Dywizjon Kawalerii KOP „Niewirków”

Dywizjon Kawalerii KOP „Niewirków”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1937
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	4 szwadron kawalerii KOP szkolny szwadron kawalerii KOP „Niewirków”
Dowódcy
Ostatni	mjr kaw. Wacław Kryński
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Niewirków
Rodzaj wojsk	Korpus Ochrony Pogranicza
Podległość	pułk KOP „Zdołbunów”

Dywizjon Kawalerii KOP „Niewirków” – pododdział kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza^[1], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę^[2]. Jesienią 1924, w składzie 1 Brygady Ochrony Pogranicza, został sformowany 4 szwadron kawalerii KOP^[3].

Szwadron był podstawową jednostką taktyczną kawalerii KOP. Zadaniem szwadronu było prowadzenie działań pościgowych, patrolowanie terenu, w dzień i w nocy, na odległości nie mniejsze niż 30 km, a także utrzymywanie łączności między odwodami kompanijnymi, strażnicami i sąsiednimi oddziałami oraz eskortowanie i organizowanie posterunków pocztowych. Wymienione zadania szwadron realizował zarówno w strefie nadgranicznej, będącej strefą ścisłych działań KOP, jak również w pasie ochronnym sięgającym około 30 km w głąb kraju^[4]. Szwadron był też jednostką organizacyjną, wyszkoleniową, macierzystą i pododdziałem gospodarczym^[5] . W skład szwadronu wchodzić miały cztery plutony liniowe i drużyna dowódcy szwadronu. Według etatu szwadron liczyć powinien trzech oficerów, 19 podoficerów i 65 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 77 karabinków, 7 pistoletów oraz 82 szable^[6].

Z dniem 23 grudnia 1924 na stanowisko dowódcy szwadronu został przeniesiony rotmistrz 1 pułku szwoleżerów Kazimierz Mastalerz^[7].

W lipcu 1929 zreorganizowano kawalerię KOP. Zorganizowano dwie grupy kawalerii. Podział na grupy uwarunkowany był potrzebami szkoleniowymi i zadaniami kawalerii KOP w planie „Wschód”^[8]. Szwadron wszedł w skład grupy południowej^[9]. Przyjęto też zasadę, że szwadrony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania^[9]. Obok nazw geograficznych, do 1931 stosowano również numer szwadronu^[10].

W 1934(?)1932^[a]roku dokonano kolejnego podziału szwadronów. Tym razem na trzy grupy inspekcyjne. Szwadron wszedł w skład grupy południowej^[11].

W 1934 dostosowano strukturę szwadronu do wymogów szkoły podoficerów kawalerii KOP ^[11].

W 1937, w ramach reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza „R.3” I Faza, dotychczasowy szkolny szwadron kawalerii KOP „Niewirków” został przeformowany w dywizjon kawalerii KOP „Niewirków^[12]. Dywizjon był jednostką organizacyjną, wyszkoleniową i macierzystą. Jednostką administracyjną dla dywizjonu był batalion KOP „Hoszcza”^[13]. Do 1 kwietnia 1939 planowano zorganizować własne podkwatermistrzostwo^[5] .

Zarządzenie dowódcy KOP gen. bryg. Jana Kruszewskiego w sprawie zmian w kwatermistrzostwie KOP, dniem 1 kwietnia 1939 uruchomione zostało podkwatermistrzostwo dywizjonu^[14].

Dywizjon wchodził w skład pułku KOP „Zdołbunów”. Pod względem wyszkolenia podlegał inspektorowi południowej grupy szwadronów kawalerii KOP^[5] . Do 17 września 1939 stacjonował w Niewirkowie^[15].

Struktura organizacyjna

Skład organizacyjny dywizjonu w 1938^[5] :

• dowódca dywizjonu
• drużyna dowódcy^[b]
  • kancelaria
  • drużyna łączności
  • lekarz dywizjonu
  • lekarz weterynarii
• podkwatermistrzostwo^[c]
• szwadron liniowy
• szwadron młodych koni^[d]

Kadra jednostki

Dowódcy dywizjonu

• rtm. Antoni Głuchowski (był w 1937)^[16] 
• mjr Wacław Kryński (17 IV 1937^[16] –1939 z 1 pszwol ^[15][17])
• rtm. Józef Kozicki^[18]

Obsada personalna w marcu 1939

Ostatnia „pokojowa” obsada personalna dywizjonu^[19][e]

• dowódca dywizjonu – mjr Wacław Kryński
• adiutant – por. Emilian Edmund Thiel(*)
• lekarz – kpt. lek. Wacław Kessling
• lekarz weterynarii – kpt. lek. wet. Jan Talecki
• dowódca szwadronu liniowego – rtm. Jan Józef Suchcicki^[f].
• dowódca plutonu – rtm. Tadeusz Domański
• dowódca szwadronu młodszych koni – rtm. Zbigniew Piotrowski
• dowódca plutonu – por. Emilian Edmund Thiel(*)^[g]

Uwagi

1. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz podają, że podział kawalerii na trzy grupy nastąpił w 1934 → Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 156, Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44 i Prochwicz 2003 ↓, s. 51.
   Mijakowski i Rozdżestwieński twierdzą, że kawaleria KOP podzielona była na trzy grupy już w 1932 → Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15
2. Adiutant dowódcy był jednocześnie podkwatermistrzem batalionu → Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓ 
3. W podkwatermistrzostwie uwzględniony jest też cały aparat gospodarczy dla obu szwadronów (kucharze, ordynansi osobiści, woźnice). W stanie koni był jeden koń przeznaczony dla inspektora południowej grupy szwadronów KOP → Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓ 
4. Szwadron młodych koni posiadał zawiązki na utworzenie szwadronu liniowego → Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓ 
5. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[20].
6. Jan Józef Suchcicki, rtm., w KOP od 1937. Do mobilizacji dowódca szwadronu liniowego dyonu kawalerii KOP „Niewirków”. We wrześniu 1939 dowódca 2 szwadronu liniowego dyonu kawalerii KOP „Niewirków” → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 751
7. Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednoczenie więcej niż jedną funkcję^[21].

Przypisy

1. Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
2. Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
3. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
4. Falkiewicz 1925 ↓, s. 4-6.
5. Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓.
6. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 21.
7. Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, s. 399 Nr 75 z 21 VII 1925.
8. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 35.
9. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
10. Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
11. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44.
12. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 49.
13. Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 3 zał. 47.
14. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 624.
15. Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 20.
16. Wykazy imienne oficerów KOP ↓.
17. Prochwicz 2003 ↓, s. 168.
18. Ryszard Rybka: SGO Polesie w dokumentach i wspomnieniach. Część 5/1. Podlaska Brygada Kawalerii. caw.wp.mil.pl. [dostęp 2017-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-30)].
19. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 944.
20. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
21. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
• Krzysztof Mijakowski, Paweł Rozdżestwieński: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza. Wielka księga kawalerii polskiej 1918-1939. Tom 44. Edipresse Polska SA, 2013. ISBN 978-83-7769-888-4.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Wilno»”. Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013.
• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1931 i 1934. [dostęp 2016-02-15].
• Wykazy imienne oficerów brygad, pułków, batalionów oraz pozostałych jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/287.)
• Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937. (sygn.177/132.)
• Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza nr L.5201/tj.org./38 z 3 listopada 1938.