Komisariat Straży Granicznej „Zebrzydowice”

Komisariat Straży Granicznej „Zebrzydowice”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	Komisariat Straży Celnej „Zebrzydowice”
Kontynuacja	Komisariat SG „Orłowa”
Organizacja
Dyslokacja	Zebrzydowice Orłowa
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 16[a] Inspektorat Graniczny nr 17[a]

Komisariat Straży Granicznej „Zebrzydowice” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowacka w latach 1928–1939.

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[2]. Komisariat Straży Celnej „Zebrzydowice”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Cieszyn”^[3].

W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Zebrzydowice”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[5].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[6]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Zebrzydowice” do Inspektoratu Granicznego nr 16 „Rybnik” i określił jego strukturę organizacyjną^[7]. Rozkazem nr 10 z 5 listopada 1929 roku w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu^[8]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 roku w sprawach [...] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył komisariat „Zebrzydowice” z Inspektoratu Granicznego „Rybnik” i przydzielił do Inspektoratu Granicznego „Bielsko”^[9]. Rozkazem nr 3 z 27 lipca 1936 roku w sprawach reorganizacji placówek i zmian przydziałów, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski wyłączył placówkę I linii „Pogwizdów” z komisariatu Straży Granicznej „Zebrzydowice” i przydzielił do komisariatu Straży Granicznej „Cieszyn”^[10].

Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 roku w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski, działając na podstawie upoważnienia Ministra Skarbu z 14 października 1938 roku zarządził przeniesienie siedzib komendy obwodu „Bielsko” do Cieszyna, a komisariatu i placówki II linii „Zebrzydowice” do Orłowej^[11]. Ponadto komisariat „Zebrzydowice” miał zorganizować nowe placówki linii w miejscowościach: Szymbark, Gietwałd, Pietwałd-Szyb Albrechta i Podlesie^[12].

Służba graniczna

Szkic komisariatu SG „Zebrzydowice”

Mapa Inspektoratu „Bielsko” z naniesionymi szlakami i punktami przemytniczymi

Sąsiednie komisariaty:

• komisariat Straży Granicznej „Gorzyce” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Cieszyn” − 1928

Kierownicy komisariatu

stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
kom.	Wiktor Blachani	– 30 IV 1932	kierownik komisariatu „Tarnowskie Góry”[13]
pkom.	Józef Jakubiec	był II[14] i IX 1933
kom.	Wacław Zerygiewicz[15]	był w 1934
komisarz	Kazimierz Kostecki	1936[16]  –

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928^[7]:

• komenda − Zebrzydowice
• placówka Straży Granicznej I linii „Zebrzydowice” Górne
• placówka Straży Granicznej I linii „Kaczyce” Dolne
• placówka Straży Granicznej I linii „Pogwizdów”
• placówka Straży Granicznej II linii „Zebrzydowice”

Organizacja komisariatu w listopadzie 1929^[17]:

• 4/16 komenda − Zebrzydowice
• placówka Straży Granicznej I linii „Ruptawa”
• placówka Straży Granicznej I linii „Marklowice”
• placówka Straży Granicznej I linii „Kaczyce” Dolne
• placówka Straży Granicznej I linii „Pogwizdów”
• placówka Straży Granicznej II linii „Zebrzydowice”

Organizacja komisariatu w 1935^[18]:

• komenda − Zebrzydowice
• placówka Straży Granicznej I linii „Ruptawa”
• placówka Straży Granicznej I linii „Marklowice”
• placówka Straży Granicznej I linii „Kaczyce” Dolne
• placówka Straży Granicznej I linii „Pogwizdów” → w 1936 przeszła do komisariatu „Cieszyn”
• placówka Straży Granicznej II linii „Zebrzydowice”

Uwagi

1. Komisariat Zebrzydowice pozostawał organizacyjnie w Inspektoracie Granicznym Rybnik, a podporządkowany został pod każdym innym względem kierownikowi Inspektoratu Granicznego Biała → Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 26

Przypisy

1. Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
2. Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
3. Kozłowski 2012 ↓, s. 31.
4. Kula 1994 ↓, s. 40.
5. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 25.
6. Goryński 2012 ↓, s. 226.
7. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 26.
8. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 59.
9. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 98.
10. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 110.
11. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 129-130.
12. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 130.
13. Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 24.
14. Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 62.
15. Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 71.
16. Muzeum Polskich Formacji Granicznych ↓.
17. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 58.
18. Promińska 2011 ↓, s. 5.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• KatarzynaK. Promińska KatarzynaK., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Zachodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
• Szkic historyczny z działalności Inspektoratu Straży Granicznej „Częstochowa“ z lat 1928-1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkic historyczny z działalności Inspektoratu Straży Granicznej „Rybnik” z lat 1918–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Wykazy imienne oficerów, szeregowych i pracowników cywilnych Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/159.)
• Muzeum Polskich Formacji Granicznych – Kazimierz Kostecki. [dostęp 2017-08-24].