Aulesti

Artikulu hau Bizkaiko herriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Aulesti (argipena)».

Aulesti
Bizkaia, Euskal Herria
Aulestiko udaletxea.
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Bizkaia
Eskualdea	Lea-Artibai
Izen ofiziala	Aulesti
Alkatea	Jone Ansotegi Ikazuriaga (EH Bildu)
Posta kodea	48380
INE kodea	48070
Herritarra	aulestiar
Kokapena
Koordenatuak	43°17′47″N 2°33′46″W
Azalera	25,31 km²
Garaiera	86 metro
Distantzia	44 km Bilbora
Demografia
Biztanleria	643 (2024) −12 (2023)
331 (%51,5)   (%50,2) 323
Dentsitatea	0,25 bizt/km²
Hazkundea (2003-2013)[1]	-% 0,92
Zahartze tasa[1]	% 21,01
Ugalkortasun tasa[1]	‰ 30,53
Ekonomia
Jarduera tasa[1]	% 84 (2011)
Genero desoreka[1]	% 9,72 (2011)
Langabezia erregistratua[1]	% 9,14 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]	% 91,62 (2010)
Kaleko erabilera [2]	%  (2016)
Etxeko erabilera [3]	% 84.81 (2016)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.aulesti.net

Aulesti (izen zaharra Murelaga) Bizkaiko ipar-ekialdean dagoen udalerria da, Lea-Artibai eskualdean kokaturikoa. 653 biztanle zituen 2016. urtean.

Herri nagusiki euskalduna izanda UEMA elkarteko kidea da, bertako alkatea dela UEMAko lehendakaria.

Geografia

Auzoak

Goierri, Ibarrola, Narea, Malats, San Anton, Urriola eta Zubero.

Ingurune naturala

Leia mendilerroaren Iluntzar mendiko (727 m.) oinetan dago kokatuta herria. Lea ibaiak udalerria gurutzatzen du. Herriko punturik altuena Urregarai tontorra da (707m.).

Udalerri mugakideak

• Gizaburuaga iparraldean
• Amoroto ipar-ekialdean
• Nabarniz ipar-mendebaldean
• Markina-Xemein ekialdean
• Mendata mendebaldean
• Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz eta Ziortza-Bolibar hegoaldean

Historia

Bandoen gerratan, Aulestia etxea oinaztarren aldekoa zen.

1498. urteko irailean sute handi batek herriko kale bakarra erre zuen.

1743an topatu ziren Telleriako urak. Uda sasoian jende asko etortzen zen herrira ur horiek hartuta atseden hartzera.

1924 eta 1966 urteetan, 11 baserri hustu ziren. Hurrengo lau urteetan, beste zortzi.

Kale nagusia

Baliteke Sabin Arana Iturritza baserrian bizi izana, euskara ikasten ari zela. Eta, beranduago, Alkorta etxean.^[4]

Azpiegiturak

Hezkuntza

• Haur-eskola^[5]
• Urregarai Herri Eskola^[6]
• Ludoteka^[7]
• KZ gunea^[7]

Kultura

• Liburutegia^[7]

Kirola

• Torrezelai kirol-gunea^[8]

Osasuna

• Kontsultategia^[9]

Demografia

Aulestik 665 biztanle zeuzkan 2019an. Horietatik %27,37ak 65 urte edo gehiago zeuzkan. Atzerrian jaiotakoen kopurua %6,02 zen.^[10]

Aulestiko biztanleria

Politika

2015eko udal hauteskundeak

2015eko maiatzaren 24ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Mikel Ansotegi Jaio (EH Bildu) izendatu zuten Aulestiko alkate, alkatetza berrituz. Ansotegik alkatetza berritu zuen bere taldearen baiezko botoei esker, gehiengo osoaz.

Aulestiko udalbatza
Alderdia		2015eko maiatzaren 24a		2011ko maiatzaren 22a
		Zinegotziak	Boto kopurua	Zinegotziak	Boto kopurua
	Euskal Herria Bildu (EH BILDU)*	5 / 7	291 (% 74,05)	5 / 7	291 (% 65,39)
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ-PNV)	2 / 7	102 (% 25,95)	2 / 7	152 (% 34,16)
* 2011n Bildu koalizioa aurkeztu zen.
Datuen iturria: Udal hauteskundeen emaitzak euskadi.eus webgunean

2019ko udal hauteskundeak

2019ko maiatzeko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: EH Bildu 279 boto; EAJk 111 boto.^[11] Ondorioz, Jone Antsotegi Ikazuriaga aukeratu zuten alkate.^[12]

2023ko udal hauteskundeak

2023ko udal hauteskundeetan EH Bilduk 266 boto lortu zituen eta EAJk 83.^[13] Irati Urberuaga izendatu zuten alkate.^[14]

Ekonomia

Honela banatzen ziren sektore ekonomikoak 2017an: Lehen sektorea %8,2; bigarren sektorea %31,4; eta hirugarren sektorea %50,9. Eraikuntzaren arloak balio erantsi gordinaren %9,5 suposatzen zuen.^[10]

Euskara

Aulestiko Cresen Urkidi hiztunaren testigantza. Euskal Herriko Ahotsak^[15][16] proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Aulestiko euskara mendebaldeko bizkaieraren barnean kokatzen da, sortaldeko hizkeraren parte den Lea-Artibaiko euskaran^[15][16] hain zuzen. Herritarren %88,52 euskalduna da.^[10]

Ondasun nabarmenak

• San Joan Bataiatzailearen eliza
• Santa Eufemia baseliza
• Ibañez de Aulestia dorretxea. XV. mendekoa. Herriari izena ematen dio.^[17]
• Argiñena jauregia. XVI. mendekoa.^[18]
• Garaia: Narea auzoan Goitia baserriko garaia dugu, Bizkaian gelditzen diren gutxietakoa.

Argazki galeria

• 
  San Juan Bataiatzailearen eliza
• 
  Ibañez Aldekoa jauregia
• 
  Santa Eufemia baseliza.
• 
  Arginena jauregi-dorrea.
• 
  Hilerria
• 
  Zubia Lea ibaiaren gainean
• 
  San Martin ermita, Malats auzoan
• 
  San Lorentzo ermita, Zubero auzoan

Elkarteak

• Trolebu euskara elkartea

Aulestiar ospetsuak

• Teri Ibarrola (1918 - 1987), idazlea.
• Katxin Uriarte (1956-), zesta puntako jokalari profesional ohia.
• Maribi Unamuno (1957-), filologoa.
• Xabier Urberuaga (1981-), esku huskako pilotari profesional ohia.

Bitxikeriak

• Herri honetan egindako azterketa baten ondoren argitaratu zuen William A. Douglass antropologo estatubatuarrak 'Death in Murelaga' liburua. Bertan aztertzen ditu herri honetako hileta errituak.^[19] Ikerketa egiteko, urtebetez egon zen Zubero auzoko Goitiandia baserrian bizitzen.^[20] 1965 urtean egin zuen egonaldi hura.^[21]

Erreferentziak

1. ↑ Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
2. «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
3. «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
4. Augustin Zubikarai eta Juan Fernandez Egiguren (1990), Aulesti
5. «Aulestiko Udala - Haurreskola» www.aulesti.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-06).
6. «Aulestiko Udala - Urregarai Herri Eskola» www.aulesti.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-06).
7. ↑ «Aulestiko Udala - Kultura» www.aulesti.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-06).
8. «Aulestiko Udala - Kirolak» www.aulesti.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-06).
9. «Aulestiko Udala - Osasuna» www.aulesti.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-06).
10. ↑ «Web Eustat. Datos Estadísticos de Aulesti» www.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-16).
11. www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-16).
12. «Aulestiko Udala - Udala» www.aulesti.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-16).
13. «2023(e)ko maiatzaren 28 ko udal hauteskundeak, emaitzak, Aulesti (Bizkaia). | EITB udal hauteskundeak» www.eitb.eus (Noiz kontsultatua: 2024-08-30).
14. Larraitz, Ibaibarriaga(e)ko. (2023-06-17). «Herriari eskaini dizkiote alkate makilak udal osaketetan» Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza (Noiz kontsultatua: 2024-08-30).
15. ↑ «Lea-Artibaikoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-06-26).
16. ↑ «Aulesti - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-06-26).
17. «LeaArtibaiTurismoa» www.leaartibaiturismo.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-24).
18. https://web.archive.org/web/20200324003323/http://www.aulesti.eus/es-ES/Noticias/Documents/Ondarea-eskola.pdf
19. William A. Douglass (2003), Muerte en Murelaga, Alberdania
20. «Muerte en Murelaga» Argia 2006-01-15 (Noiz kontsultatua: 2020-03-16).
21. (Gaztelaniaz) «Se reedita 'Muerte en Murélaga', de William Douglass» Euskal kultura (Noiz kontsultatua: 2020-03-16).

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa

• Aulestiko albisteak Hitzan

• Aulestiko udalaren webgunea
• Aulestiko informazioa Lea Artibaiko turismo webgunean

• Datuak: Q4472
• Multimedia: Aulesti / Q4472
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Aulesti