گویش سوادکوهی یا طبری سوادکوهی یا مازندرانی سوادکوهی گویشی از زبان مازندرانی [ ۱] [ ۲] [ ۳] سوادکوه شمالی و سوادکوه گویش می‌شود. گویش سوادکوهی جز گویش های شرقی مازندرانی محسوب می‌شود و به گویش های فیروزکوهی ، قائمشهری ، ساروی و جویباری نزدیکی دارد.[ ۴]
در گویش سوادکوهی ضمیر سه حالت دارد: فاعلی، مفعولی و ملکی.[ ۵]
ضمیر
۱ مفرد
۲ مفرد
۳ مفرد
۱ جمع
۲ جمع
۳ جمع
فاعلی، سوادکوهی
men
te
ve/vi
emâ
šemâ
vešun
مفعولی، سوادکوهی
mere
tere
vere
emâre
šemare
vešunre
ملکی، سوادکوهی
me
te
vene/ve
ame
šeme
vešune
در زبان فارسی دو دسته شناسه داریم: گذشته حال گذشته ، حال ساده و حال التزامی .[ ۶]
۱.
گذشته :
بن ماضی ساده: -baxerd = خورد
بن ماضی استمراری: -xerd = می‌خورد
گذشته
۱ مفرد
۲ مفرد
۳ مفرد
۱ جمع
۲ جمع
۳ جمع
شناسه
eme
i
e
emi
eni
ene
شناسه (پس از واکه)
me
i
e
mi
ni
ne
۲. حال ساده :
بن مضارع اخباری: -xer = می‌خوره
حال ساده
۱ مفرد
۲ مفرد
۳ مفرد
۱ جمع
۲ جمع
۳ جمع
شناسه
embe
eni
ene
embi
enni
enne
شناسه (پس از واکه)
mbe
ni
ne
mbi
nni
nne
۳. حال التزامی :
بن مضارع التزامی: -baxer = بخورد
حال التزامی
۱ مفرد
۲ مفرد
۳ مفرد
۱ جمع
۲ جمع
۳ جمع
شناسه
em
i
e
im
in
en
شناسه (پس از واکه)
m
i
e
im
in
n
در جدول زیر فعل خوردن (baxerden) بر اساس گویش سوادکوهی در زمان‌های مختلف صرف می‌شود.[ ۷]
زمان/شخص
۱ مفرد
۲ مفرد
۳ مفرد
۱ جمع
۲ جمع
۳ جمع
گذشته ساده
baxerdeme
baxerdi
baxerde
baxerdemi
baxerdeni
baxerdene
گذشته کامل
baxerde-bime
baxerde-bi
baxerde-bie
baxerde-bimi
baxerde-bini
baxerde-bine
گذشته التزامی
baxerde-bum
baxerde-bui
baxerde-bu
baxerde-buim
baxerde-buin
baxerde-bun
گذشته التزامی کامل
baxerde-bi-bum
baxerde-bi-bui
baxerde-bi-bu
baxerde-bi-buim
baxerde-bi-buin
baxerde-bi-bun
گذشته استمراری
xerdeme
xerdi
xerde
xerdemi
xerdeni
xerdene
گذشته در حال انجام
daime-xerdeme
dai-xerdi
daie-xerde
daimi-xerdemi
daini-xerdeni
daine-xerdene
حال ساده/آینده
xerembe
xereni
xerene
xerembi
xerenni
xerenne
حال در حال انجام
dareme-xerembe
dari-xereni
dare-xerene
daremi-xerembi
dareni-xerenni
darene-xerenne
حال التزامی
baxerem
baxeri
baxere
baxerim
baxerin
baxeren
آینده
xâmbe baxerem
xâni baxeri
xâne baxere
xâmbi baxerim
xânni baxerin
xânne baxeren
شماری از افعال سوادکوهی و مقایسه آن با گویش فیروزکوهی و فارسی:[ ۸]
گویش سوادکوهی
گویش فیروزکوهی
فارسی
kembe
kembe
می‌کنم
hâkerdeme
hâkerdeme
کردم
hedâme
hedâme
دادم
dene
dene
می‌دهد
bahiteme
bahiteme
گرفتم
girne
girne
می‌گیرد
bahuteme
bahuteme
گفتم
gembe
gembe
می‌گویم
harešime
harešime
دیدم
ešime
ešime
می‌دیدم
ešine
ešine
می‌دید
ešene
ešene
می‌بیند
شماری از واژه‌های سوادکوهی و مقایسه آن با گویش فیروزکوهی و فارسی:[ ۹]
گویش سوادکوهی
گویش فیروزکوهی
فارسی
piyer/per
piyer
پدر
mâr
mâr
مادر
rikâ/peser
rikâ/peser
پسر
kijâ/deter
kijâ/deter
دختر
mičkâ
mičkâ
گنجشک
melije
melije
مورچه
merqene
morqene
تخم مرغ
telâ
telâ
خروس
attâ
attâ/yettâ
یک
sikâ
sikâ
اردک
der
der/dur
دور
gat
gat
بزرگ
vessre/se
vessere/se
برای
tur
tur
تبر
bur
bur
برو
našo
našo
نرو
are
are
آره
nâ/no
nâ/no
نه
در جدول زیر برخی واژگان سوادکوهی آمده است.[ ۱۰]
گویش سوادکوهی
گویش فارسی
گویش سوادکوهی
گویش فارسی
گویش سوادکوهی
گویش فارسی
essel
مرداب، باتلاق
asli
اشک
asp kefte
مدفوع اسب
armon be del
آرزو به دل
ezbenâ
گیشنیز
ajuni
بیکاری
âsuuk
آرام، یواش
ajiš
سرماخوردگی، تب ولرز
abček
شیروانی
eškel
لای پا
ašnik
راسو
elâ
باز، گشاد
alo
جفت گوساله
alluk
زبانه آتش
ammes
سفت
anjištâ
ناشتا، صبحانه نخورده
evreti
زشت
us
آبستن
ussi
آستین
udang
آسیاب آبی
urešem
ابریشم
ungeder
آن زمان
bingum
بادمجان
bi dele
بی مغز، پوک
bâkele
باقلا
bâye
کاسه
beblâs
پوسیده
betim
شکم
bečâ
سرد
bareki
چنگول زدن
befre
اَبرو
benessi
پایین دست، فرو دست
benvari
از زیر، از پایین
bume lu
لب بام
bulin
لگد کن
pezgâle
تاول
pešu
فضولی کردن، بهم زدن
peyi
پشت سر، عقب
pâpi
عمه
paftul
چاق
pet
چپ
petnik
پونه
petki
مه غلیظ
pâhe
پایه
peček
گیسو
pečuk
کوچک
perzu
صافی
perik
کم، اندک
peštim
پشت و رو، دم و رو
pe kat
پس گردن، پشت گردن
pahli
بغل، کنار
pe sang
پشت پا
piš
جلو
pile
بغل، دامن
↑ قاسمی، علیرضا؛ به کوشش انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه گیلان (۱۳۷۷ ). سیری در زبان و شعر مازندرانی . رشت: انتشارات دانشگاه گیلان . ص. ۳ . ↑ جعفری دهقی ، محمود؛ خلیلی پور، نازنین؛ جعفری دهقی، شیما (۱۳۹۳ ). زبان‌ها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال) . تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ص. ۲۶۱ . شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۲۶-۶۳-۴ ↑ واژه‌نامه بزرگ تبری، گروه پدید آورندگان به سرپرستی: جهانگیر نصراشرفی و حسین صمدی ، سال 1377، جلد اول، ص 31
↑ نوری‌نژاد، علی (۱۳۸۹ ). گویش سوادکوهی . نشر روجین مهر. ص. ۱۳ . ↑ نوری‌نژاد، علی (۱۳۸۹ ). گویش سوادکوهی . نشر روجین مهر. ص. ۱۶ . ↑ نوری‌نژاد، علی (۱۳۸۹ ). گویش سوادکوهی . نشر روجین مهر. ص. ۱۹ . ↑ نوری‌نژاد، علی (۱۳۸۹ ). گویش سوادکوهی . نشر روجین مهر. ص. ۲۰ . ↑ ASATRIAN, GARNIK (1998). "Some Mazandarani Materials From Firuzkuh" (PDF) . Yerevan State University (به انگلیسی). 2 (2): 126. ↑ ASATRIAN, GARNIK (1998). "Some Mazandarani Materials From Firuzkuh" (PDF) . Yerevan State University (به انگلیسی). 2 (2): 129. ↑ نوری‌نژاد، علی (۱۳۸۹ ). گویش سوادکوهی . نشر روجین مهر. ص. ۹۷ .
معنای
مازندران را در ویکی‌واژه، واژه‌نامهٔ آزاد، ببینید.
باستان
میانه
نو
واژگان خوابیده زبان‌های منقرضشده را نشان میدهند.
مازندرانی شرقی
مازندرانی مرکزی
مازندرانی غربی
گویش‌های فارسی-مازندرانی
