گویش الیکایی یا طبری الیکایی (به مازندرانی: اَلیکایی) گویشی از زبان مازندرانی می‌باشد که ریشه در زبان طبری قدیم دارد و در شهرستان‌های ساری، بهشهر، گلوگاه،هزارجریب، آمل، نوشهر،نور، چالوس، آرادان، شاهرود، گرمسار، شهمیرزاد و مجن در استان سمنان و شهرستان شمیرانات، ورامین در استان تهران گویش می‌شود.[۱] گویشوران این زبان خود را اَلیکایی و زبان خود را اَلیکایی می‌نامند. گویش الیکایی در ساختمان فعلی به گویش مرکزی مازندران شباهت دارد و برخی خصوصیات نحوی آن به گویش شمیرانی شباهت دارد و از نظر واژگان به گویش قصرانی، گویش دماوندی و گویش مرکزی مازندرانی شبیه است و در حروف اضافه با گویش شهمیرزادی و گویش مرکزی مازندران دارای شباهت است. گویش الیکایی شبیه به مازندرانی به ویژه گویش ساروی است.[۲] به اعتقاد موسویان گویش الیکایی یک رشته زبان طبری آمیخته به لهجهٔ مردم جبال است و شباهت نزدیکی با زبان مردم دماوند دارد.[۳] گویش الیکایی نام گویش مردمی با همین نام است.[۴]
علی ذبیحی گویش الیکایی را گویشی از زبان مازندرانی می‌داند و به گفتهٔ وی عشایر الیکایی به زبان مازندرانی صحبت می‌کنند.[۵]
گویش الیکایی در شهرستان‌های آرادان و گرمسار و مجن گویش می‌شود.[۶]
به گزارش خبرگزاری صداوسیمای استان سمنان و به نقل از علیرضا شاه حسینی، گویش الیکایی برگرفته از زبان مازندرانی و طبری است.[۷]
دستور زبان
ضمایر
در گویش الیکایی ضمیر سه حالت دارد: فاعلی، مفعولی و ملکی.[۸]
ضمیر
۱ مفرد
۲ مفرد
۳ مفرد
۱ جمع
۲ جمع
۳ جمع
فاعلی، الیکایی
men/a
tu
vi
amâ
šemâ
ōšun/unâhân
مفعولی، الیکایی
meyre
teyre
veyre
ameyre
šemeyre
ōšunre
ملکی، الیکایی
mey
tey
veyne
amey
šemey
ōšune/unâhâne
شناسه
در زبان فارسی دو دسته شناسه داریم: گذشته و حال. اما در گویش الیکایی سه دسته شناسه داریم: گذشته، حال ساده و حال التزامی.[۹] (نمونه زیر بر اساس گویش آرادان تنظیم شده‌است)
۱. گذشته:
بن ماضی ساده: -baxord = خورد
بن ماضی استمراری: -xord = می‌خورد
گذشته
۱ مفرد
۲ مفرد
۳ مفرد
۱ جمع
۲ جمع
۳ جمع
شناسه
ema
i
a/∅
emi
enin
enan
شناسه (پس از واکه)
ma
i
a/∅
mi
nin
nan
۲. حال ساده:
بن مضارع اخباری: -xo = می‌خورَد
حال ساده
۱ مفرد
۲ مفرد
۳ مفرد
۱ جمع
۲ جمع
۳ جمع
شناسه
ema/emba
eni/endi
ena/enda
emi/embi
enin
enan
شناسه (پس از واکه)
ma/mba
ni/ndi
na/nda
mi/mbi
nin
nan
۳. حال التزامی:
بن مضارع التزامی: -baxor = بخورد
حال التزامی
۱ مفرد
۲ مفرد
۳ مفرد
۱ جمع
۲ جمع
۳ جمع
شناسه
am
i/∅
a
im
in
an
شناسه (پس از واکه)
m
i/∅
a
im
in
n
صرف فعل
در جدول زیر فعل خوردن (baxordan) بر اساس گویش الیکایی آرادان در زمان‌های مختلف صرف می‌شود.[۱۰](نمونه زیر براساس گویش آرادان می‌باشد)
زمان/شخص
۱ مفرد
۲ مفرد
۳ مفرد
۱ جمع
۲ جمع
۳ جمع
گذشته ساده
baxordema
baxordi
baxorda
baxordemi
baxordenin
baxordenan
گذشته کامل
baxorda-bima
baxorda-bi
baxorda-bia
baxorda-bimi
baxorda-binin
baxorda-binen
گذشته التزامی
baxorda-bum
baxorda-bui
baxorda-bu
baxorda-buim
baxorda-buin
baxorda-bun
گذشته التزامی کامل
baxorda-bi-bum
baxorda-bi-bui
baxorda-bi-bu
baxorda-bi-buim
baxorda-bi-buin
baxorda-bi-bun
گذشته استمراری
xordema
xordi
xorda
xordemi
xordenin
xordenan
گذشته در حال انجام
dayma-xordema
dayi-xordi
daya-xorda
daymi-xordemi
daynin-xordenin
daynan-xordenan
حال ساده/آینده
xoma
xoni
xona
xomi
xonin
xonan
حال در حال انجام
darma-xoma
dari-xoni
dara-xona
darmi-xomi
darnin-xonin
darnan-xonan
حال التزامی
baxoram
baxori
baxora
baxorim
baxorin
baxoran
آینده
xâma baxoram
xâni baxori
xâna baxora
xâmi baxorim
xânin baxorin
xânen baxoran
در جدول زیر فعل رفتن (burden) بر اساس گویش الیکایی فروان شهرستان آرادان در زمان‌های مختلف صرف می‌شود.[۱۱](نمونه زیر براساس گویش فروان آرادان می‌باشد)
زمان/شخص
۱ مفرد
۲ مفرد
۳ مفرد
۱ جمع
۲ جمع
۳ جمع
گذشته ساده
burdema
burdi
burda
burdemi
burdenin
burdenan
گذشته کامل
burda-bima
burda-bi
burda-bia
burda-bimi
baxorda-binin
burda-binen
گذشته التزامی
burda-bum
burda-bui
burda-bu
burda-buim
burda-buin
burda-bun
گذشته التزامی کامل
burda-bi-bum
burda-bi-bui
burda-bi-bu
burda-bi-buim
burda-bi-buin
burda-bi-bun
گذشته استمراری
šima
ši
šiya
šimi
šinin
šinan
گذشته در حال انجام
dayma-šima
dayi-ši
daye-šiya
daymi-šimi
daynin-šinin
daynan-šinan
حال ساده/آینده
šuma
šuni
šuna
šumi
šunin
šunan
حال در حال انجام
darma-šuma
dari-šuni
dara-šuna
darmi-šumi
darnin-šunin
darnan-šunan
حال التزامی
buram
buri
bura
burim
burin
buran
آینده
xâma buram
xâni buri
xâna bura
xâmi burim
xânin burin
xânen buran
نشانه جمع
در گویش الیکایی از نشانه‌های [un] و [kun] برای جمع استفاده می‌شود.[۱۲]
