PROFILBARU.COM

13 Wileński Batalion Strzelców
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	25 października 1942
Rozformowanie	1947
Nazwa wyróżniająca	Wileński
	Tradycje
Nadanie sztandaru	26 stycznia 1944
Rodowód	13 Pułk Piechoty
Kontynuacja	13 Pułk Zmechanizowany
	Dowódcy
Pierwszy	ppłk Wincenty Powichrowski
Ostatni	mjr Józef Ćwiąkalski
	Działania zbrojne
	kampania włoska 1944-1945
	Organizacja
Dyslokacja	Ferrara (II 1946)
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	5 Wileńska Brygada Piechoty

13 Wileński Batalion Strzelców „Rysiów” (13 bs) – pododdział piechoty Polskich Sił Zbrojnych.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Batalion został sformowany w składzie 4 Brygady Strzelców 25 października 1942 roku, w obozie Khánaqín, w Iraku. Jednostka została zorganizowana na bazie 13 pułku piechoty „Rysi”, według etatów brytyjskich.

W marcu 1943 roku 13 batalion „Rysi” został podporządkowany dowódcy 5 Wileńskiej Brygady Piechoty, a w jego struktury włączony 10 batalion strzelców.

12 maja 1945 roku baon przegrupował się do San Benedetto del Tronto, a w dniach 7-12 czerwca 1945 roku do Forlimpopoli. 11 lutego 1946 roku sześciu strzelców zostało przeniesionych do 20 batalionu saperów w Fano.

Po wojnie batalion, będąc w składzie wojsk okupacyjnych, pełnił między innymi służbę wartowniczą. W lutym 1946 ochraniał obiekty wojskowe i komunikacyjne w rejonie Ferrary^[2].

Działania bojowe batalionu

Pod koniec lutego batalion przetransportowany został do południowych Włoch. Tu przeszedł aklimatyzację i już 23 marca 1944 roku skierowany został na linię frontu nad rzekę Sangro. Tam zluzował oddziały 2 Marokańskiej Dywizji Piechoty^[3].

„Rysie”


Stopień	Imię i nazwisko	Okres pełnienia służby	Kolejne stanowisko
Dowódcy batalionu
ppłk	Wincenty Powichrowski	X 1942 – III 1943
mjr/ppłk	Władysław Kamiński	III 1943 – † 17 V 1944 Monte Cassino
mjr dypl.	Wacław Jacyna	23 V – 7 VIII 1944^[4]
mjr	Jan Dragan	7 VIII – 5 X 1944^[5]
mjr dypl.	Edmund Różycki (p.o.)	18 X – 5 XII 1944^[5]	dowódca 64 batalionu piechoty
kpt./mjr	Klemens Kowalczyński	5 X 1944 – 19 VI 1945^[5]
ppłk dypl.	Olgierd Jaskold-Gabszewicz	19 VI 1945 – 16 IV 1946^[6]
mjr	mjr Józef Ćwiąkalski	16 IV 1946 – 1947^[6]
Zastępcy dowódcy batalionu
kpt.	Leon Gnatowski	X 1942 – III 1943
mjr	Ludwik Ziobrowski	III – XI 1943
mjr	Jerzy Leon Gędzierski	do 10 V 1944^[7]
mjr	Jan Żychoń	od 17 V 1944^[4]
kpt.	Marcelian Czechowski	od 17 V 1944^[4]
kpt.	Klemens Kowalczyński	od VI 1944^[4]
kpt.	Alfred Kolator	od 15 IX 1944^[4]
dowódcy 1 kompanii
kpt.	Wacław Bujko
kpt.	Wacław Pietrzak^[8]

Obsada personalna 13 bs po reorganizacji w marcu 1943
dowódca batalionu		mjr Władysław Kamiński
zastępca dowódcy baonu		mjr Ludwik Ziobrowski
dowódca kompanii dowodzenia		kpt. / mjr Jerzy Gędzierski
dowódca 1 kompanii strzelców		kpt. Wacław Bujko
dowódca 2 kompanii strzelców		por. Marcelian Czechowski
dowódca 3 kompanii strzelców		por. Alfred Kolator
dowódca 4 kompanii strzelców		por. Franciszek Malik

Przy 13 bs służbę pełnił posterunek żandarmerii wystawiony ze składu 5 Szwadronu Żandarmerii. W 1945 roku komendantem posterunku był wachm. Piotr Jozajtis.

Organizacja batalionu

Batalion strzelecki 2 KP na Bliskim Wschodzie i we Włoszech w latach 1943-1944:

kompania dowodzenia
- pluton łączności
- pluton gospodarczy
- pluton moździerzy (6 moździerzy)
- pluton rozpoznawczy (13 carierów)
- pluton przeciwpancerny (działa 6-funtowe)
- pluton pionierów
- pluton plot. (do marca/kwietnia 1944, od tego czasu jako pluton ckm)
cztery kompanie strzeleckie
- poczet dowódcy
- trzy plutony strzeleckie
  - trzy drużyny strzelców
  - sekcja moździerzy

Batalion etatowo liczył 39 oficerów i 744 szeregowych. Posiadał 55 samochodów

Od października 1944 nowo sformowane bataliony strzeleckie organizowane były według nowego etatu, a od stycznia do marca 1945 wszystkie bataliony strzelców zostały przeformowane w/g etatu:

dowództwo batalionu: 5 oficerów, 54 szeregowych

kompania dowodzenia (plutony: łączności, techniczno-gospodarczy) 5 oficerów, 91 szeregowych
kompania wsparcia (plutony: rozpoznawczy, moździerzy, pionierów, ckm, oddział/pluton ppanc.) 7 oficerów, 184 szeregowych
4 kompanie strzelców 5 oficerów, 120 szeregowych

Łącznie 37 oficerów i 809 szeregowych^[9].

Symbole batalionu

Sztandar batalionu
26 stycznia 1944^[10] uroczystość wręczenia sztandaru miała miejsce 9 stycznia 1944 r. jednak w przypisie 79 na s. 45 wymienił Piechota Polska 1939-1945, zeszyt 15, s. 67, gdzie została podana właściwa data - 26 stycznia 1944 r. w obozie wojskowym Quassasin pod Kairem dowódca Armii Polskiej na Wschodzie, gen. dyw. Władysław Anders wręczył dowódcy batalionu, majorowi Władysławowi Kamińskiemu sztandar ufundowany przez p. Wojtkiewicz. Rysunki na sztandar wykonała p. Bronowska, absolwenta sztuk pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego, natomiast sztandar został wyhaftowany przez Polki w 1943, w Teheranie^[10]. Rodzicami chrzestnymi sztandaru zostali pp. Aniela i Nikodem Sulik^[11].

Różni się on znacznie od przepisowego wzoru. Posiada kształt prostokąta i nie zawierał motywu krzyża kawalerskiego. Strona główna została wykonana z wzorzystego pąsowego adamaszku. Centralnym elementem jest haftowany białym jedwabiem orzeł i napis: "Honor i Ojczyzna 1943". W lewym górnym i prawym dolnym rogu umieszczono barwne sylwetki rysia. Na stronie odwrotnej, wykonanej z białego jedwabiu, znajdował się wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej haftowany kolorowym jedwabiem z elementami malowanymi, a pod nim napis: "Pod Twoją obronę uciekamy się"^[12].

Obecnie sztandar eksponowany jest w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie^[13].

Odznaka batalionu
Zatwierdzona rozkazem dowódcy 2 Korpusu z 18 czerwca 1946 roku nr 76 pkt. 414.

Wykonana w srebrze dla oficerów, w metalu srebrzona i oksydowana dla szeregowych; wymiary 45 x 35 mm. Posiada formę głowy rysia z otwartą paszczą. Noszona na berecie w odległości 5 cm z lewej strony orzełka na podkładce sukiennej lub plastykowej, w kolorze ciemnowiśniowym^[14].

Przypisy

↑ Żak 2014 ↓, s. 125.
↑ Żak 2014 ↓, s. 143.
↑ Historia batalionu ↓.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Panecki (red.) 1994 ↓, s. 238.
↑ ^a ^b ^c Kryska-Karski, Barański i 15/1974 ↓, s. 68.
↑ ^a ^b Kryska-Karski, Barański i 15/1974 ↓, s. 69.
↑ Kryska-Karski, Barański i 15/1974 ↓, s. 67.
↑ Wacław Pietrzak. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.1017 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-02].
↑ Kryska-Karski, Barański i 15/1974 ↓, s. 3, 4.
↑ ^a ^b Murgrabia 1990 ↓, s. 44.
↑ Kronika 13 P.P. "Rysiów" ... s. 352-355.
↑ Murgrabia 1990 ↓, s. 44-45.
↑ Murgrabia 1990 ↓, s. 123.
↑ Partyka 1997 ↓, s. 80.

Bibliografia

Kronika 13 P.P. „Rysiów” od 15 IX 1941-42 13 Baonu „Rysiów” IV Bryg. 1942-43 13 Baonu „Rysiów” V Bryg. 1943- wrzesień 1944, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. C.129/I
Jan Partyka: Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939-1945. Wojska Lądowe. Rzeszów: Wydawnictwo Libri Ressovienses, 1997. ISBN 83-902021-9-0.
Jakub Żak: Nie walczyli dla siebie. Powojenna odyseja 2 Korpusu Polskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 978-83-7399-621-2.
Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
Tadeusz Kryska-Karski, Henryk Barański: Piechota Polska 1939-1945 Zeszyt nr 15 Materiały Uzupełniające do Księgi Chwały Piechoty Polskiej. Londyn: 1974.
Tadeusz Panecki (red.): 2 Korpus Polski w bitwie o Monte Cassino. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08291-X.
Grzegorz Gera: Historia batalionu. 13 Wileński Batalion Strzelców „Rysiów”. [dostęp 2018-04-11].