گویش افتری گویشی از خانواده زبان‌های کومشی[۱] می باشد که توسط مردم روستای اَفتَر (هَفدَر)، از توابع شهرستان سرخه، استان سمنان صحبت می شود که همچون زبان سنگسری تحت تاثیر زبان مازندرانی (طبری) قرار دارد.[۲] گویش افتری برای تمامی گویشوران زبان های کومشی همچون سمنانی، سرخه ای و ... قابل فهم می باشد.[۳]
دستور زبان
ضمایر
در گویش افتری ضمیر سه حالت دارد: فاعلی، مفعولی و ملکی.[۴]
| ضمیر |
۱ مفرد |
۲ مفرد |
۳ مفرد |
۱ جمع |
۲ جمع |
۳ جمع
|
| فاعلی، افتری |
a |
to |
o |
hem |
huj |
jun
|
| مفعولی، افتری |
monne(monde) |
tade |
jude |
hemde |
hujde |
junde
|
| ملکی، افتری |
mon |
ta |
ju |
hem |
huj |
jun
|
شناسه
در زبان فارسی دو دسته شناسه داریم: گذشته و حال. اما در گویش افتری پنج دسته شناسه داریم: گذشته(فعل متعدی)، گذشته(فعل لازم)، حال ساده، حال التزامی (فعل متعدی) و گذشته نقلی.[۵] (نمونه زیر بر اساس گویش افتر تنظیم شده‌است)
| گذشته |
۱ مفرد |
۲ مفرد |
۳ مفرد |
۱ جمع |
۲ جمع |
۳ جمع
|
| شناسه حال |
i |
a |
e |
im |
in |
en
|
| شناسه حال التزامی (فعل متعدی) |
om |
ot |
a/∅ |
omon |
oton |
ošon
|
| شناسه گذشته (فعل متعدی) |
om |
ot |
oš |
omon |
oton |
ošon
|
| شناسه گذشته(فعل لازم) |
i |
at |
a/∅ |
im |
in |
en
|
| شناسه گذشته نقلی |
ey |
eya |
e |
ehim |
ehin |
ehen
|
صرف فعل (لازم)
در جدول زیر فعل (لازم) خوابیدن (baxoton) بر اساس گویش افتری در زمان‌های مختلف صرف می‌شود.[۶](نمونه زیر براساس گویش افتری می باشد)
| زمان/شخص |
۱ مفرد |
۲ مفرد |
۳ مفرد |
۱ جمع |
۲ جمع |
۳ جمع
|
| گذشته ساده |
be-xot-ešt-i |
be-xot-ešt-at |
be-xot |
be-xot-ešt-im |
be-xot-ešt-in |
be-xot-ešt-en
|
| گذشته کامل |
bexot-bošti |
bexot-boštat |
bexot-boa |
bexot-boštim |
bexot-boštin |
bexot-bošten
|
| گذشته استمراری |
mi-xot-ešt-i |
mi-xot-ešt-at |
mi-xot-ešt-a |
mi-xot-ešt-im |
mi-xot-ešt-in |
mi-xot-ešt-en
|
| گذشته در حال انجام |
dabošti mixotešti |
daboštat mixota |
daboa mixotešte |
daboshtim mixoteštim |
daboštin mixoteštin |
dabošten mixotešten
|
| گذشته نقلی |
be-xot-e-y |
be-xot-e-ya |
be-xot-e |
be-xot-e-him |
be-xot-e-hin |
be-xot-e-hen
|
| حال ساده/آینده |
xos-enn-i |
xos-enn-a |
xos-enn-e |
xos-enn-im |
xos-enn-in |
xos-enn-en
|
| حال در حال انجام |
dari xosenni |
dara xosenna |
dare xosenne |
darim xosennim |
darin xosennin |
daren xosennen
|
| حال التزامی |
bexosi |
baxosa |
baxose |
baxosim |
baxosin |
baxosen
|
| آینده |
ge-nn-e-m bexosi |
ge-nn-e-t baxosa |
ge-nn-e baxose |
ge-nn-e-mon baxosim |
ge-nn-e-ton baxosin |
gennešon baxosen
|
صرف فعل (متعدی)
در جدول زیر فعل (متعدی) گفتن (bevâton) بر اساس گویش افتری در زمان‌های مختلف صرف می‌شود.[۷](نمونه زیر براساس گویش افتری می باشد)
| زمان/شخص |
۱ مفرد |
۲ مفرد |
۳ مفرد |
۱ جمع |
۲ جمع |
۳ جمع
|
| گذشته ساده |
be-vât-om |
be-vât-ot |
be-vât-oš |
be-vât-omon |
be-vât-oton |
be-vât-ošon
|
| گذشته کامل |
bevât-boam |
bevât-botat |
bevât-boa |
bevât-boamon |
bevât-bevât-boaton |
bevât-boašon
|
| گذشته استمراری |
mi-vât-am |
mi-vât-at |
mi-vât-a |
mi-vât-omon |
mi-vât-oton |
mi-vât-ošon
|
| گذشته در حال انجام |
dabošti mivâtam |
daboštat mivâtat |
daboa mivâta |
daboshtim mivâtomon |
daboštin mivâtoton |
dabošten mivâtošon
|
| گذشته نقلی |
be-vât-e-y |
be-vât-e-ya |
be-vât-e |
be-vât-e-him |
be-vât-e-hin |
be-vât-e-hen
|
| حال ساده/آینده |
vâ-nn-i |
vâ-nn-a |
vâ-nn-e |
xos-nn-im |
vâ-nn-in |
vâ-nn-en
|
| حال در حال انجام |
dari vânni |
dara vânna |
dare vânne |
darim vânnim |
darin vânnin |
daren vânnen
|
| حال التزامی |
bâji |
bâja |
bâje |
bâjim |
bâjin |
bâjen
|
| آینده |
ge-nn-e-m bâji |
ge-nn-e-t baja |
ge-nn-e bâje |
ge-nn-e-mon bâjim |
ge-nn-e-ton bâjin |
gennešon bâjen
|
منابع
پیوند به بیرون
موسیقی بهار با گویش اَفتَری در صدا و سیمای سمنان تولید شد
