej i rozpoczął naukę w gimnazjum matematyczno-przyrodniczym w Cieszynie. Uczęszczał do kółka modelarskiego przy Szkole Wydziałowej im. Stanisława Hassewicza prowadzonego przez Pawła Heczko[2].
W 1937 roku zdał maturę i jesienią rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej[3]. Nie zerwał swych związków z szybownictwem, w sierpniu 1938 roku po starcie z góry Chełm, utrzymał się na szybowcu Komar w powietrzu przez 6 godzin i 32 minuty[4]. W tym samym roku, wspólnie z Andrzejem Koziełem, na szybowcu Komar wykonał przelot docelowy z góry Chełm do Krakowa[5].
Jego studia przerwał wybuch II wojny światowej. W czasie okupacji pracował jako robotnik w fabryce we Frysztacie. Studia kontynuował od 1946 roku na Politechnice Śląskiej z siedzibą w Krakowie[3].
1 listopada 1947 roku rozpoczął pracę w Instytucie Szybownictwa w Bielsku na stanowisku pilota doświadczalnego. Zajmował się oblatywaniem prototypów szybowców oraz przeprowadzał próby w locie szybowców, których prototypy oblatali inni piloci. Do jego zadań należało również oblatywanie szybowców zbudowanych w układzie niekonwencjonalnym, czyli bezogonowców i w układzie kaczki. W swej karierze pilota czterokrotnie musiał ratować się skokiem ze spadochronem (m.in. w 1946 roku z szybowca Orlik[6], w trakcie oblatywania szybowców SZD-20 Wampir 2 (1959 r.) i w 1966 r. SZD-29 Zefir 3). W trakcie oblotu szybowca SZD-6 Nietoperz przeżył katastrofę lotniczą[7]. Był pierwszym polskim pilotem doświadczalnym, który podczas lotów na prototypowych szybowcach korzystał z kasku ochronnego (loty w 1951 roku na szybowcu SZD-6 Nietoperz[8]). W czerwcu 1948 r. wziął udział w VII Krajowych Zawodach Szybowcowych, podczas których zajął 1. miejsce[9].
Poza oblatywaniem intensywnie zajmował się promowaniem szybowców polskiej konstrukcji, wykonywał loty między innymi podczas salonów lotniczych Farnborough i Le Bourget. Już w październiku 1949 roku prezentował szybowce IS-A Salamandra w Bułgarii, na szybowcu SZD-24 Foka wykonywał pokazy w Helsinkach (1961), w Cannes (1962) i Hanowerze (1964 i 1966). W marcu 1966 roku, w ramach promocji szybowca SZD-9 Bocian, przeprowadził szkolenie 20 szwedzkich pilotów w akrobacji. Loty wykonywano z zamarzniętego jeziora Ottsjö, szybowiec specjalnie do celów tego szkolenia został wyposażony w nartę. W 1969 roku wziął udział, na szybowcu SZD-32 Foka 5, w rajdzie po Austrii. W 1978 roku, na szybowcu SZD-50 Puchacz, wziął udział w wieloetapowym rajdzie po Finlandii i Szwecji. W ramach tego rajdu przeleciał 3000 km w 14. etapach i wykonał 150 lotów promocyjnych z pasażerami. W ramach promocji Puchacza w 1979 roku przeszkolił w akrobacji szybowcowej 20. austriackich pilotów[10].
Był członkiem Zarządu Głównego Ligi Lotniczej oraz Aeroklubu PRL. W latach 50. był Przewodniczącym Komisji Sportowej Aeroklubu PRL. Był też przewodniczącym Sądu Koleżeńskiego Aeroklubu Bielsko-Bialskiego i wiceprezesem (w latach 1985-1990) Bielskiego Klubu Seniorów Lotnictwa[11]. W 1987 roku wszedł w skład Komisji Historycznej Klubu Seniorów Lotnictwa[12].
Karierę pilota doświadczalnego zakończył 21 kwietnia 1983 roku, przez dalsze pięć lat przepracował w SZD jako obserwator prób w locie.
Łącznie wykonał 12800 lotów o łącznym czasie ponad 6700 godzin. Z tego 3960 godzin wylatał w lotach doświadczalnych a kolejne 1430 godzin w charakterze instruktora. W swej karierze latał na 154 typach szybowców, w tym na 4 bezogonowcach i jednej „kaczce”. Poza wymienionymi lotami wykonał jeszcze 1200 oblotów szybowców wyprodukowanych lub naprawionych w Bielsku-Białej, Jeżowie, Krośnie, Poznaniu i Gdańsku. Swój ostatni lot na szybowcu wykonał w 11 lutego 200l roku[13]).
Zmarł 19 listopada 2008 roku w Bielsku-Białej i został pochowany na cmentarzu ewangelickim w Starym Bielsku.
Działalność sportowa
10 maja 1934 roku wziął udział w kursie szybowcowym w Mnisztwie-Gułdowach pod Cieszynem zorganizowanym przez Koło Szybowcowe „Start” w Cieszynie i tego samego dnia, pod okiem instruktora Ludwika Puzonia, wykonał swój pierwszy lot na szybowcu Wrona. 12 lipca 1934 roku uzyskał kategorię A pilota szybowcowego, którą 16 września 1934 r. podwyższył do kategorii B. W 1935 roku dzięki lotom wykonanym na szybowcu Czajka na Bezmiechowej podwyższył posiadane uprawnienia do kategorii „C”. W 1936 roku latał na szybowcach Sroka, Komar oraz CW-5 bis i uzyskał dwa pierwsze warunki do srebrnej odznaki szybowcowej: czas lotu 5 godzin i przewyższenie 1000 metrów[3]. W 1936 roku na łamach pisma „Ogniwo” wysunął pomysł utworzenia na Zaolziu polskiej organizacji szybowcowej dysponującej własną szkołą[14]. 24 czerwca 1937 roku w szkole szybowcowej na lotnisku w Katowicach uzyskał ostatni warunek do kategorii szybowcowej „D”, co oznaczało wówczas pełne wyszkolenie szybowcowe i było równoznaczne z otrzymaniem srebrnej Odznaki Szybowcowej[3][15].
Wystartował w VI Krajowych Zawodach Szybowcowych w Masłowie na szybowcu Orlik, które odbyły się od 10 do 23 lipca 1938 roku[16][17]. W klasyfikacji indywidualnej zajął 18. miejsce[4].
W 1939 roku odbył szkolenie samolotowe na RWD-8 w ramach Przysposobienia Wojskowego na lotnisku Rumia.
Do latania powrócił tuż po zakończeniu II wojny światowej – 3 lipca 1945 roku wykonał lot żaglowy na szybowcu WWS-1 Salamandra nad zboczem Chełmu[18]. Od 15 do 24 października 1946 roku wziął udział w pierwszej wyprawie szybowcowej Instytutu Szybownictwa na lotnisko w Aleksandrowicach mającej na celu zbadaniem ze zjawiskiem fal wymuszonych przez tereny górskie[19]. Wykonał dwa udane loty na szybowcu Orlik, podczas trzeciego w dniu 21 października jego szybowiec rozpadł się w locie chmurowym. Pilot uratował się na spadochronie, szybowiec spadł na ziemię w okolicach Wróblowic[20].
W 1946 roku uzyskał uprawnienia instruktora szybowcowego I klasy. 4 maja 1947 wykonał przelot z pasażerem na szybowcu Kranich (SP-151) przelot na odległość 163 km[21]. 30 maja po starcie z Balic na szybowcu DFS Weihe (SP-430) wykonał przelot na odległość 355 km[22]. W tym samym roku startował na prototypie szybowca IS-1 Sęp w I Międzynarodowym Tygodniu Szybowcowym w Samedan, gdzie zajął 8. miejsce[23]. W czerwcu 1947 roku wziął udział w obozie eliminacyjnym w Aleksandrowicach i został zakwalifikowany do udziału w międzynarodowych zawodach szybowcowych w Szwajcarii[24]. 1 kwietnia 1948 roku, na prototypie szybowca IS-1 Sęp, podjął próbę bicia rekordu Polski w długotrwałości lotu. Po starcie z szybowiska na górze Żar i 18 godzinach i 23 minutach lotu rozbił szybowiec na zboczu Kiczery, on sam odniósł niewielkie obrażenia a szybowiec później odbudowano[25]. W kwietniu wykonał dwa grupowe przeloty otwarte na odległość 50 i 193 kilometrów[26].
W czerwcu 1948 roku wystartował w VII Krajowych Zawodach Szybowcowych na Żarze gdzie zajął I miejsce[27]. W dniu 27 lipca 1948 r. wziął udział w przelocie grupowym czterech szybowców (IS-2 Mucha, dwa IS-1 Sęp oraz DFS Olympia Meise) z Żaru do Pragi. Adam Zientek zakończył przelot w Wiener Neustadt po pokonaniu 309 km[28]. Od 24 sierpnia do 25 września 1948 roku uczestniczył w wyprawie tatrzańskiej do Nowego Targu[29], a w październiku na górze Żar, wspólnie z Tadeuszem Górą, brał udział w pierwszych nocnych lotach szybowcowych[30]. Również w 1948 roku zdobył Złotą Odznakę Szybowcową jako drugi Polak[3]. Jego doświadczenie sprawiło, że został kierownikiem drugiej wyprawy szybowcowej Instytutu Szybownictwa. Od 13 listopada do 15 grudnia 1948 roku badano falę halniakową w rejonie Śnieżki, w trakcie tej wyprawy Irena Kempówna ustanowiła kobiecy rekord Polski w przewyższeniu[30].
W czerwcu 1949 roku wystartował w Międzynarodowych Zawodach Państw Demokracji Ludowej rozgrywanych na Żarze, gdzie zajął drugie miejsce za Ireną Kempówną[28][31]. W 1950 roku brał udział, jako pilot, w kręceniu filmu pt. Pierwszy start[27]. W 1951 roku ukazał się podręcznik jego autorstwa zatytułowany „Na falach halniakowych”, który przyczynił się do upowszechnienia w Polsce lotów wysokościowych. 9 listopada tego samego roku uzyskał przewyższenie 5233 metrów i zdobył pierwszy Diament do swej Złotej odznaki[32].
W 1955 roku, za przelot na odległość 590 km (z Grudziądza przez Wilno i Kowno, aż nad granicę radzieckiej Łotwy[33]), otrzymał Diamentową Odznakę Szybowcową nr 20[3].
Ustanowił kilka szybowniczych rekordów Polski[34], m.in.:
– 2 czerwca 1947 roku na szybowcu IS-C Żuraw z pasażerem T. Grudzieńskim – rekord przewyższenia wynikiem 2320 metrów,
– 13 września 1948 roku na szybowcu[IS-C Żuraw z pasażerem Maciejem Hrabykiem – rekord przewyższenia wynikiem 2630 metrów,
– w nocy z 18 na 19 października 1948 roku na szybowcu IS-C Żuraw z pasażerem Bronisławem Żurakowskim – rekord długotrwałości nocnego lotu – 23 godziny 51 minut[35],
– 27 lipca 1949 roku na szybowcu IS-C Żuraw z pasażerem J. Wawkiem – rekord wysokości wynikiem 3400 metrów,
– w 1949 roku – rekord prędkości na trasie trójkąta 100 km – 28,7 km/h,
– 30 kwietnia 1950 roku na szybowcu IS-C Żuraw z pasażerem Mieczysławem Dąbkowskim – rekord prędkości przelotu po trasie trójkąta 100 km wynikiem 45,11 km/h,
– 22 lipca 1950 roku – rekord przelotu docelowo-powrotnego wynikiem 232 kilometrów[36],
– 26 czerwca 1953 roku na szybowcu SZD-9 Bocian z pasażerem Adamem Dziurzyńskim – rekord prędkości przelotu po trasie trójkąta 300 km wynikiem 51,5 km/h[37].
W 1958 roku był trenerem polskiej szybowcowej kadry narodowej[38].
Życie prywatne
W życiu prywatnym był mężem Jadwigi z domu Studenckiej i ojcem trojga dzieci – Stanisława, Danuty i Mirosławy.
Ordery i odznaczenia
Był odznaczony:
Prototypy szybowców oblatane przez Adama Zientka
Dane opublikowane w Polska Technika Lotnicza. Materiały historyczne 52 (5/2009)
Przypisy
- ↑ a b Andrzej Glass, Tomasz Murawski (praca zbiorowa), Polskie szybowce 1945-2011. Problemy rozwoju, Wydawnictwo SCG, Bielsko-Biała 2012, ISBN 978-83-932826-0-9, s. 152–157.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 52.
- ↑ a b c d e f Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014, s. 706–715. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.
- ↑ a b Kasztura 2012 ↓, s. 244.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 78.
- ↑ Andrzej Morgała: Pierwsze szybowce w Polsce po 1945. „Lotnictwo z Szachownicą: ilustrowany magazyn miłośników historii lotnictwa polskiego”. 25, s. 10. Wrocław: Sanko. ISSN 1643-5702. OCLC 69537539.
- ↑ Andrzej Błasik, Andrzej Glass, Stanisław Madeyski (praca zbiorowa), Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1965, s. 56.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 204.
- ↑ Skrzydlata Polska i 7'1948 ↓, s. 191.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 221.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 333.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 287.
- ↑ Maślanka 2010 ↓, s. 54.
- ↑ Ogniwo 1936 ↓, s. 11.
- ↑ Kasztura 2012 ↓, s. 193-204.
- ↑ Program VI Krajowych Zawodów Szybowcowych 1938 ↓, s. 8.
- ↑ VI. Krajowe Zawody Szybowcowe w Masłowie. „Skrzydlata Polska”. 8/1938, s. 232–239, sierpień 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 230.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 153.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 154.
- ↑ Skrzydlata Polska i 6'1947 ↓, s. 261.
- ↑ Skrzydlata Polska i 7-8'1947 ↓, s. 285.
- ↑ Skrzydlata Polska i 10'1947 ↓, s. 322.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 322.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 259.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 260.
- ↑ a b Historia szkoły. glidezar.com. [dostęp 2019-09-14]. (pol.).
- ↑ a b Zientek Adam. samoloty.pl. [dostęp 2019-09-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-05)]. (pol.).
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 155.
- ↑ a b Skarbiński 2015 ↓, s. 156.
- ↑ Żar, Polska 1949. medalenaskrzydlach.pl. [dostęp 2019-09-14]. (pol.).
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 157.
- ↑ Maślanka 2010 ↓, s. 53-54.
- ↑ Szydłowski 1986 ↓, s. 327.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 264.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 330.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 335.
- ↑ Szydłowski 1986 ↓, s. 259.
- ↑ Jerzy Domański, 1000 słów o samolocie i lotnictwie, Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974, s. 349.
- ↑ Błękitne Skrzydła. „Skrzydlata Polska”. 13/1976, s. 4–5, 28 marca 1976. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
Bibliografia
- Andrzej Błasik, Andrzej Glass, Stanisław Madeyski (praca zbiorowa): Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1965. Brak numerów stron w książce.
- Jerzy Domański: 1000 słów o samolocie i lotnictwie. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974. Brak numerów stron w książce.
- Andrzej Glass, Tomasz Murawski (praca zbiorowa): Polskie szybowce 1945-2011. Problemy rozwoju. Bielsko-Biała: Wydawnictwo SCG, 2012. ISBN 978-83-932826-0-9. Brak numerów stron w książce.
- Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014, s. 706–715. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.
- Grzegorz Kasztura: Z historii polskiego lotnictwa na Śląsku Cieszyńskim w latach 1912-1939. Cieszyn: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie, 2012, seria: Śląsk Cieszyński na przestrzeni wieków. Tom 1. ISBN 978-83-89796-62-2. OCLC 1027068100.
- Krystian Maślanka: Szybownictwo na Podbeskidziu. Bielsko-Biała: Zespół Szkół Elektrycznych, Elektronicznych i Mechanicznych w Bielsku-Białej, 2010.
- Adam Skarbiński: Dzieje lotnictwa na Podbeskidziu. Wrocław: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2015. ISBN 978-83-64688-05-8. OCLC 909180717.
- Polskie lotnictwo sportowe. Henryk Szydłowski (red.). Kraków: KAW, 1986. ISBN 83-03-01157-X. OCLC 803064028.
- Adam Zientek: Na falach halniakowych: podręcznik dla pilotów szybowcowych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1952. Brak numerów stron w książce
- Adam Zientek: Wielka przygoda. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1955. Brak numerów stron w książce
- O utworzenie koła szybowcowego. „Ogniwo. Dwutygodnik młodzieży polskiej w Czechosłowacji”. NR. 8. II, 1936. Cieszyn: Komitet Wydawniczy.
- Program oficjalny VI Krajowych Zawodów Szybowcowych. Lotnisko Masłów k/Kielc w dniach 10–23 lipca 1938 r.. Warszawa: B-cia Drapczyńscy, 1938. OCLC 833948697.
- Wyniki VII Krajowych Zawodów Szybowcowych. „Skrzydlata Polska”. 7/1948, lipiec 1948. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Z kraju. „Skrzydlata Polska”. 6/1948, czerwiec 1947. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Z kraju. „Skrzydlata Polska”. 7-8/1948, lipiec-sierpień 1947. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Międzynarodowy tydzień szybowcowy w Samedan. „Skrzydlata Polska”. 10/1948, październik 1947. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
Linki zewnętrzne
