Kompania graniczna KOP „Druja”

Kompania graniczna KOP „Druja”

Historia
Państwo	Polska
Rozformowanie	1939
Organizacja
Dyslokacja	Druja[a]
Formacja	Korpus Ochrony Pogranicza
Podległość	batalion KOP „Słobódka”

Rozmieszczenie batalionu KOP „Słobódka” w 1931

Kompania graniczna KOP „Druja” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-łotewskiej.

Geneza

Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych^[1]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe^[2]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym^[3]. W Drui rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 27 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej^[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej^[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Druja” służbę graniczną pełniły pododdziały 27 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej^[6]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych^[7].

Formowanie i zmiany organizacyjne

W drugim etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, w 1925 sformowano 19 batalion graniczny ^[8], a w jego składzie 1 kompanię graniczną KOP. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 7 podoficerów, 4 nadterminowych i 65 żołnierzy służby zasadniczej^[b]. W 1939 1 kompania graniczna KOP „Druja” nadal podlegała dowódcy batalionu KOP „Słobódka”^[9].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[10]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza^[11].

1 kompania graniczna „Druja” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 25 kilometrów 900 metrów^[12].

Sąsiednie kompanie graniczne:

• 3 kompania graniczna KOP „Obabie” ⇔ 3 kompania graniczna KOP „Leonpol” – 1931^[13] , 1932^[14]
• 3 kompania graniczna KOP „Dundery” ⇔ 3 kompania graniczna KOP „Leonpol” – 1929^[15], 1934^[16], 1938^[17]

Struktura organizacyjna

Struktura organizacyjna kompanii granicznej KOP „Druja”
Lata	1929–1931[18][13]	1932–1934[19][20]	1938–1939[17][9]
Strażnice	strażnica KOP „Bałuje”		strażnica KOP „Bałuje”?
	strażnica KOP „Wiktorówka”		—
	strażnica KOP „Druja”
	strażnica KOP „Ustrzeż”	strażnica KOP „Stajki”
Inne			pluton odwodowy

Dowódcy kompanii

• kpt. Konstanty Kisiel (był 30 IX 1928 − 5 XI 1928 → przeniesiony do 55 pp)^[21] 
• kpt. Bronisław Rafalski (27 IV 1929 − 14 III 1931 → przeniesiony do 33 pp)^[21] 
• kpt. Czesław Cierpicki (13 III 1931 − )^[21] 
• wz. por. Jan Kozubek (− 1 I 1933)^[21] 
• kpt. Edmund Mieczysław Strużanowski (1 I 1933 − 21 III 1934 → przeniesiony do batalionu KOP „Troki”)^[21] 
• kpt. Jerzy Lewestam (22 III 1934 −)^[21] 
• kpt. Marian Kucharski^[c] (- 1939)

Uwagi

1. miasteczko Druja, gmina Druja, powiat brasławski, województwo wileńskie
2. Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 365
3. Marian Kucharski, kpt. piech., w KOP od 1936. Do mobilizacji dowódca 1 kompanii granicznej „Druja”. We wrześniu 1939 dowódca 1 kompanii piechoty III batalionu piechoty 3 pułku piechoty KOP. 23 września 1939 po kapitulacji pułku w Radoszynie – zaginął. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 728

Przypisy

1. Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
2. Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
3. Polak 1999 ↓, s. 6.
4. Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
5. Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
6. Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
7. Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
8. Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
9. Szubański 2000 ↓, s. 88.
10. Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
11. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
12. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 293.
13. Szkice dyslokacyjne ↓.
14. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 14 i 15/1932.
15. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 9 i 10/1929.
16. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 52 i 54/1934.
17. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 83/1938.
18. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 9/1929.
19. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 15/1932.
20. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 52/1934.
21. Obsada oficerska bg „Słobódka” ↓.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].

• Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. WarszawaPułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
• Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/143 do 177/149.)
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/151.)
• Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Słobódka” w latach 1928–1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.181/105.)