Monte Cassino - pomnik 5 Kresowej Dywizji Piechoty na wzgórzu 575Sztandar dywizji, strona prawaDywizja w bitwie o Monte CassinoDywizja w bitwie o AnkonęDywizja w bitwie o Bolonię Gen. Nikodem Sulik – drugi dowódca dywizjiTablica znajdująca się na cmentarzu komunalnym w Gubinie, upamiętniająca zmarłych żołnierzy 5 Dywizji.
Dywizja została sformowana w marcu 1943 roku na bazie utworzonych jeszcze w ZSRR 5 Wileńskiej DP i 6 Lwowskiej DP. Początkowo dwubrygadowa, pod koniec wojny rozbudowana o trzecią brygadę. Weszła w skład 2 Korpusu Polskiego. Walczyła pod Sangro i Volturno. Poprzez Linię Gustawa (bitwa o Monte Cassino) przeszła do walk nad Adriatykiem. Potem walczyła w rejonie Loreto, w Apeninach Emiliańskich oraz toczyła ciężkie walki nad Senio i pod Bolonią zakończone efektownym jej zdobyciem 21 IV 1945. Po zakończeniu działań wojennych pozostawała w składzie wojsk okupacyjnych we Włoszech. W czerwcu 1946 została przewieziona do Anglii, a od 7 września rozpoczęto zapisy do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Zdecydowana większość jej żołnierzy pozostała na emigracji[a].
Formowanie i szkolenie
W marcu 1943 przeprowadzono kolejną reorganizację Armii Polskiej na Wschodzie. Rozwiązano 5 i 6 Dywizję Piechoty, a jej oddziały utworzyły odpowiednio 5 Wileńską Brygadę Piechoty i 6 Lwowską Brygadę Piechoty. Obie te brygady i pozostałe jednostki dywizyjne utworzyły w Khanaquin 5 Kresową Dywizję Piechoty. Oficjalna nazwa dywizji przyjęta została 7 marca 1943 roku[2].
W połowie kwietnia dywizję przetransportowano do Kirkuku. Oddziały miały ochraniać pola naftowe. Prowadzono też intensywne szkolenie. Pora letnia przyniosła nawrót epidemii. Szerzyła się malaria, choroby żołądkowe, porażenia słoneczne. Poważnie wzrosła śmiertelność w oddziałach.
W czerwcu 1943 Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wizytował dywizję. 3 czerwca Generał spotkał się z Kresowiakami. W czasie spotkania została wręczona mu odznaka dywizji. Był to swoisty gest pojednania i zapewnienia że dywizja jest gotowa do walki, a sprawy polityczne schodzą na plan dalszy[b]. Spotkanie zakończyło się defiladą. 4 czerwca odbyło się Ćwiczenie taktyczne ze strzelaniem. Wzięły w nich udział wszystkie oddziały dywizji. Punktem kulminacyjnym było natarcie 5 Brygady Piechoty wspartej artylerią, z wykorzystaniem ogni moździerzy i broni maszynowej. Po wizycie gen. Sikorskiego dowództwo 5 KDP objął płk Nikodem Sulik[c].
Na przełomie sierpnia i września 1943 nastąpiło przegrupowanie dywizji do Palestyny. Klimat w Palestynie okazał się łagodniejszy, a i warunki kwaterunkowe lepsze niż w Iraku. Dywizję rozmieszczono 20 km na południe od Gazy, w rejonie Mughazi-Nuseirat. Dywizja zaczęła otrzymywać nowy sprzęt i uzbrojenie. Czas wolny wykorzystano na zwiedzanie pamiątek Ziemi Świętej.
W połowie stycznia 1944 dywizja została przesunięta do Egiptu. Żołnierze zakwaterowani zostali obozie w Qassasin w odległości 30 km na wschód od miasta Ismailia. Tu dywizja doprowadziła wszystkie swoje oddziały do pełnego etatu wojennego. Otrzymała sprzęt i wyposażenie ściśle według etatów.
Na początku 1944 nastąpiły przygotowania oddziałów dywizji do transportu na Półwysep Apeniński. Dywizję zaokrętowano w Port Said. Na ziemi włoskiej wylądowała 21 lutego w Taranto.
Walki dywizji
Działania obronne nad Sangro
W dniach 8 do 26 marca nastąpiło przesunięcie dywizji w teren działań bojowych. Dywizja zluzowała marokańską 2 Dywizję Piechoty na odcinku od Castel s. Vincenzo – wzgórze 850. Silne patrole niemieckie stale podchodziły pod stanowiska 13. i 15 batalionu. 10 marca 1944 roku działa kierunkowe 5 pal i III dywizjonu 4 pal oddały pierwsze strzały do Niemców. Na skutek ognia artylerii niemieckiej kan. Burski Józef został lekko ranny i ewakuowany do szpitala[3]. Tak rozpoczął się bojowy epizod funkcjonowania oddziałów dywizji. 31 marca przydzielona do dywizji włoska grupa bojowa przy wsparciu artylerii polskiej opanowała wzgórze Monte Marrone. Utrudniło to oddziaływanie bojowe Niemców na kresowe oddziały.
Pobyt „Kresowiaków” na pozycjach obronnych nad rzeką Sangro przypadł na okres zimowy. Żołnierze musieli aklimatyzować się do śniegów i mrozów. Pozycje obronne zostały utrzymane, a zadanie wykonane. Straty dywizji od wylądowania we Włoszech do odejścia na inny odcinek frontu wyniosły łącznie 11 oficerów i 116 żołnierzy[4]
Walki o Monte Cassino – operacja „Diadem”
W związku z planowanym użyciem 2 Korpusu do walk o Monte Cassino, w ramach operacji „Diadem”, 2 kwietnia ukazał się rozkaz gen. Andersa zapowiadający luzowanie oddziałów polskich. 15 kwietnia 5 KDP została zmieniona przez nowozelandzką 2 Dywizję Piechoty. Sama zaś w dniach 25 – 27 kwietnia obsadziła rubież brytyjskiej 78 DP i zajęła stanowiska wyjściowe do natarcia.
Zgodnie z planem w nocy z 11/12 maja 1944 na odcinku natarcia dywizji do 1:45 trwało ogniowe przygotowanie ataku.
Nacierająca na prawym skrzydle korpusu 5 Dywizja rozpoczęła natarcie dwoma batalionami w pierwszym rzucie[d]. Miały one za zadanie opanować wzgórze „Widmo”, a następnie uderzyć na wzgórze 575. W drugim rzucie nacierał 18 batalion, który po opanowaniu przez pierwszorzutowe bataliony głównego obiektu miał zadanie opanować wzgórza „Balkony”. Wejście pierwszego rzutu do walki zabezpieczał 14 batalion. Zgrupowaniem uderzeniowym dowodził dowódca Wileńskiej Brygady Piechoty płk. Wincenty Kurk. Odwód dywizji stanowił 16 batalion, oraz szwadron czołgów.
O 2:30 żołnierze 15 batalionu zdobyli grzbiet „Widma” i wzięli jeńców z niemieckiego 100 pułku górskiego. Około 5:00 całe „Widmo” zostało zdobyte. Dalsze natarcie obu batalionów –15 bs na wzgórze 517 i 13 bs na S. Angelo jednak się załamało. 18 batalion, nie mając z nikim łączności, samorzutnie wyruszył na wzgórze. Niemcy rozpoczęli kontratak. Nastąpiły silne uderzenia ogniowe na „Widmo”. Łączność między kompaniami, batalionami i dowództwem dywizji została przerwana. Straty zaczęły rosnąć. Lotnictwo, ze względu na niski pułap chmur, nie mogło wesprzeć walczących batalionów. Piechota wycofała się ze wzgórza. Kolejne uderzenia oddziałów niemieckiej 1 Dywizji Strzelców Spadochronowych spowodowały znaczne straty osobowe w batalionach. Zdecydowano przerwać natarcie i przegrupować siły.
Termin nowego natarcia określono na 17 maja.
Na dowódcę zgrupowania uderzeniowego wyznaczono płk. Rudnickiego. Oddano mu do dyspozycji bataliony 5 Wileńskiej BP oraz 16 i 17 batalion z 6 Lwowskiej Brygady Piechoty. Zgrupowanie „RUD” w pierwszej kolejności miało odzyskać „Widmo”. Kolejne zadanie to zdobyć wzgórze S. Angelo i nacierać dalej na wzgórze 575. 16 batalion miał zdobyć „Widmo”, a 17 batalion – S. Angelo. W odwodzie pozostawały 13. i 15. batalion.
19 maja 2 Korpus Polski otrzymał zadanie natarcia na Piedimonte. W nowo utworzonym Zgrupowaniu „BOB”[f], znalazł się m.in. 18 batalion ppłk. Ludwika Domonia. Zgrupowanie otrzymało zadanie opanować Piedimonte – San Germano i dalej nacierać na San Castrocielo. Dowódca 6 Lwowskiej Brygady Piechoty otrzymał rozkaz natarcia na Pizzo Corno. Zadanie to wykonały oba pułki rozpoznawcze. Walki o Piedimonte trwały od 20 do 25 maja. Nad ranem 25 maja 15 batalion wraz ze szwadronami 12 pułku ułanów zajęły miasto.
W operacji „Diadem” 5 Kresowa Dywizja Piechoty poniosła znaczne straty w ludziach. W dniach od 24 kwietnia do 31 maja straciła ogółem 2174 żołnierzy Stanowiło to ponad 15% stanu osobowego. W jednostkach bojowych ten procent był znacznie wyższy.
Walki nad Adriatykiem – Ankona
Po zdobyciu Piedimonte 5 KDP, działając w składzie 2 Korpusu Polskiego, otrzymała zadanie prowadzenia działań wzdłuż wybrzeża Adriatyku i zdobycia Ankony. Oddziały dywizji przeszły w rejon Casalbordino – Foscacesia. 22 czerwca sprecyzowano zadanie dywizji. Miała ona „wykonać głębsze obejście obrony nieprzyjaciela w rejonie Ankony od zachodu i odcięcie jej na rzece Esino”.
W tym celu dywizja utworzyła oddział wydzielony pod dowództwem płk. Rudnickiego (Zgrupowanie „Rud”) w składzie: 15 p.uł., 16 batalion strzelców, 4 pułku artylerii, bateria dział samobieżnych, szwadronu 4 pułku pancernego i 12 puł. Do 25 czerwca zgrupowanie „Rud” osłaniało zachodnie skrzydło Korpusu i przygotowywało podstawy wyjściowe do natarcia na Maceratę. Dywizja działając całością sił zdobyła kolejno: Montefano, Montoro i wzgórze Palazzo del Cannone.
17 lipca rozpoczęła się bitwa o Ankonę.
5 KDP wzmocniona 3 batalionem strzelców karpackich i 4 pułkiem pancernym, wykonując uderzenie pomocnicze opanowała: Monte della Crescia, San Stefano i Offagana. Jej 6 Brygada blokowała drogi odejścia wycofującym się z Ankony oddziałom niemieckim. 15 puł. nacierał na Chiaravalle i wieczorem 18 lipca osiągnął rzekę Esino.
Po zdobyciu Ankony przez oddziały 3 DSK toczono walki wzdłuż wybrzeży Adriatyku, aż do niemieckiej linii obronnej – Linii Gotów.
Działania w Apeninie Emiliańskim
Celem działań w Apeninie Emiliańskim było wsparcie nacierających się z trudem z Rimini na Bolonię wojsk sprzymierzonych. Walki toczyły się w niezmiernie ciężkim, niemal bezdrożnym terenie górskim, w niesprzyjających warunkach atmosferycznych. Jedyną nadającą się do ruchu pojazdów mechanicznych na rozmokłej, pociętej rzekami i kanałami Nizinie Padańskiej drogą była Via Emilia.
28 września na rozkaz dowódcy 8 Armii gen. Richarda Mc Creery korpus rozpoczął przegrupowanie do rejonu Rimini. 14 października dowódca korpusu nakazywał gen. bryg. Nikodemowi Sulikowi zabezpieczyć oddziałami 5 KDP wejście do walki całości sił korpusu. Dywizję wzmocniono 4 pułkiem pancernym i brytyjskim 7 pułkiem artylerii górskiej. W pierwszej kolejności należało zdobyć M. Grosso i S. Pietro.
Jako pierwsza do natarcia ruszyła 5 Wileńska Brygada Piechoty. Miała ona opanować grzbiet Della Sega i zapewnić warunki rozwinięcia dywizji do natarcia z rubieży M. Marino, M.Grosso, zdobycie wzgórz 552, 549 i 206 i opanowanie M. Grosso. W drugim rzucie działała 6 Lwowska BP i 4 pułk pancerny.
17 października 5 brygada zajęła podstawy wyjściowe w rejonie M. della Sega. Do wieczora 20 października opanowała nakazaną rubież. Wchodząca częściami do walki 6 brygada 26 października zdobyła wzgórza Mirabelle i Colombo. Działania 5 KDP na kierunku Forli odrzuciły Niemców około 20 km na północ. Pościg za nieprzyjacielem utrudniły jednak jesienne roztopy. Dywizja wznowiła natarcie 7 listopada. 10 listopada jej czołowe pododdziały przekroczyły rzekę w rejonie S. Lazaret i wzięły udział w bitwie o Faenzę. Do końca roku dywizja osiągnęła Senio. Tu front zatrzymał się na kilka miesięcy. Jednostki przeszły na odpoczynek. Uzupełniano braki w ludziach i sprzęcie.
Bolonia
Działania bojowe wznowiono 9 kwietnia 1945. 2 Korpus Polski otrzymał zadanie przełamania niemieckich pozycji nad rzeką Senio, uchwycenie przyczółków na rzece Santemo i dalej prowadzenia natarcia w kierunku na Bolonię.
Dywizja zabezpieczała wejście do walki 3 DSK. Od 12 kwietnia natarcie prowadzone przez 3 DSK (od 9 kwietnia) spotęgowano uderzeniem Zgrupowania „Rud”[g]. 13 kwietnia zgrupowanie osiągnęło rubież kanału del Molini i wschodni skraj Imoli. 3 Brygada sforsowała rzekę Santerno. Również 13 kwietnia weszło do walki Zgrupowanie „Rak”[h]. Natomiast 14 kwietnia do walki weszła grupa pościgowa 5 KDP. 15 kwietnia walczono o Sillaro na kierunku Castel Guelfo. Zgrupowanie „Rak” przed zmierzchem sforsowano rzekę Sillaro, a 16 kwietnia przełamano obronę nad Sillaro w pasie natarcia całego korpusu. Polacy ponownie weszli w kontakt ogniowy z 1 Dywizją Strzelców Spadochronowych, która broniła linii rzeki Gaianą. W nocy z 19/20 kwietnia jednostki polskie ruszyły do pościgu. Nieprzyjaciel wycofywał się. 21 kwietnia do Bolonii weszła 4 Wołyńska Brygada Piechoty.
Bitwa o Bolonię była ostatnią bitwą 5 Kresowej Dywizji Piechoty w drugiej wojnie światowej. W czasie walk na froncie włoskim dywizja straciła 5127 żołnierzy, w tym 1063 poległo[5].
Tablica upamiętniająca przyjęcie tradycji 5 Kresowej Dywizji Piechoty przez 5 Kresową Dywizję ZmechanizowanąTablica pamiątkowa w kościele św. Andrzeja Boboli w Londynie
Działania dywizji po wojnie
Po zakończeniu działań wojennych dywizja przeszła do odwodu 15 Grupy Armii. Jej oddziały rozlokowano w rejonie Ankony. W pierwszej dekadzie czerwca 1945 przedyslokowano je w okolice Predappio. W Forlimpopoli stacjonowała 5 Wileńska Brygada Piechoty, a w Melola -Cusercoli 6 Lwowska Brygada Piechoty[6]. 4 Wołyńska Brygada Piechoty rozmieszczona została w Santa Sofia-Galeata-Civitella di Romagna, a 4 pułk artylerii lekkiej w San Lorenzo[6].
W lipcu 1945 oddziały dywizji przegrupowały się z powrotem nad Adriatyk i rozlokowały się wybrzeża od San Benedetto del Tronuj do Roseto degli Abruzzi. W głębi lądu stacjonował 25 pułk Ułanów Wielkopolskich w Ascoli Piceno i 5 batalion ckm w Offida[7].
Od sierpnia dywizja otrzymała zadanie pełnienia służby wartowniczej na tyłach brytyjskiego XIII Korpusu, zajmującego stanowiska na włosko-jugosłowiańskiej linii demarkacyjnej wzdłuż rzeki Isonzy. Wyznaczona do tych zadań 6 Lwowska BP przeszła do rejonu Mestre-Treviso-Vittorio Veneto. Odległość brygady od macierzystej dywizji wynosiła wtedy około 600 kilometrów[7].
We wrześniu do zgrupowania 6 Brygady Piechoty dołączył 5 pułk artylerii lekkiej. Zakwaterowany został w Udine. Pod koniec września 14 Wileński batalion strzelców przeniesiony został do Cesena, a 15 batalion do Modeny. Bataliony pozostawały w dyspozycji władz 2 Dystryktu. W początkach października przesunięto do Forli wysunięte stanowisko dowodzenia 5 DP. 4 Wołyńska BP stacjonowała wtedy w rejonie Cervia-Cesenatico, w rejonie Venezia-Treviso-Mestre znajdowało się zgrupowanie 6 BP, a 5 BP rozwinęła się wzdłuż drogi nr 9 Rimini-Modena. Do połowy października dowództwo 5 KDP, oddziały dywizyjne i 13 Wołyński batalion strzelców rozmieszczono w rejonie Rimini-Ravenna-Imola[7].
W drugiej połowie listopada i w grudniu 1945 4 Wołyńska BP pełniła służbę wartowniczą i garnizonową w rejonie Cervia-Rimini, 5 Wileńska BP w rejonie Modena-Ferrara-Imola-Padova, 6 LBP w rejonie Venezia-Treviso-Mestre-Udine. 25 pułk Ułanów Wielkopolskich w listopadzie przeszedł z Ascoli Piceno do Ceseny, a następnie do Budrio. Na przełomie 1945 i 1946 oddziały 4 WBP przesunięto z rejonu Cervia do rejonu Bassano, a następnie na południowy wschód od jeziora Garda, a zgrupowanie 6 LBP połączono i rozlokowano na północny wschód od Wenecji[1].
Do czerwca 1946 jedynie dowództwo 5 KDP i 5 Wileńska BP nie zmieniły miejsca postoju. Pod koniec kwietnia 1946 większość oddziałów 4 Wołyńskiej BP przeniesiono w okolice Mediolanu. 11 Wołyński batalion strzelców pozostawał rejonie jeziora Garda, a dołączył do głównych sił brygady dopiero 23 maja. Dowództwo 6 LBP przeszło do Abano Terme, a 16 batalion strzelców do Montebelluna, 17 bs do Mestre k. Wenecji i 18 bs do Vittorio Veneto[8].
1 czerwca 1946 roku dywizja liczyła 20.019 żołnierzy, w tym 1205 oficerów (1 generał, 9 pułkowników, 16 podpułkowników, 58 majorów, 175 kapitanów, 369 poruczników i 577 podporuczników)[9].
Kolejne zadania wartownicze przesuwały większość oddziałów artylerii dywizyjnej w lipcu 1946 w rejon Bari i Neapolu. Z początkiem sierpnia artylerzyści zluzowali 1 BSK w Rimini. Od nich służbę wartowniczą przejęła 5 Wileńska BP. Bataliony wileńskiej brygady dozorowały trasy kolejowe na terenie południowych, środkowych i częściowo północnych Włoch. Rozmieszczono je w Neapolu, Rzymie i Bari. Do końca pobytu we Włoszech większość oddziałów 4 Wołyńskiej BP stacjonowała nadal w okolicach Mediolanu, a oddziały 6 LBP pozostawały na północy kraju pod dowództwem brytyjskiego XIII Korpusu[8]. "Nade wszystko – jak podkreślał ówczesny szef oddziału informacyjnego Dywizji Stefan Orzechowski – oddziały polskie pełniły służbę społeczną. Opiekę nad polskimi dziećmi i nad tysiącami uchodźców polskich, którzy uwolnieni z obozów niemieckich, garnęli się do polskich jednostek wojskowych, mając za sobą okropne, nieludzkie warunki życia. Dla ludności cywilnej i rodzin żołnierskich zostały zorganizowane na południu Italii dwa wielkie obozy oraz szkoła początkowa dla dzieci i gimnazjum dla starszych chłopców i dziewcząt."[10]
Pamięć o 5 Kresowej Dywizji Piechoty
Dla upamiętnienia wkładu 5 KDP w zwycięstwo polskiego oręża pod Monte Cassino na wzgórzu 575 wzniesiono pomnik z napisem w języku polskim i łacińskim:
W imię praw boskich i ludzkich za waszą wolność i naszą w spełnieniu testamentu przodków w wykonaniu obowiązku żyjących jako drogowskaz dla przyszłych pokoleń za Wilno i Lwów symbole mocy Rzeczypospolitej walczyli – umierali – zwyciężali Żołnierze Polskiej 5 Kresowej Dywizji Piechoty przemocą z Ojczyzny wyzuci, poprzez więzienia, obozy, tundry Sybiru, pustynie i morza – w marszu do Polski – stoczyli tu siedmiodniowy krwawy bój. 503 poległo. 1531 rany odniosło.
15 września 1993 5 Dywizji Zmechanizowanej z Gubina nadano nazwę wyróżniającą „Kresowa”[11]. Tego dnia została odsłonięta tablica pamiątkowa w Gubinie[12], a replikę sztandaru 5 Kresowej Dywizji Piechoty przekazał dowódcy 5 DZ ppłk Walter Szczepański, prezes Związku Żołnierzy 5 Kresowej Dywizji Piechoty. Symbolem dywizji został szarżujący żubr. Nowe tradycje przyjęły również podporządkowane 5 KDZ oddziały: 5 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej w Gubinie, 13 Pułk Zmechanizowany w Kożuchowie i 5 Pułk Artylerii w Sulechowie.
5 kompania warsztatowa – kpt. Zygmunt Dionizy Plutecki[15]
6 kompania warsztatowa
oddziały sanitarne
5 kompania sanitarna
6 kompania sanitarna
5 sąd polowy
5 park materiałowy
Etatowo 5 KDP liczyła 820 oficerów i 13 626 podoficerów i szeregowych. Posiadała 7294 karabiny, 4775 pistoletów maszynowych, 813 karabinów maszynowych, 161 PIAT -ów i 824 rewolwery. Dywizja dysponowała ponadto 52 samochodami pancernymi, 63 wozami opancerzonymi, 120 pojazdami rozpoznawczymi i 300 samochodami ciężarowymi[16].
Sztandar, ufundowany przez uchodźców polskich w Palestynie i poświęcony na grobie Chrystusa, został wręczony dywizji 11 listopada 1943 roku w Jerozolimie przez gen. Władysława Andersa[28].
Na stronie głównej sztandaru, na białych polach w wieńcach laurowych umieszczono nazwy miast: Lwów, Wilno, Tock, Tatiszczew[k], związane są z miejscem formowania dywizji na terytorium Związku Radzieckiego. Na dolnym ramieniu wizerunku krzyża kawalerskiego znajdował się napis: „Dywizja Kresowa 1941”. Na stronie odwrotnej na białych polach umieszczono motyw krzyża jerozolimskiego, a na środku krzyża kawalerskiego napis: „Honor i Ojczyzna”[28].
Odznaka[30] ma kształt Orderu Virtuti Militari, którego ramiona połączone są krzyżem Monte Cassino. Na umieszczonej centralnie tarczy nałożony brązowy[31]. żubr, znak rozpoznawczy dywizji. Na ramionach krzyża wpisano numer i inicjały 5 KDP. Na dolnym ramieniu krzyża znajduje się znak rozpoznawczy 8 Armii Brytyjskiej. Tarcza pokryta emalią ciemnożółtą, obramowanie tarczy i żubr – brązową. Trzyczęściowa – wykonana w srebrze. Wymiary: 42x40 mm. Wykonanie: F.M. Lorioli Fratelli – Milano – Roma[32].
Oznaka rozpoznawcza
Odznaka[33] stanowił żubr na żółtej tarczy w brązowej obwódce. Symbol wybrano w wyniku konkursu ogłoszonego w rozkazie dywizyjnym 14 września 1942 roku[34].
Uwagi
↑Jedynie „niewielka liczba żołnierzy wyemigrowała do byłych kolonii brytyjskich, jak Kanada, Australia, Południowa Afryka. Inni wyemigrowali do Argentyny, Brazylii i krajów łacińskichAmeryki Środkowej. Do zachodnich krajów europejskich, jak Francja, Austria, Niemcy, Szwecja, emigracja była nieliczna, ale stała. Jednak większość żołnierzy pozostała w Anglii i tam się jakoś urządzili w latach 1946–1948. Razem było to około 100 000 Polaków, a licząc z rodzinami – około 120 000, głównie w Londynie i okolicach. Kiedy w parlamencie angielskim krzyczano, że >Polacy żenią się z Angielkami i wszędzie ich pełno<, Churchill uspokajał, mówiąc: >Pozwólcie, żeby to nowe dobrodziejstwo rozprzestrzeniło się po całej Anglii<, wyrażając w ten sposób uznanie dla zasług Polaków [...] – zob.: Stefan Orzechowski: Historia walk 5 Kresowej Dywizji Piechoty, Warszawa 1998, wyd. Oficyna Wydawnicza Volumen – Dom Wydawniczy Bellona, seria „O Wolność i Niepodległość”, s.197
↑Dowódca dywizji generał Szyszko-Bohusz znany był ze swoich legionowych poglądów. Nie podzielał ich Naczelny wódz gen. Sikorski
↑ Dotychczasowy dowódca 5 KDP gen. Szyszko-Bohusz objął obowiązki zastępcy dowódcy 2 Korpusu.
↑Przydzielony do dywizji miejsce 17 batalionu, który odszedł do odwodu dowódcy Korpusu.
↑Zgrupowaniem „BOB” dowodził ppłk Władysław Bobiński
↑Dowódca: płk Klemens Rudnicki; skład: 3 Brygada Strzelców Karpackich, 4 Wołyńska Brygada Piechoty, 5 i 7 pal oraz brytyjski 23 pal, 5 pappanc, 5 paplot, 3 szwadron Pułku Ułanów Karpackich, 13 kompania saperów, szwadron czołgów z 2 BPanc, bateria reflektorów i szwadron z brytyjskiego 27 p.uł.
↑Dowódca: gen. Bronisław Rakowski; skład: 2 BPanc, batalion piechoty, 5 pal, dywizjon 7 pappanc
↑mjr int. Marian Franciszek Romankiewicz ur. 30 listopada 1896 w Jarosławiu[13], w rodzinie Jana. W czasie I wojny światowej walczył w szeregach cesarskiej i królewskiej Armii. Jego oddziałem macierzystym był Pułk Piechoty Nr 90[13]. W 1917, jako jednoroczny ochotnik sierżant 4. kompanii zapasowej dostał się do rosyjskiej niewoli[13]. 19 września 1939 w Zawiasach został internowany. 13 lipca 1940 został przeniesiony do Obozu NKWD w Kozielsku (tzw. „Kozielsk II”), a 2 lipca 1941 do Obozu NKWD w Griazowcu. 3 września 1941 został uwolniony i skierowany do Tatiszczewa. Zmarł 15 czerwca 1970. Był odznaczony Krzyżem Walecznych i Krzyżem Kawalerskim Order Imperium Brytyjskiego.
↑kpt. tab. Wacław Pyzikowski ur. 7 sierpnia 1897 w Dęblinie, w rodzinie Łukasza Edmunda i Marii Emilii z Korsaków. W marcu 1939 pełnił służbę w Kierownictwie Zaopatrzenia Taborów na stanowisku referenta[14]. 19 września 1939 w Wiłkomierzu został internowany. 13 lipca 1940 został przeniesiony do Obozu NKWD w Kozielsku (tzw. „Kozielsk II”), a 2 lipca 1941 do Obozu NKWD w Griazowcu. 3 września 1941 został uwolniony i skierowany do Tatiszczewa. W czerwcu 1944 został przeniesiony do Dowództwa Oddziałów Zaopatrywania i Transportu na stanowisko zastępcy dowódcy ds. transportu. Po wojnie wrócił do kraju.
↑Dwie ostatnie nazwy zostały zniekształcone. Powinno być Tockoje i Tatiszczewo
Witold Biegański: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
Tadeusz Kondracki. „Nie jest czas, żeby robić gesty, których świat nie rozumie” (dowódca II Korpusu Polskiego gen. Władysław Anders wobec tzw. buntu Sulika – protestu 5 Kresowej Dywizji Piechoty. „Dzieje Najnowsze”. 1, s. 189-198, 2004. Warszawa: Instytut Historii PAN. ISSN0419-8824.
Jan Partyka: Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939–1945. Wojska Lądowe. Rzeszów: Wydawnictwo Libri Ressovienses, 1997. ISBN 83-902021-9-0.
Harvey Sarner, Piotr K Domaradzki: Zdobywcy Monte Cassino : generał Anders i jego żołnierze. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2006. ISBN 83-7506-003-8. Brak numerów stron w książce
Zdzisław Sawicki: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Pantera Books. ISBN 83-204-3299-5.
Józef Smoliński: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie : 1939–1945. Warszawa: Egros, 1997. ISBN 83-86268-66-2.Sprawdź autora:1. Brak numerów stron w książce
Jakub Żak: Nie walczyli dla siebie. Powojenna odyseja 2 Korpusu Polskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 978-83-7399-621-2.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Andrzej Suchcitz (red.): 5 Kresowa Dywizja Piechoty 1941-1947. Zarys dziejów. Londyn: Fundusz Pomocy Wdowom, Sierotom i Inwalidom 5 Kresowej Dywizji Piechoty, 2012. ISBN 978-0-9559724-0-9.
Piotr Żaroń: Armia Polska w ZSRR, na Bliskim Wschodzie i Środkowym Wschodzie. Warszawa: KAW RSW „Prasa- Książka - Ruch, 1981.
Austrian football stadium Franz-Fekete-StadionFormer namesAlpenstadionLocationKapfenberg, AustriaCapacity25,359SurfaceNatural TurfConstructionOpened10 September 1950Renovated1987, 2003, 2011Construction cost£6.80 MillionTenantsKapfenberger SV Franz Fekete Stadion is a multipurpose stadium in Kapfenberg, Austria. It is used mostly for football matches and is the home ground of Kapfenberger SV. The stadium was constructed in 1950, and currently holds 25,359 people. It was named in 2001 after l...
Vous lisez un « bon article » labellisé en 2015. Séoul 1988 Généralités Sport Football Organisateur(s) KFA/KOC/FIFA/CIO Éditions 17e édition19e pour le CIO[note 1]. Lieu(x) Séoul Date 17 septembre - 1er octobre 1988 Nations 16 nations Épreuves 1 Site(s) 6 (dans 5 villes) Palmarès Tenant du titre France Vainqueur Union soviétique (2) Deuxième Brésil Troisième Allemagne de l'Ouest Buts 95 Meilleur(s) buteur(s) Romário (7 buts) Navigation Los Angeles 1984 Barcelon...
السيد صدر الدين فضل الله معلومات شخصية الميلاد سنة 1884 عيناتا الوفاة سنة 1941 (56–57 سنة) عيناتا مواطنة الدولة العثمانية (1884–1920) الانتداب الفرنسي على لبنان (1920–1941) الديانة الإِسْلَام[1]، وشيعة اثنا عشرية[1] الأولاد عبد المحسن فضل الله الحيا
Article principal : Aviron aux Jeux olympiques d'été de 2020. Deux de couple féminin(W2x)aux Jeux olympiquesd'été de 2020 Généralités Sport Aviron Organisateur(s) CIO Éditions 28e Lieu(x) Tokyo Date du 23 au 28 juillet 2021 Nations 13 Participants 26 Site(s) Sea Forest Waterway Palmarès Tenant du titre Fularczyk-Kozłowska / Madaj Vainqueur Bodnar / Radiș Deuxième Donoghue / Osborne Troisième De Jong / Scheenaard Navigation Rio de Janeiro 2016 Paris 2024 modifier L'épreuve ...
Dhammayuttika NikayaAbbreviationDhammayutFormation1833FounderVajirañāṇo Bhikkhu (later King Mongkut)TypeBuddhist monastic orderHeadquartersWat Bowonniwet Vihara,Phra Nakhon District, Bangkok, ThailandSuperior generalSomdet Phra Ariyavongsagatanana IX (Incumbent since 2017) Vajirañāṇo Bhikkhu, later King Mongkut of the Rattanakosin Kingdom, founder of the Dhammayuttika Nikaya Dhammayuttika Nikāya (Pali; Thai: ธรรมยุติกนิกาย; RTGS: Thammayuttika Nikai; ...
Proconsul heseloni Rango temporal: 18,5 Ma - 17 Ma PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓ Mioceno TaxonomíaSuperreino: EukaryotaReino: AnimaliaSubreino: EumetazoaSuperfilo: DeuterostomiaFilo: ChordataSubfilo: VertebrataSuperclase: TetrapodaClase: MammaliaSubclase: EutheriaOrden: PrimatesSuborden: HaplorrhiniInfraorden: SimiiformesParvorden: CatarrhiniSuperfamilia: Proconsuloidea †Familia: Proconsulidae †Subfamilia: Proconsulinae †Género: Proconsul †Especie: P. heselo...
TMZJenis situsTabloidBahasaInggrisMarkas13031 West Jefferson BoulevardLos Angeles, CaliforniaPencipta Harvey Levin Jim Paratore[1] PenyuntingHarvey LevinPerusahaan indukWarner Bros. (WarnerMedia) (AT&T)Situs webwww.tmz.comPeringkat Alexa 1497 (Maret 2020[update])[2]KomersialYaDaftar akunOpsionalDiluncurkan8 November 2005; 18 tahun lalu (2005-11-08)[3]StatusAktif TMZ (Thirty Mile Zone) adalah sebuah situs web berita tabloid yang debut pada 8 November 20...
Kerpen (Noordrijn-Westfalen) Stad in Duitsland Situering Deelstaat Noordrijn-Westfalen Kreis Rhein-Erft-Kreis Regierungsbezirk Keulen Coördinaten 50° 52′ NB, 6° 42′ OL Algemeen Oppervlakte 113,96 km² Inwoners (31-12-2020[1]) 65.802 (577 inw./km²) Hoogte 95 m Burgemeester Dieter Spürck (CDU) Overig Postcodes 50169, 50170, 50171 Netnummers 02237, 02273, 02275 Kenteken BM Stad 12 stadsdelen Gemeentenr. 05 3 62 032 Website www.stadt-kerpen.de Locatie van Kerpen (Noo...
This article does not cite any sources. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: The Clash at Bonds International Casino – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (May 2014) (Learn how and when to remove this template message) The Clash performing at Bonds, June 1981. From left to right: Paul Simonon, Joe Strummer, Mick Jones. Unseen: drummer Topper Head...
1973 film This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: The Little Cowboy – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (May 2019) (Learn how and when to remove this template message) The Little CowboyDirected byGuido ZurliProduced byTürker İnanoğluStarringCüneyt Arkınİlker İnanoğluPascale PetitSer...
County in Illinois, United States County in IllinoisMacon CountyCountyWabash Railroad Station and Railway Express Agency in DecaturLocation within the U.S. state of IllinoisIllinois's location within the U.S.Coordinates: 39°52′N 88°58′W / 39.86°N 88.96°W / 39.86; -88.96Country United StatesState IllinoisFounded19 January 1829Named forNathaniel MaconSeatDecaturLargest cityDecaturArea • Total586 sq mi (1,520 km2) • ...
В Википедии есть статьи о других людях с такой фамилией, см. Ткаченко; Ткаченко, Александр. Александр Ткаченко Общая информация Полное имя Александр Игоревич Ткаченко Родился 19 февраля 1993(1993-02-19)[1] (30 лет)Украинка, Обуховский район[d], Киевская область, Украина Гражда...
South Korean advertising, production, travel and talent company SM Culture & Contents Co., Ltd.Trade nameSM C&CNative name에스엠컬처앤콘텐츠FormerlyBT&ITypePublicTraded asKRX: 048550IndustryAdvertisementEntertainmentTravelProductionFoundedJuly 1987; 36 years ago (1987-07) (as Intercontinental Travel Agency)HeadquartersSeoul, South KoreaKey peopleKim Dong-joon (Co-CEO)Nam Goong-chul (Co-CEO)OwnerSM Entertainment (30.39%)[1]SK Telecom (22.81%)...
2005 EP by P.O.D.The Warriors EP, Volume 2EP by P.O.D.ReleasedNovember 15, 2005GenreAlternative metalLength27:58LabelAtlanticProducerP.O.D., Travis WyrickP.O.D. chronology Payable on Death(2003) The Warriors EP, Volume 2(2005) Testify(2006) Professional ratingsReview scoresSourceRatingChristianity Today[1]Jesus Freak Hideout[2] The Warriors EP, Volume 2 is the name of P.O.D.'s third EP, second in their Warriors EP series, which contains demos from the Testify recording...
Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Desember 2022. Artikel ini perlu dikembangkan agar dapat memenuhi kriteria sebagai entri Wikipedia.Bantulah untuk mengembangkan artikel ini. Jika tidak dikembangkan, artikel ini akan dihapus. Pemandangan perkebunan teh Pasirnangka dan pabriknya pada masa Hindia Bela...
Experimental fusion reactor TMX & TMX-UTandem Mirror ExperimentThe Tandem Mirror Experiment (TMX) in 1979Device typeMagnetic mirrorLocationLivermore, California, U.S.AffiliationLawrence Livermore National LaboratoryHistoryDate(s) of construction1977 – 1979Year(s) of operation1979–1987Preceded by2XIIB [Wikidata]Related devicesMirror Fusion Test Facility (MFTF) The Tandem Mirror Experiment (TMX and TMX-U) was a magnetic mirror machine operated from 1979 to 1987 at the Lawre...
