W kwietniu 1928 9 batalion graniczny sformował w Klecku ośrodek wyszkolenia pionierów przy 2 Brygadzie Ochrony Pogranicza[2][3][4]. 26 kwietnia 1928 na stanowisko komendanta ośrodka został wyznaczony porucznik Franciszek Ulawski z 1 pułku saperów[5]. W 1929 ośrodek szkolenia saperów „Mikołajewszczyzna” pod względem administracyjno-gospodarczym podlegał 8 batalionowi KOP „Stołpce”[6]. Z dniem 1 marca 1931 ośrodek został zlikwidowany, a na jego bazie i drużyn pionierskich batalionów utworzona została kompania pionierów „Nowogródek”. Nowo utworzona kompania została tymczasowo rozmieszczona w m. Świerżeń Nowy w wynajętych pomieszczeniach[7]. Dowódcą kompanii został dotychczasowy komendant ośrodka wyszkolenia pionierskiego. Pod względem służbowym kompania podległa dowódcy brygady, a pod względem wyszkolenia specjalistycznego dowódcy korpusu. Jednostką formującą był 8 batalion KOP „Stołpce”[8]. Dla potrzeb formującej się kompanii 63 szeregowców oddelegował 3 pułk piechoty Legionów i 23 pułk piechoty[9].
Rozkazem dowódcy KOP z 23 lutego 1937 została zapoczątkowana pierwsza faza reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza „R.3”[13]. Jej wynikiem było między innymi ustalenie nazwy kompanii na „kompania saperów KOP «Stołpce»”[14]. Po rozformowaniu Brygady KOP „Nowogródek”, kompania weszła w skład pułku KOP „Snów”. Jednostką administracyjną dla kompanii był batalion KOP „Stołpce”[15].
Kompania saperów KOP „Stołpce” kpt. Mariana Mańkowskiego marcu 1939 została przydzielona do Ośrodka Sapersko-Pionierskiego 10 Dywizji Piechoty w Sieradzu i jako samodzielna kompania saperów weszła w skład 10 batalionu saperów.
Do 1 września budowała między innymi umocnienia polowe w rejonie Grabowa. Potem uczestniczyła w walkach obronnych 10 DP. Prawdopodobnie została rozbita. Brak źródeł uniemożliwia odtworzenie dziejów kompanii[17].
Struktura organizacyjna kompanii
Organizacja pokojowa kompanii saperów typu III z 18 maja 1934[18]:
dowódca kompanii
drużyna gospodarcza
I pluton saperów a. trzy drużyny
II pluton saperów a. trzy drużyny
Stan osobowy kompanii wynosił 92 żołnierzy, w tym 3 oficerów, 9 podoficerów i 80 saperów.
Kadra kompanii
Dowódcy kompanii
por. sap. Franciszek Ulawski (26 IV 1928 – 11 III 1933[19] → 7 bsap[20][21])
kpt. sap. Edward Paweł Michałowski (21 III 1933 – 7 VI 1934 → przeniesiony do 3 batalionu saperów[19][22][23])
↑Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP[1]
↑Cutter w swoich publikacjach, powołując się na dokument „Organizacja kompanii saperów KOP , Ldz.1293/org/tj. z 18 V 1934” podaje, że kompanie saperów zorganizowano w 1934[10]. Zdaniem Prochwicza informacja ta jest błędna, a właściwa data to rok 1931[11]
Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN0043-7182.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Jan Wróblewski: Armia „Łódź” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie reorganizacji brygad KOP nr L.dz. KOP 1025/tjn./og.org./29 z 6 lipca 1929.
Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937. (sygn.177/132.)
Zarządzenie dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie organizacji kompanii pionierów nr L.700/Tjn.Og.Org/31 z lutego 1931.
Wykaz zmian stanu oficerów Brygady KOP „Nowogródek” w latach 1927–1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.182/17.)
Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/143 do 177/149.)
