Ekspozytura Inspektoratu Ceł

Ekspozytura Inspektoratu Ceł

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Organizacja
Dyslokacja	Gdańsk
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Komenda Główna SG

Ekspozytura Inspektoratu Ceł – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę wywiadowczą w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 1929 –1939^[1].

Formowanie i zadania

Radykalnym sposobem polepszającym stan ochrony granicy celnej Wolnego Miasta byłoby wprowadzenie tam polskiej Straży Granicznej. Ponieważ władze Gdańska nie wyraziły na to zgody, władze polskie cześć stanowisk w polskim inspektoracie celnym w Wolnym Mieście zarezerwowały dla oficerów Straży Granicznej. Oficerowie ci obsadzili utworzoną w 1929 roku Ekspozyturę Inspektoratu Ceł w Gdańsku^[2]. Była ona zakamuflowaną placówką polskiej Straży Granicznej i jednocześnie jednostką wywiadowczą^[3]. Ekspozytura podlegała Komendzie Straży Granicznej w Warszawie, a jedynie formalnie polskiemu Inspektoratowi Ceł w Gdańsku^[2]. Wykonując zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze była powiązana z oddziałem II Sztabu Generalnego WP. Do jej zadań należała także obserwacja pracowników działających na obszarze Gdańska polskich instytucji, nie wyłączając Inspektoratu Ceł i Komisariatu Generalnego RP. Do jednych z ważniejszych zadań Ekspozytury Straży Granicznej w Gdańsku należała walka z tzw. kontyngentowym przemytem^[3]. Swoją siedzibę miała w willi przy ulicy Opitza 2^[2].

Kierownicy delegatury

stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
inspektor	Wiktor Zakliński[4][a]	1 III 1929 – 1930	instruktor SC SG
komisarz	Henryk Muszkiet Królikowski	1929(??) – 1935[3]
nadkomisarz	Stefan Swida	1935 – 1939[3]
inspektor	Wacław Spilczyński	30 VI 1939[6] -

Uwagi

1. Występuje niezgodność faktów. Według Kozłowskiego kierownikiem delegatury w 1929 był Wiktor Zakliński^[4], a według Dominiczaka Muszkiet Królikowski^[3]. Dominiczak jednak w swojej wcześniejszej książce wymienia Wiktora Zaklińskiego jako kierownika inspektoratu w 1930^[5]

Przypisy

1. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 8.
2. Dominiczak 1975 ↓, s. 234.
3. Dominiczak 1997 ↓, s. 258.
4. Kozłowski 2015 ↓, s. 360.
5. Dominiczak 1975 ↓, s. 233.
6. Rozkazy KG SG ↓, s. 49/39.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743. (pol.).
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażników oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)