Komisariat Straży Granicznej „Przerośl” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w 1939 roku.
Rozkazem nr 2 z 16 stycznia 1939 roku w sprawie przejęcia odcinka granicy polsko-niemieckiej od Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie Mazowieckiego Okręgu Straży Granicznej oraz przekazania Korpusowi Ochrony Pogranicza odcinka granicy na terenie Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski utworzył na terenie Obwodu Straży Granicznej „Suwałki” komisariat Straży Granicznej „Hańcza” z tymczasową siedzibą w Przerośli[2]. Etat komendy:2 oficerów, 3 szeregowych,1 bryczka, 2 konie, 3 kbk z bagnetem, 3 pistolety[3].
Rozkazem nr 2 z 16 stycznia 1939 roku w sprawie przejęcia odcinka granicy polsko-niemieckiej od Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie Mazowieckiego Okręgu Straży Granicznej oraz przekazania Korpusowi Ochrony Pogranicza odcinka granicy na terenie Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej, w związku z przekazaniem Korpusowi Ochrony Pogranicza ochrony części granicy południowej Państwa na odcinku między przełęczą Użocką, a stykiem granicy polsko-rumuńsko-czechosłowackiej, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zarządził likwidację komisariatu Straży Granicznej „Ławoczne”[4]. Nakazał, by z dniem 1 lutego 1939 komisariat „Ławoczne” wraz z placówką II linii i trzema placówkami I linii utworzył komisariat SG „Hańcza” z tymczasową siedzibą w Przerośli i placówki I linii: Przerośl, Prawy Las i Polulkiemie[5].
Z dniem 1 marca 1939 roku komisariat SG „Hańcza” przemianowano na komisariat „Przerośl”[1] .
W kwietniu 1939 roku rozpoczęto formowanie plutonu wzmocnienia w sile 1 oficer i 60 szeregowych. Pluton przeznaczony był do prowadzenia działań wojennych. Przeszkolony był w niszczeniu przepraw mostowych i blokowaniu przemarszu kolumn wojskowych. Na jego wyposażeniu znajdowało się około 20 min i 40 kg materiałów wybuchowych. Pluton mógł być wykorzystany też do działań patrolowych w rejonie komisariatu, pełnienia dyżurów w komisariacie, ochrony obiektów, w tym magazynów amunicji i materiałów wybuchowych w rejonie komisariatu[1] . Na krótko przed wybuchem wojny komisariat zostały dodatkowo wzmocnione oddziałami Przysposobienia Wojskowego. Na czas wojny komisariat miał współdziałać z 3 szwadronem 2 pułku ułanów grochowskich i osłaniać przeprawy przez Czarną Hańczę[1] . W przypadku silnego naporu wojsk niemieckich komisariat miał stawiać opór i niszcząc przeprawy wycofać się na wzgórza Chmielówka i tam przejść pod bezpośrednie rozkazy dowódcy 2 szwadronu 3 pułku szwoleżerów. W przypadku silnego naporu wojsk niemieckich, południowe placówki komisariatu miały wycofać się w rejon Pawłówki i bronić przeprawy przez Czarną Hańczę, a północne miały wycofać się w rejon wsi Sidory i tam podporządkować się dowódcy jednego ze szwadronów 2 pułku ułanów. W przypadku dalszego naporu nieprzyjaciela, komisariat miał wycofać się w rejon Płociczna. W tym rejonie oddziały Straży Granicznej miały zostać wzmocnione plutonami leśnymi, zorganizowanymi z pracowników leśnictw i straży leśnej[1] .
Komenda komisariatu
| Kierownicy/komendanci komisariatu
|
| stopień
|
imię i nazwisko
|
okres pełnienia służby
|
kolejne stanowisko
|
| aspirant
|
Józef Janocha[a]
|
28 I 1939 – VI 1939[1]
|
oficer wywiadu MOSG[1]
|
| podkomisarz
|
Jan Sierosławski[1] [7]
|
10 VI 1939[8] – 23 VIII 1939
|
|
| Zastępcy komendantów komisariatu
|
| przodownik
|
Teodor Heinze
|
1 II 1939[9] – 30 IV 1939[10]
|
|
| starszy strażnik podchorąży
|
Franciszek Chmaj
|
1 V 1939[11]
|
|
| starszy strażnik pchor.
|
Aleksander Magowski
|
10 VI 1939[8]
|
|
Struktura organizacyjna
Organizacja komisariatu w 1939[2][12]:
Uwagi
- ↑ Józef Janocha – w 1931 skierowany do Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. Praktykę liniową odbył w 6 pułku Ułanów Kaniowskich w Stanisławowie. 1 stycznia 1934 awansowany na stopień podporucznika w korpusie kawalerii. W 1934 przyjęty do służby w Straży Granicznej i skierowany na praktykę do IG „Brodnica”. W listopadzie 1936 wyznaczony na stanowisko II oficera w komisariacie SG „Worochta”. Od 1 maja 1937 komendant komisariatu Straży Granicznej „Ławoczne”, a z dniem 1 lutego 1939 komendant Komisariatu SG „Hańcza”. 4 września 1939 zameldował się u dowódcy obrony Warszawy gen. Czumy. W Warszawie organizował 360 pułk piechoty i w jego składzie walczył na terenie na odcinku Służewca. Po kapitulacji w niewoli niemieckiej. Po kilku dniach uciekł. W latach 1942–1945 brał udział w ruchu oporu. 15 maja 1945 powołany do służby w 1 pułku ułanów w Garwolinie. 5 sierpnia 1946 przeniesiony do departamentu Wojsk Ochrony Pogranicza na stanowisko adiutanta szefa Departamentu WOP. Od listopada 1946 wykładowca służby granicznej w Centrum Wyszkolenia WOP. 30 grudnia 1950 został zwolniony ze służby[6].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Nikołajuk 2008 ↓.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 142.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 143.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 146.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 148.
- ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 124.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 23/1939.
- ↑ a b Rozkazy Maz. IO ↓, s. 76/39.
- ↑ Rozkazy Maz. IO ↓, s. 24/39.
- ↑ Rozkazy Maz. IO ↓, s. 60/39.
- ↑ Rozkazy Maz. IO ↓, s. 59/39.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 65.
Bibliografia
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażaków oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
- Bogusław Polak, Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-00.
- Jan Nikołajuk: Obwód Straży Granicznej „Suwałki”. Powstanie i działalność. [dostęp 2016-12-28].
- Rozkazy Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1929 i 1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.188/3 i 188/13.)
- Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
