2 Warszawska Dywizja Pancerna

2 Dywizja Pancerna

Odznaka dywizji
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945
Rozformowanie	1947
Nazwa wyróżniająca	Warszawska
Tradycje
Nadanie sztandaru	1945
Organizacja
Rodzaj wojsk	Broń pancerna
Podległość	2 Korpus Polski

Godło dywizji

2 Warszawska Dywizja Pancerna (2 DPanc) – wielka jednostka pancerna Polskich Sił Zbrojnych.

Dywizja została sformowana 7 czerwca 1945 w wyniku połączenia jednostek 2 Korpusu Polskiego we Włoszech tj. 2 Brygady Pancernej, 7 pułku artylerii konnej i pułku Ułanów Karpackich oraz jednostek formowanych w Bazie 2 Korpusu Polskiego na południu Włoch w rejonie San Basilio tj. 2 pułku artylerii przeciwlotniczej lekkiej, 2 pułku artylerii przeciwpancernej, saperów, jednostek łączności oraz 16 Brygady Piechoty, 8 (16) pułku artylerii lekkiej)^[a]. Dowództwo dywizji stacjonowało w Maceracie, w regionie Marche^[1].

Formowanie i rozmieszczenie dywizji

Po zakończeniu walk o Bolonię 2 Brygada Pancerna ześrodkowana została w rejonie Loreto. Tu dokonano jej reorganizacji i przekształcenia w dywizję. W lipcu 1945 przegrupowano dywizję na południe od Ankony. Dowództwo dywizji rozlokowano w Maceracie, dowództwo 2 BPanc w Porto Potenza Picena. Jej 1 pułk ułanów Krechowieckich stacjonował w Osimo, 4 ppanc w Potenza Picena oraz w rejonie Montefano, Montecassiano, 6 ppanc w Recanati. Pułk Ułanów Karpackich stacjonował w Cento di Budrio, a 13 maja 1945 przeszedł do Civitanova Marche i Montecosaro^[1].

Dowództwo 16 Pomorskiej Brygady Piechoty umieszczono w Villa Isabella, a jej poszczególne oddziały w C. Bonaccorsi, San Claudio i C. Spadoni. Dowództwo artylerii dywizyjnej ulokowano w Maceracie, 7 pułk artylerii konnej oraz 16 pułk artylerii lekkiej w Treia i Passo di Treia. Jednostki artylerii przeciwpancernej i przeciwlotniczej pozostały w bazie korpusu i kończyły formowanie. Dopiero 24 lipca w rejon Maceraty przybyły trzy dywizjony z 2 paplot. Saperzy dywizyjni stacjonowali w Capua, oddziały służby zdrowia w rejonie Fontespina-Villa Potenza, oddziały zaopatrywania i transportu w Morrovalle^[1].

2 batalion komandosów zmotoryzowanych po zakończeniu działań wojennych pozostał w okolicach Bolonii. W czerwcu przeszedł do Porto Civitanova i tam przebywał do końca września. Od 1 października nowym miejscem postoju batalionu stały się koszary włoskie w Maceracie. Tam komandosi przebywali aż do końca pobytu we Włoszech^[2].

1 maja 1945 stan osobowy 2 Brygady Pancernej oraz 16 Pomorskiej Brygady Piechoty i 16 pułku artylerii lekkiej wynosił odpowiednio – 3879 i 3430 żołnierzy.

Tego samego dnia na ewidencji obu brygad pozostawało:

• czołgów i dział samobieżnych – 264
• transporterów opancerzonych – 241 (95 i 146)
• samochodów pancernych – 76 (43 i 33)
• samochodów i ciągników – 789 (449 i 340)
• armatohaubic – 24,
• moździerzy – 16 (6 i 10)
• armat przeciwpancernych – 18 (12 i 6)
• armat przeciwlotniczych – 0.

Dywizja całością sił nie wzięła udziału w działaniach wojennych. W pełnym składzie wystąpiła tylko raz. W dniu 17 sierpnia 1945 na lotnisku pod Loreto odbyła się defilada wszystkich jednostek dywizji z etatowym uzbrojeniem i wyposażeniem przed żegnającym się z wojskami dowódcą 15 Grupy Armii marszałkiem Haroldem Alexandrem^[3]. Prawdopodobnie tego samego dnia dywizja otrzymała sztandar ufundowany przez Związek Byłych Wojskowych i Obrońców Ojczyzny w Argentynie.

W połowie 1946 wszystkie jednostki dywizji, po zdaniu etatowego uzbrojenia i wyposażenia, zostały przetransportowane do Wielkiej Brytanii, rozlokowane w okolicach m. York i włączone w struktury Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia z zachowaniem numeracji i nazewnictwa jednostek. W 1947 roku większość oddziałów i pododdziałów dywizji została rozformowana. W październiku 1948 roku rozformowany został 2 Szwadron Żandarmerii.

Struktura organizacyjna dywizji

Udział jednostek dywizji w składzie 2 KP w bitwie o Bolonię

Kwatera Główna 2 Warszawskiej Dywizji Pancernej (Divisional Headquarters)

• szwadron sztabowy
• 2 Brygada Pancerna (2nd Polish Armoured Brigade)
• 16 Pomorska Brygada Piechoty
• Artyleria dywizyjna
  • Kwatera Główna Artylerii Dywizyjnej (Headquarters Armoured Divisional Artillery)
  • bateria dowodzenia
  • 7 pułk artylerii konnej (7th Horse Artillery Regiment)
  • 8 (16) Pomorski pułk artylerii lekkiej (16th Field Artillery Regiment)
  • 2 pułk artylerii przeciwpancernej (2nd Anti-Tank Regiment)
  • 2 pułk artylerii przeciwlotniczej lekkiej (2nd Light Anti-Aircraft Regiment)

• pułk Ułanów Karpackich (pancerny pułk rozpoznawczy – Armoured Reconnaissance Regiment)
• 2 batalion saperów (2nd Polish Engineer Battalion)
• 2 batalion łączności (2nd Signals Battalion)
  • zastępca dowódcy – kpt. Maciej Zajączkowski
• Oddziały zaopatrywania
  • 9 kompania zaopatrywania
  • 19 kompania zaopatrywania
  • 28 kompania zaopatrywania

• Oddziały warsztatowe
  • 9 kompania warsztatowa
  • 16 kompania warsztatowa

• Oddziały sanitarne
  • 9 lekka kompania sanitarna
  • 2 polowa stacja opatrunkowa
  • 343 sekcja przeciwmalaryczna

• 2 szwadron żandarmerii (2nd Armoured Division Provost Company)
  • dowódca – por. Antoni Niewęgłowski
  • dowódca – kpt. Ostrowicki (Erazm Ostrawidzki)
  • dowódca – por. Henryk Kidacki

• 9 wysunięty szwadron czołgów zapasowych
• drużyna wywiadu obronnego
• sąd polowy
• pluton opieki nad żołnierzem
• kasa polowa
• poczta polowa

Obsada personalna dowództwa

• dowódca dywizji – gen. bryg. Bronisław Rakowski (1945-1947)
• zastępca dowódcy dywizji:

płk Jan Monwid-Olechnowicz (1945)

płk Franciszek Skibiński (21 VIII 1945 – 1947)^[2]

• dowódca artylerii dywizyjnej – płk Jan Świerczyński^[4]
• dowódca żandarmerii – ppłk Edward Czuruk
• szef oświaty – ppłk dypl. Antoni Jakubski
• szef służby duszpasterskiej wyznania rzymsko-katolickiego – st. kpl. ks. Henryk Czorny

Symbole dywizji

Sztandar w Instytucie im. gen. Sikorskiego w Londynie

Sztandar

Sztandar ufundowany przez Związek Byłych Wojskowych i Obrońców Ojczyzny w Argentynie w 1942 roku był przeznaczony dla jednego z oddziałów polskich walczących na Zachodzie. Przysłany w 1944 roku miał być wręczony 2 Samodzielnej Brygadzie Pancernej^[5]. Ostatecznie sztandar został przekazany 2 Warszawskiej Dywizji Pancernej prawdopodobnie 15 sierpnia 1945 roku podczas defilady w Loreto^[5][b].

Sztandar został wykonany zgodnie z przepisami, ale pozostawiono miejsca na numery lub inicjały jednostki oraz wizerunki związane z jej tradycjami. Po ustaleniu, uzupełniono stronę główną napisem: "2 WDPanc"^[5]. Na lewej stronie płatu sztandaru widnieje^[6]:

• w prawym górnym rogu płata – znak 8 Armii
• w lewym górnym rogu – wizerunek Matki Boskiej Loretańskiej
• w prawym dolnym rogu – ramię pancerne
• w lewym dolnym rogu – syrena (godło 2 Korpusu)

Na prawej stronie płatu sztandaru, na białych tarczach w czterech rogach w wieńcach z wawrzynu – "W2D/Panc." Sztandar znajduje się w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego. 17 września 1967 dekorowany został orderem Virtuti Militari V klasy.

Odznaka pamiątkowa

Jednoczęściowa – wykonana w alpace. Odznaka ma formę kompozycji składającej się ze strzemienia i czołgu. Na kabłąku strzemienia wpisano numer 2. Wymiary: 46x42 mm. Odznakę projektowali Bronisław Rakowski i Mieczysław Białkiewicz. Wykonanie: F.M. Lorioli Fratelli – Milano – Roma Odznaki wykonywane były także w srebrze lub metodą odlewu z miękkiego materiału w warsztatach remontowo-naprawczych. Zatwierdzona Dz. Rozk. Dowódcy 2 Korpusu nr 76, poz. 415 z 18 czerwca 1946 r^[7]

Oznaka rozpoznawcza

Jasnoszare "ramię pancerne" na podkładzie w kształcie ostrołuku z sukna khaki. Oznaka wzorowana była na głównym motywie przedwojennego znaku pancernego^[8]

Proporczyki

Sztab i Kwatera Główna 2 Dywizji Pancernej: proporczyki kroju kawaleryjskiego czarne z białym paskiem przez środek^[9].

Służba Warsztatowa Dywizji: proporczyk kroju kawaleryjskiego niebiesko-pąsowy z żółtym trójkątem.

Uwagi

1. Informacja błędna 16 Pomorska Brygada Piechoty i jednostki artylerii były formowane w Bazie 2 Korpusu w rejonie San Basilio na terenie południowych Włoch.
2. 1 września 1945, w czasie uroczystości poświęcenia cmentarza na Monte Cassino, wystąpił poczet sztandarowy 2 DPanc

Przypisy

1. Żak 2014 ↓, s. 127.
2. Żak 2014 ↓, s. 128.
3. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” 1945, 20 sierpnia, nr 196, s. 1; Witold Biegański podaje błędnie, że było to 15 sierpnia. Zob. Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. s. 66.
4. 9 kwietnia 1945: A. Blum i inni: Artyleria polska. Bitwa o Bolonię 1945.. s. XXI.Sprawdź autora:1.
5. Murgrabia 1990 ↓, s. 46-47.
6. Żebrowski 1971 ↓, s. 258-271.
7. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 493.
8. Żebrowski 1971 ↓, s. 76.
9. Żebrowski 1971 ↓, s. 170.

Bibliografia

• Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990, s. 65. ISBN 83-03-02923-1.
• Bohdan Tymieniecki, Na imię jej było Lily, Warszawa 1984, ISBN 83-11-07029-6.
• MaciejM. Zajączkowski MaciejM., Sztylet komandosa, Warszawa: „Bellona”, 1991, ISBN 83-11-07907-2, OCLC 69504345 . Brak numerów stron w książce
• JerzyJ. Murgrabia JerzyJ., Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939–1946, Warszawa: „Bellona”, 1990, ISBN 83-11-07825-4, OCLC 830067212 .
• Witold Biegański, Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, tom 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na zachodzie. Formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad, Warszawa 1967.
• Zbigniew Lalak: Broń pancerna w PSZ 1939-1945. Warsaw: Pegaz-Bis : O.K. Media, 2004. ISBN 83-922002-0-9. Brak numerów stron w książce
• Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, tom II, Walki formacji polskich na zachodzie 1939-1945, Warszawa 1981, opracowanie zbiorowe pod redakcją Witolda Biegańskiego.
• Jan Suliński, Żandarmeria Wojskowa w latach 1918-1947. Szkic organizacyjno-historyczny, Warszawa, Drukarnia Warszawskiego Okręgu Wojskowego, Warszawa 1994.
• JanJ. Suliński JanJ., Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918-1945, Warszawa: Kompas II, 2003, ISBN 83-912638-5-1, OCLC 189611436 . Brak numerów stron w książce
• Władysław Wierzbicki, Przyczynki do historii Żandarmerii odrodzonego Wojska Polskiego, Koło Oddziałowe Stowarzyszenia Polskich Kombatantów Nr 106 „Żandarm”, Londyn 1990.
• Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918-1947". Londyn: Zrzeszenia Kół Oddziałów Broni Pancernej, 1971.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918–1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Wojsko Polskie 1939-1945 – Barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8. Brak numerów stron w książce
• Jakub Żak: Nie walczyli dla siebie. Powojenna odyseja 2 Korpusu Polskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 978-83-7399-621-2.