Godła wielkich jednostek Polskich Sił Zbrojnych

Godła wielkich jednostek w Polskich Sił Zbrojnych – opis oznak wielkich jednostek Polskich Sił Zbrojnych.

Godła wielkich jednostek opracowano pierwotnie dla znakowania sprzętu motorowego. W Wojsku Polskim we Francji przed wyruszeniem na front "pierwszego rzutu" 10 Brygady Kawalerii, oznakowano samorzutnie sprzęt 1 batalionu czerwonym "maczkiem". Był to wyraz popularności generała Stanisława Maczka wśród żołnierzy brygady^[1].

W PSZ w Wielkiej Brytanii, za przykładem brytyjskim, przyjęto zasadę znakowania godłem pojazdów, drogowskazów, tablic dowództw oraz noszenia godła na lewym rękawie kurtki i płaszcza sukiennego. Godła na rękawie były haftowane maszynowo kolorowymi nićmi na podkładzie sukna, zazwyczaj koloru ochronnego. Obowiązywały one wszystkich żołnierzy należących do dowództw, wojsk i służb^[1]. Na wszystkich typach ubioru, z wyjątkiem płaszczy od deszczu i munduru marynarskiego obowiązywały też naszywki Poland^[2]. Na sprzęcie odpowiednikiem jej był tablica PL.

Na sprzęcie godła malowano na przednim lewym błotniku lub z lewej strony pojazdu^[3].

Opis poszczególnych oznak

Grafika	Opis oznaki
	Naszywka Poland Naszywka długości około sześć do ośmiu centymetrów w kształcie łuku z czerwonego sukna, z napisem haftowanym białym jedwabiem lub srebrną nicią, naszywana była na obu rękawach bluzy, kurtki i płaszcza, w odległości półtora centymetra od wszycia naramienników. W Polskich Siłach Powietrznych naszywka była w kolorze munduru, a napis wykonany błękitnym jedwabiem[4].
	Dowództwo I Korpusu Polskiego Biały orzeł na karmazynowej tarczy, umieszczonej na tle pionowo ułożonych flag: brytyjskiej i polskiej; na białej polskiej strefie czarny rzymski numer I; podkład godła khaki. Odznaka ma kształt prostokąta o wymiarach 50x30 mm i została wykonana haftem maszynowym za pomocą kolorowych nici. Zatwierdzenie odznaki, jako pamiątkowej ogłoszono w Dzienniku Rozkazów NW i MSWojsk. nr 2 z 23 kwietnia 1942 roku, poz. 13[5].
	1 Dywizja Pancerna (PSZ) Okrągła pomarańczowa tarcza z czarną obwódką; w środku czarny szyszak i skrzydło husarskie wystające ponad tarczę; podkład z sukna khaki. Zaprojektowana przez rtm. Stanisława Glassera/por. Adama Bunscha[a] łączyła symbole ciężkiej jazdy polskiej: szyszak, skrzydło i tarczę husarską – z czarnymi i pomarańczowymi barwami broni pancernej[6].
	10 Brygada Kawalerii Pancernej Początkowo czerwony "maczek" z czasu kampanii francuskiej[b]; od sierpnia 1942 roku nosiła godło 1 Dywizji Pancernej
	1 Dywizja Grenadierów / 2 Dywizja Grenadierów Pancernych / Dywizja Grenadierów Pancernych / 4 Dywizja Piechoty Oznaka ma postać szaro-stalowego granatu z nałożoną kratką i wydobywającymi się z niego czerwonymi płomieniami przedzielonymi trzema białymi smugami. Granat nałożony jest na prostokątny kładkę koloru khaki o wymiarach 90x50 mm[7]. Naczelny Wódz rozkazem L.dz 1091/GM.43 z 19 lipca 1943 roku zatwierdził odznakę rozpoznawczą dla 1 Dywizji Grenadierów, a 10 października 1943 roku odznakę rozpoznawczą dla 2 Dywizji Grenadierów Pancernych (Kadrowej)[8].
	16 Brygada Czołgów Szarozielony smok na owalu khaki[c]; od 11 sierpnia 1942 roku używała godła 1 Dywizji Pancernej
	16 Brygada Pancerna Do 12 października 1943 roku używała godła 1 Dywizji Pancernej, a od 15 listopada 1943 do 13 lutego 1945 roku godła 2 Dywizji Grenadierów Pancernych[d])
	16 Samodzielna Brygada Pancerna Czarny smok na pomarańczowym owalu. "Smok", jako emblemat czołgów, sięgał tradycją do Armii Polskiej we Francji w 1919 roku[6].
	2 Korpus Polski Biała syrena warszawska na czerwonej tarczy z białą obwódką. Zatwierdzono ją w grudniu 1942 roku dla dowództwa Armii Polskiej na Wschodzie i oddziałów pozadywizyjnych a od 1944 dla całego Korpusu Polskiego[9].
	Baza 2 Korpusu Biała syrenka warszawska na niebieskiej tarczy (od września 1944).
	3 Dywizja Strzelców Karpackich Oznaka przedstawia sylwetkę świerka wykonaną z zielonego sukna, naszytą na kwadratową płócienną podkładkę o wymiarach 50x50 mm, zszytą z białej i czerwonej części. Kontury świerka na tle czerwonym były obszyte grubą białą nicią[9].
	5 Kresowa Dywizja Piechoty Oznakę[e] stanowił żubr na żółtej tarczy w brązowej obwódce. Symbol wybrano w wyniku konkursu ogłoszonego w rozkazie dywizyjnym 14 września 1942 roku[9].
	6 Lwowska Dywizja Piechoty/ 6 Lwowska Brygada Piechoty Oznakę stanowił wizerunek lwa zaczerpnięty z herbu Lwowa, trzymający w przednich łapach koło zębate, wewnątrz którego umieszczono ramię pancerne z mieczem. Na tle tarczy przedzielonej skośnie w górnej połowie czerwonej, w dolnej niebieskiej, znajduje się biały wizerunek lwa. Krawędzie tarczy są obrębione białą nicią. Oznakę przejęła 6 Lwowska Brygada Piechoty[9]>.
	7 Dywizja Piechoty – oznaka[f] w postaci czerwonego gryfa o żółtych szponach i takim samym dziobie umieszczonego w białym polu tarczy z granatową obwódką[9].
	2 Warszawska Brygada Pancerna / 2 Warszawska Dywizja Pancerna Jasnoszare "ramię pancerne" na podkładzie w kształcie ostrołuku z sukna khaki. Oznaka wzorowana była na głównym motywie przedwojennego znaku pancernego[6].
	2 Brygada Czołgów/ 2 Brygada Pancerna Czarny hełm rycerski z opuszczoną przyłbicą i pióropuszem, zwrócony na wprost, na pomarańczowym kwadracie. Oznaka nawiązywała do godła samochodów pancernych i pociągów pancernych z 1919 roku[6].
	14 Wielkopolska Brygada Pancerna Pierwotnie czarny słoń. Czarna pantera na ciemnożółtym podkładzie w kształcie ostrołuku. Miała zapewne jakieś koneksje z czołgiem niemieckim "Panterą"[6].
	Dowództwo Bazy i Etapów Armii Polskiej na Wschodzie Oznaka[g] rozpoznawcza w postaci trzech połączonych kół koloru oksydowanego srebra na tle prostokąta koloru khaki 50x40 mm, Nie noszono jej na mundurze. Stanowiła znak na pojazdy mechaniczne, z tym że dokonano zmiany kolorystyki – koła czarne, prostokąt biało-czerwony[10].
	Dowództwo Armii Polskiej na Wschodzie Odznakę wprowadzono rozkazem z 1 lutego 1944 roku. Na tarczy koloru niebieskiego brama z trzema wieżami[h] barwy czerwonoceglastej, nad bramą orzeł w kolorze białym, obwódka tarczy biała. oznakę używały także oddziały pozakorpuśne[9]. Do czasu zatwierdzenia dowództwo używało "Syrenki".

Poza wielkimi jednostkami swoje znaki rozpoznawcze posiadało też kilka mniejszych jednostek.

Grafika	Opis oznaki
	22 Kompania Zaopatrywania Artylerii Wojtek - niedźwiedź niosący pocisk armatni

Uwagi

1. Według Żebrowskiego oznakę 1 DPanc projektował Glasser z 10 batalionu dragonów, a według MurgrabiiBunsch z 10 BKPanc
2. Nie został zatwierdzony
3. Przyznany 20 czerwca 1941 roku 1 Pułkowi Czołgów, a 21 października 1941 roku 16 Brygadzie Czołgów
4. Czarny granat ręczny z czerwonym płomieniem na prostokątnym pokładzie khaki
5. Zatwierdzona rozkazem dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie nr 37 z 1942 roku
6. Zatwierdzona rozkazem dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie 31 grudnia 1942 roku
7. Zatwierdzona rozkazem dowództwa Armii Polskiej na Wschodzie nr 37 z 1942 roku
8. Herb Krakowa

Przypisy

1. Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918–1947. s. 173.
2. Leonard Ratajczyk: Historyczny rodowód polskiego ceremoniału wojskowego. s. 107.
3. Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939–1945: barwa i broń. s. 266.
4. Zdzisław Żygulski jun: Polski mundur wojskowy. s. 129.
5. Murgrabia 1990 ↓, s. 108.
6. Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918–1947. s. 176.
7. Murgrabia 1990 ↓, s. 109.
8. Rozkazy dzienne 1943 ↓, s. 149-150, 209.
9. Murgrabia 1990 ↓, s. 110.
10. Murgrabia 1990 ↓, s. 111.

Bibliografia

• Rozkazy dzienne 1 Samodzielnej Brygady Strzelców i 1 Dywizji Grenadierów, sygn. R.27. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1943. [dostęp 2017-01-14].
• Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939–1945: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8. Brak numerów stron w książce
• Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939–1946. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
• Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918–1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddz. Broni Pancernej, 1971. Brak numerów stron w książce