28 września 1895 Stanisławów
18 kwietnia 1958 Londyn
Cesarsko-królewska Obrona Krajowa Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
2 Pułk Strzelców Podhalańskich85 Pułk Strzelców WileńskichArmia „Poznań”
dowódca kompanii piechotydowódca batalionu piechotydowódca pułku piechotyszef sztabu armii
I wojna światowawojna polsko-bolszewickaII wojna światowakampania wrześniowa
Stanisław Michał Lityński (ur. 28 września 1895[1] w Stanisławowie, zm. 18 kwietnia 1958 w Londynie) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Po ukończeniu gimnazjum w Stanisławowie rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Franciszkańskim we Lwowie. Od 1912 był członkiem Polskich Drużyn Strzeleckich – podoficerem w 24 Polskiej Drużynie Strzeleckiej w Stanisławowie dowodzonej przez podchorążego Stanisława Sosabowskiego. Równocześnie dowodził jedną z trzech stanisławowskich drużyn skautowych tworzących hufiec pod komendą Stanisława Sosabowskiego[2].
W sierpniu 1914 roku na czele plutonu złożonego z czterdziestu „drużyniaków”, w pełni umundurowanych i uzbrojonych w karabiny Mannlicher, wyruszył do Krakowa, a następnie do Krzeszowic. Tam otrzymał polecenie oddania posiadanych karabinów innemu oddziałowi Legionów Polskich. Odmówił wykonania tego polecenia, gdyż uznał to za „ubliżenie godności żołnierskiej”, a ponadto karabiny stanowiły osobistą własność żołnierzy. Po odmowie oddania broni dowodzony przez niego pluton został rozbrojony i powrócił do Stanisławowa[3].
Następnie został zmobilizowany do cesarsko-królewskiej Obrony Krajowej. Jego oddziałem macierzystym był Pułk Piechoty Obrony Krajowej Nr 32, który w 1917 został przemianowany na Pułk Strzelców Nr 32. Początkowo był aspirantem oficerskim, a 1 sierpnia 1916 został mianowany na stopień podporucznika rezerwy[4][5]. W okresie od kwietnia do listopada 1918 był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej we Lwowie i Stanisławowie. W listopadzie tego roku był aresztowany przez Ukraińców.
Od stycznia do kwietnia 1919 dowodził kompanią powiatową w Limanowej. Do czerwca 1921 dowodził kompanią i batalionem w 2 pułku strzelców podhalańskich. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 228. lokatą w korpusie oficerów piechoty[6]. Urlopowany z wojska dla ukończenia studiów. Powrócił w lutym 1923 roku i przez 9 kolejnych miesięcy pełnił służbę w Oddziale I Sztabu Generalnego. 24 stycznia 1924 roku został przydzielony do macierzystego 43 pułku piechoty w Dubnie z równoczesnym odkomenderowaniem do Doświadczalnego Centrum Wyszkolenia w Rembertowie na stanowisko wykładowcy[7]. Po pomyślnym złożeniu egzaminów, z dniem 1 listopada 1924 przydzielony został do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza kursu normalnego 1924–1926, pozostając oficerem nadetatowym 43 pp[8][9]. 1 grudnia 1924 roku został awansowany na majora ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 roku i 58. lokatą w korpusie oficerów piechoty[10]. Po ukończeniu nauki otrzymał tytuł oficera Sztabu Generalnego i ponowny przydział do SG. Do listopada 1927 był kierownikiem referatu, a następnie wykładowcą taktyki ogólnej w Wyższej Szkole Wojennej[11][12]. 24 grudnia 1929 roku został awansowany na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 roku i 23. lokatą w korpusie oficerów piechoty[13]. Z dniem 20 listopada 1932 przeniesiony do 4 pułku strzelców podhalańskich w Cieszynie na stanowisko zastępcy dowódcy[14]. 22 grudnia 1934 roku ogłoszono jego przeniesienie do Wyższej Szkoły Wojennej[15]. Generał Franciszek Skibiński, słuchacz XIV promocji WSWoj. 1933–1935 wspominał: „(...) od razu zyskał zarówno nasze uznanie, jak i sympatię. Był równie doświadczony, wykształcony i uzdolniony, jak Jaklicz, natomiast o wiele mniej grandilokwentny, a za to prostszy i bardziej przystępny. Doprowadził naszą promocję do zwycięskiego zakończenia i wspominamy go jak najlepiej (...)”[16]. 31 sierpnia 1935 roku ogłoszono jego przeniesienie do 85 pułku piechoty w Nowej Wilejce na stanowisko dowódcy pułku[17]. W październiku 1937 roku powrócił do Wyższej Szkoły Wojennej na stanowisko wykładowcy taktyki ogólnej. Na stopień pułkownika został awansowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1938 roku i 16. lokatą w korpusie oficerów piechoty[18]. Od listopada 1938 do marca 1939 roku był dyrektorem nauk kursu doskonalącego dla oficerów dyplomowanych[19]. Równocześnie od 23 marca 1939 pełnił funkcję szefa sztabu Armii „Poznań”. Na tym stanowisku odbył kampanię wrześniową i uczestniczył w bitwie nad Bzurą. W 1939 roku był prezesem Koła Stanisławowian Towarzystwa Rozwoju Ziem Wschodnich[20].
Po kapitulacji Warszawy w niewoli niemieckiej, w Oflagu VII A w Murnau, gdzie prowadził wykłady z taktyki. Generał Juliusz Rómmel w opinii sporządzonej prawdopodobnie w marcu lub kwietniu 1945 roku napisał: „nadaje się do pracy w sztabach oraz na stanowisko dowódcze, do dowódcy dywizji włącznie”. Po zakończeniu II wojny światowej w Europie skierowany do 2 Korpusu Polskiego we Włoszech. Do listopada 1945 roku odbył praktykę na stanowisku II zastępcy dowódcy 5 Kresowej Dywizji Piechoty. Przeniesiony do Londynu objął przewodnictwo Podkomisji Historycznej Armii Krajowej. Od 10 grudnia 1946 roku pełnił służbę w Samodzielnej Sekcji Badań Wojskowo-Historycznych, przemianowanej później na Komisję Historyczną byłego Sztabu Głównego WP.
Zmarł 18 kwietnia 1958 w Londynie. Pochowany na Cmentarzu North Sheen. Naczelny Wódz generał broni Władysław Anders awansował go pośmiertnie na generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1964 roku w korpusie generałów[21].
Generał Lityński był żonaty z Julią Sztolcmanówną, z którą miał syna Józefa (1928–2013) – geofizyka, klimatologa i działacza polonijnego.