PROFILBARU.COM

Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej
Wielkopolski Okręg Straży Granicznej
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
	Tradycje
Rodowód	Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Celnej
	Dowódcy
Ostatni	Marian Figler
	Organizacja
Dyslokacja	Poznań
Formacja	Straż Graniczna

Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Wielkopolski Inspektorat Okręgowy w Poznaniu był jednym z pięciu, a od 1934 sześciu inspektoratów Straży Granicznej. Biura inspektoratu początkowej mieściły się przy Alejach Marcinkowskiego 31, a w listopadzie 1928 roku zostały przeniesione na ulicę Słowackiego 15^[1].

Formowanie i zmiany organizacyjne

20 czerwca 1927 roku prezes Rady Ministrów Józef Piłsudski delegował na stanowisko naczelnego inspektora Straży Celnej płk. Stefana Pasławskiego z zadaniem gruntownej rekonstrukcji tego organu^[2]. Jesienią 1927 dokonano nowego podziału terytorialnego, a minister spraw wojskowych skierował do dyspozycji komendanta SC oficerów przewidzianych do obsadzenia nowo utworzonych stanowisk inspektorów okręgowych. Utworzono pięć nowych inspektoratów okręgowych, w tym między innymi Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Celnej, z którego w prostej linii wywodzi się Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej. Kierownikiem inspektoratu mianowano mjr. Wacława Spilczyńskiego^[3]. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[4]. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 roku w sprawach organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski zatwierdził dyslokację, granice i strukturę inspektoratu okręgowego^[5].

Rozkazem nr 2 z 8 września 1938 roku w sprawie terminologii odnośnie władz i jednostek organizacyjnych formacji, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski nakazał zmienić nazwę Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej na Wielkopolski Okręg Straży Granicznej, dotychczasowy inspektorat okręgowy przemianował na komendę okręgu i wprowadził tytuł komendanta okręgu w miejsce dotychczasowego kierownika^[6]. Rozkazem nr 6 z 14 maja 1929 roku w sprawach zmian organizacyjnych oraz działania Egzekutywy Komendy Głównej Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przydzielił do komisariatu wewnętrznego „Łódź” placówkę II linii „Konin” i „Kalisz”, którą to wydzielił z Wielkopolskiego Okręgu SG^[7].

Służba graniczna

Położenie inspektoratu

Granica wielkopolskiego inspektoratu, została określona przez dowódcę Straży Granicznej rozkazem 3/1/28/A, a następnie potwierdzona rozkazem organizacyjnym nr 1 Wielkopolskiego Inspektoratu Straży Granicznej z 1 maja 1928 roku. Od północy inspektorat graniczył z Pomorskim Inspektoratem Okręgowym poprzez Noteć oraz Łobżonkę od Wymysłowa, a na południu granicę ze Śląskim Inspektoratem Okręgowym stanowiła Liswarta^[8]. Linia graniczna liczyła około 620 kilometrów i składała się z sześciu sekcji (E, F, F, H, J, K)^[8].

Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 roku w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski zmienił granice inspektoratu okręgowego: od północy północno-zachodnia granica Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego, od południa – placówka Kluczno włącznie^[9]. Śląski Inspektorat Okręgowy SG oddał Wlkp. Insp. SG z dniem 30 stycznia pododcinek granicy podlegający komisariatowi „Panki”^[9].

Charakterystyka inspektoratu

Granica na terenie inspektoratu przechodziła przez tereny równinne, w wielu miejscach zalesione i dochodzące do samej linii granicznej. Granice naturalną stanowiła jedynie Noteć i Obra. Najbardziej zagrożony odcinek ochraniał Inspektorat Graniczny „Wieluń”. Była to dawna granica rosyjsko-niemiecka. Otwarty teren i przyzwyczajenie ludności sprzyjały przemytowi. Odcinki pozostałych Inspektoratów uważano za spokojniejsze. Przemycane towary to przede wszystkim sacharyna i tytoń. Stosunek ludności pogranicza do Straży Granicznej był raczej życzliwy. Poszczególne jednostki organizacyjne były animatorami życia kulturalnego w terenie, organizacje Związku Strzeleckiego, Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego na pograniczu kierowane są przeważnie przez oficerów i szeregowych Straży Granicznej. Żony strażników brały czynny udział w życiu społecznym, należały do Komitetów Pomocy Bezrobotnym, Związków Pracy Obywatelskiej Kobiet i innych zrzeszeń o charakterze kulturalno – oświatowym^[10]. Na terenie inspektoratu znajdowały się 32 drogi celne, 8 gospodarczych oraz 208 przejść przepustowych^[11].

Sąsiednie inspektoraty

Pomorski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej ⇔ Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej

Kierownicy/komendanci inspektoratu

stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
inspektor	Mieczysław Kulikowski	cz.p.o. 15 X 1928 – 21 I 1929	kierownik Inspektoratu Granicznego „Biała”
inspektor	Wiktor Wielkopolanin-Nowakowski	od 22 I 1929
inspektor	Jan Zięba^[12]	7 V 1930 – 28 I 1936	stan nieczynny
inspektor	Marian Figler^[13]	1 II 1936 – 19 IX 1939

Struktura organizacyjna

Organizacja inspektoratu w 1928 i 1930^[14]:

Przypisy

↑ Kaśkosz 2015 ↓, s. 6.
↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
↑ Kula 1994 ↓, s. 41.
↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 21.
↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 125.
↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 162.
↑ ^a ^b Kaśkosz 2015 ↓, s. 7.
↑ ^a ^b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 69.
↑ Jednodniówka SG 1933 ↓, s. 42-43.
↑ Kaśkosz 2015 ↓, s. 9.
↑ Jednodniówka SG 1933 ↓, s. 42.
↑ Muzeum Polskich Formacji Granicznych ↓.
↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 21 i 69.

Bibliografia

Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
Mariusz Kaśkosz: Straż Graniczna Inspektoratu Granicznego Wronki w latach 1928-1937: ze wspomnień strażnika Jana Nocunia. Czarnków: Wydawnictwo Nadnoteckie Echa, 2015. ISBN 83-87424-77-3.
Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
IwonaI. Kozicka IwonaI., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
Straż Graniczna 1928–1933 w V rocznicę objęcia służby na granicach Rzeczypospolitej. Replint, Warszawa: Stowarzyszenie Weteranów Polskich Formacji Granicznych, 2011 .
Muzeum Polskich Formacji Granicznych – Marian Figler. [dostęp 2017-08-17].