Inspektorat Graniczny nr 19

Inspektorat Graniczny nr 19

Obwód Straży Granicznej „Jasło”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Organizacja
Dyslokacja	Nowy Zagórz Krosno Jasło
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Małopolski Inspektorat Okręgowy Zachodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Zachodniomałopolski Okręg SG Wschodniomałopolski Okręg SG

Inspektorat Graniczny nr 19 – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1928–1939.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[1]. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawach organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski zatwierdził dyslokację, granice i strukturę inspektoratu granicznego nr 19 „Nowy Zagórz”^[2]. Jesienią 1929 roku po raz kolejny zreorganizowano inspektorat. Rozkaz dowódcy Straży Granicznej nr 7 z 25 września 1929 podpisany przez płk. Jana Jura-Gorzechowskiego nakazywał przenieść sztab inspektoratu do Krosna^[3]. Rozkazem nr 3/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk. Emila Czaplińskiego z 5 sierpnia 1931 roku przeniesiono siedzibę inspektoratu z Krosna do Jasła^[4]. Inspektorat mieścił się w zniszczonym w 1944 roku budynku w Jaśle przy ul. Staszica 6. 29 maja 1937 został przeniesiony do nowego budynku przy ul. Wyspiańskiego 4^[5]. Rozkazem nr 2 z 30 listopada 1937 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i likwidacji jednostek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przemianował posterunek SG „Rzeszów” na placówkę II linii „Rzeszów”^[6]. Rozkazem nr 2 z 8 września 1938 roku w sprawie terminologii odnośnie władz i jednostek organizacyjnych formacji, komendant Straży Granicznej nakazał zmienić nazwę Inspektoratu Granicznego „Jasło” na Obwód Straży Granicznej „Jasło”^[7]. Rozkazem nr 2 z 16 stycznia 1939 roku w sprawie przejęcia odcinka granicy polsko-niemieckiej od Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie Mazowieckiego Okręgu Straży Granicznej oraz przekazania Korpusowi Ochrony Pogranicza odcinka granicy na terenie Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej, komendant Straży Granicznej wydzielił z komendy Obwodu „Jasło” komisariat Straży Granicznej „Jaśliska” przydzielił do Obwodu SG „Sambor”^[8]. Rozkazem nr 6 z 22 kwietnia 1039 roku w sprawach zmian organizacyjnych oraz działania Egzekutywy Komendy Głównej Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma do komisariatu wewnętrznego „Sandomierz” przydzielił placówkę II linii „Rzeszów”, którą to wydzielił z Komendy Obwodu „Jasło” i przemianował ją na posterunek wywiadowczy^[9]. Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej wydzielił Obwód Straży Granicznej „Jasło” z Zachodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej i przydzielił go do Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej^[10].

Służba graniczna

Dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski swoim rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawach organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego określił granice inspektoratu granicznego: od zachodu: placówka Straży Granicznej „Izby” wyłącznie, od wschodu: placówka Straży Granicznej „Ustrzyki Górne” włącznie^[2]. Rozkaz dowódcy Straży Granicznej nr 6 z 8 września 1928 podpisany przez mjr. Wacława Spilczyńskiego zmienił granicę inspektoratu: od zachodu − placówka Straży Granicznej „Tylicz” do wzgórza 794 wyłącznie, od wschodu − placówka Straży Granicznej „Wołosate” do wzgórza 1335 Halicz^[11]. Był to odcinek karpackiej granicy od wzgórza Obidza na zachodzie, po wzgórze Pasika nad Jasielem na wschodzie^[12].

Sąsiednie inspektoraty

• Inspektorat Graniczny „Nowy Targ” ⇔ Inspektorat Graniczny „Stryj” − 1928

Struktura organizacyjna

Szkic Obwodu SG „Jasło”

Organizacja inspektoratu w maju 1928^[13]:

• komenda − Nowy Zagórz
• komisariat Straży Granicznej „Gładyszów”
• komisariat Straży Granicznej „Jaśliska”
• komisariat Straży Granicznej „Baligród”
• komisariat Straży Granicznej „Dwernik”

Organizacja inspektoratu w 1931:

• komenda − Krosno
• Komisariat SG Piwniczna (34 km)
• Komisariat SG Muszyna (36 km)
• Komisariat SG Gładyszów (48 km)
• Komisariat SG Krempna (37,5 km)
• Komisariat SG Jaśliska (36 km)

Organizacja inspektoratu w 1935^[14]:

• komenda − Jasło
• komisariat Straży Granicznej „Piwniczna”
• komisariat Straży Granicznej „Muszyna”
• komisariat Straży Granicznej „Gładyszów”
• komisariat Straży Granicznej „Krempna”
• komisariat Straży Granicznej „Jaśliska”

Organizacja obwodu w 1938^[15]:

• komenda − Jasło
• komisariat Straży Granicznej „Rytro”
• komisariat Straży Granicznej „Krynica”
• komisariat Straży Granicznej „Uście Ruskie”
• komisariat Straży Granicznej „Krempna”
• komisariat Straży Granicznej „Posada Jaśliska”

Kierownicy inspektoratu/ komendanci obwodu

stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
nadkomisarz	Stanisław Materna[a]	1931 - 17 X 1932[16]	zwolniony ze SG
nadkom. SG	Zdzisław Ruciński[17]
nadkom.	Edward Karol Okulski???	10 V 1938 ? – 17 VII 1939[17]
nadkomisarz	Tadeusz Zieliński	15 II 1939[18] -
nadkomisarz	Edward Okulski	17 VII 1939[19] -

Uwagi

1. Stanisław Materna – w 1914 został zmobilizowany do austriackiego 57 pułku piechoty w Tarnowie. Walczył na froncie rosyjskim w Karpatach i tam został ranny. W październiku 1915 powrócił do macierzystej jednostki. 12 sierpnia 1916 dostał się do niewoli rosyjskiej. W okresie wojny polsko-bolszewickiej walczył jako dowódca kompanii 9 pułku piechoty Legionów. W 1921 wstąpił do Straży Celnej, a w marcu 1928 do Straży Granicznej. Tam objął stanowisko kierownika (?) komisariatu SG „Karnowac”. W styczniu 1929 został przeniesiony na stanowisko oficera informacyjnego Śląskiego Inspektoratu Okręgowego SG w Katowicach, a w 1931 objął stanowisko kierownika Inspektoratu Granicznego „Jasło”. W 1933 przeszedł w stan spoczynku^[16].

Przypisy

1. Goryński 2012 ↓, s. 226.
2. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 27.
3. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 50.
4. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 78.
5. Bocheński 2009 ↓, s. 46.
6. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 119.
7. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 124-128.
8. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 144.
9. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 161.
10. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 181.
11. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 30.
12. Bocheński 2009 ↓, s. 43.
13. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 28.
14. Promińska 2011 ↓, s. 5.
15. Promińska 2011 ↓, s. 8.
16. Kozłowski 2015 ↓, s. 204.
17. Bocheński 2009 ↓, s. 47.
18. Rozkazy KG SG ↓, s. 2/39.
19. Rozkazy KG SG ↓, s. 50/39.

Bibliografia

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• KatarzynaK. Promińska KatarzynaK., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Zachodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
• Waldemar Bocheński: Almanach Muszyny 2009. Formacje graniczne II RP. [dostęp 2016-12-28].
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażników oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)