PROFILBARU.COM

Komisariat Straży Granicznej „Gniew”
Komisariat SG „Szprudowo”
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
	Organizacja
Dyslokacja	Szprudowo; Gniew(Nicponia)
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 4

Komisariat Straży Granicznej „Gniew” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-gdańskiej w latach 1928–1939.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[1]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną^[2]. Rozkazem nr 2 z 19 kwietnia 1928 w sprawach organizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Szprudowo” do Inspektoratu Granicznego nr 4 „Tczew” i określił jego strukturę organizacyjną^[3]. Rozkazem nr 12 z 10 stycznia 1930 w sprawie reorganizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił nową organizację komisariatu^[4]. Rozkazem nr 4 z 11 października 1932 w sprawach organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego i niektórych inspektoratów granicznych', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł komisariat Szprudowo i placówkę II linii „Szprudowo” do Gniewa^[5]. Rozkazem nr 3 z 29 listopada 1933 w sprawach organizacyjnych', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przemianował placówki II linii „Małe Słońce” na placówkę I linii^[6]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówkę Straży Granicznej I linii „Janowo”^[7]. Rozkazem nr 3 z 27 lipca 1936 w sprawach reorganizacji placówek i zmian przydziałów, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zmienił nazwę placówki I linii „Małe Słońce” na „Gorzędziej”^[8]. Rozkazem nr 1 z 31 marca 1937 w sprawach [...] likwidacji i tworzenia placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski utworzył placówkę I linii „Tczew” podległą pod względem gospodarczym komisariatowi SG „Gniew”, a pod względem operacyjnym bezpośrednio Inspektoratowi^[9]. Rozkazem nr 5 z 3 marca 1939 w sprawie zmian organizacyjnych [...], komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przemianował placówkę I linii „Walichnowy” na „Rozgraty”^[10]. Rozkazem nr 12 z 14 lipca 1939 w sprawie reorganizacji placówek II linii i posterunków wywiadowczych oraz obsady personalnej, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma zniósł posterunek SG „Starogard”^[11]. Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma wydzielił placówkę I linii „Tczew” z komisariatu „Gniew” i przydzielił go do komisariatu „Skarszewy”^[12].

Służba graniczna

Kierownik Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej mjr Józef Zończyk w rozkazie organizacyjnym nr 2 z 8 czerwca 1928 udokładnił linie rozgraniczenia komisariatu. Granica południowa: linia pociągnięta od zapory granicznej przy UC Jamno wprost na zachód; granica północna: początek granicy gdańskiej od widlenia się Nogatu^[13].

Sąsiednie komisariaty

Funkcjonariusze komisariatu

Kierownicy/komendanci komisariatu
stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
nadkomisarz	Wilhelm Kisielewski^[a]	VIII 1929 – XI 1929^[14]	kierownik komisariatu „Lwów”
komisarz	Antoni Wierzchowski	- 25 IV 1938^[15]	oficer wywiadowczy IG „Kościerzyna”
podkomisarz	Bronisław Borowiec	25 IV 1938^[15] -
aspirant	Stanisław Niezgoda	12 VIII 1939^[16] -
Zastępcy komendanta komisariatu
starszy strażnik	Zbigniew Borgowski	1 V 1939^[17] –
starszy strażnik	Tadeusz Wisz	1 V 1939^[17] –

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w maju 1928^[3]:

Organizacja komisariatu w styczniu 1930^[4]:

komenda − Szprudowo
placówka Straży Granicznej I linii „Gniew”
placówka Straży Granicznej I linii „Polskie Gronowo”
placówka Straży Granicznej I linii „Małe Walichnowy”
placówka Straży Granicznej II linii „Szprudowo” → w 1932 przeniesiona do Gniewa
placówka Straży Granicznej II linii „Tczew”^[c]
placówka Straży Granicznej II linii „Małe Słońce” → w 1933 przemianowana na placówkę I linii → w 1936 przeniesiona do Gorzedziej

Organizacja komisariatu w 1936:

komenda − Gniew
placówka Straży Granicznej II linii Gniew
placówka Straży Granicznej II linii Tczew
placówka Straży Granicznej I linii Gniew

Uzbrojony kuter strażniczy "Ślązak" z Flotylli Straży Granicznej (od jesieni 1937 zabezpieczający komunikację między Gniewem i Janowem na prawym brzegu Wisły)

placówka Straży Granicznej I linii Gronowo
placówka Straży Granicznej I linii Małe Walichnowy
placówka Straży GranicznejI linii Gorzędziej
placówka Straży Granicznej I linii Janowo
posterunek SG Starogard

Uwagi

↑ Wilhelm Kisielewski – w 1913 powołany został do armii austriackiej. W 1918 wstąpił Wojska Polskiego. W składzie dywizji gen. Żeligowskiego walczył na północy Polski. W sierpniu 1919 wziął udział w I Powstaniu Śląskim. Potem służył w 10 Dywizji Piechoty. W 1929 zwolniony z wojska w stopniu kapitana i przyjęty w stopniu nadkomisarza do Straży Granicznej na stanowisko kierownika komisariatu SG „Szprudowo”. W grudniu 1929 ukończył kurs wywiadowczy w komisariacie SG „Warszawa” i przeniesiony został na stanowisko kierownika komisariatu „Lwów”. 25 kwietnia 1932 zwolniony ze służby w Straży Granicznej^[14].
↑ Drużyna inspektora okręgowego → Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 18
↑ W 1931 placówce Straży Granicznej II linii „Tczew” podlegał posterunek detaszowany SG „Starogard” → Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 78

Przypisy

↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
↑ ^a ^b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 18.
↑ ^a ^b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 73.
↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 85.
↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 89.
↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 103.
↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 111.
↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 116.
↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 159.
↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 173.
↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 181.
↑ Kopie rozkazów PIOSG ↓, s. 45.
↑ ^a ^b Kozłowski 2015 ↓, s. 149.
↑ ^a ^b Rozkazy KG SG ↓, s. 18/1938.
↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 63/1939.
↑ ^a ^b Rozkazy KG SG ↓, s. 27/1939.

Bibliografia

Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażników oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
Rozkazy, materiały dotyczące dyslokacji, organizacji służby, wywiadu wojskowego i przeciwprzemytniczego, budżetu PIOSG → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)