Oinaztar

Oinaztarrak Oinaz leinu gipuzkoarrekoak ziren, azpeitiar jatorrizkoak, ganboatarren aurka Gipuzkoa, Bizkaia eta Araban jardun zutenak. Oinaztarrek Gaztelako Erresumaren alde egin zuten eta Erdi Aroan lapurretak eta erasoak egiten zituzten Nafarroa Garaiko lurretan sartuta. Nafarroako erresumako beaumondarrak zituzten lagun, Gaztelako erresumaren zerbitzupean, Nafarroako errege-erreginen aurka eginez. Oinaztarrek Mendoza sendia ukan zuten buru garai batean eta Arabako Uribarri Ganboako ingurunean kokatuta zeuden euren defendatzaileak. Halaber, Goierri eta Urola aldeko biztanleak bando honekin lerratuta zeuden, eta Lazkao familiakoak hauen artean nabarmentzekoa da. Bizkaia aldean, Muxika-Butroe familiak eta Nafarroan Biana-Lerin (beaumondarrak) aipatzekoak dira. Nekazari eta abeltzainak ziren nagusiki. Oinaztarrak, Oinaz familiakoak ziren eta haien alde jokatu zuten Belasko, Olaso, Gebara eta Abendaño familiek, besteak beste.

Ignazio Loiolakoa leinuaren aldeko pertsonaia ezagunen artean dugu, bandokide famatu hauekin batera: Petri Abendañokoa, Juan Alontso Muxikakoa, Diego Santxez Basurtukoa, Juan Abendañokoa, Otxoa Butroekoa, Gomez Gonzalez Butroekoa, Juan Ibarguen eta Gonzalez Gomez Butroekoa.

XVII. mendean

Tomas Goikoleakoa jaunaren arabera, Bizkaiko jaurerrian eta XVI. mendean hauek ziren etxe nagusiak:

Durangaldean Martzana, Berriz, Unda, Urkiaga, Garai, Alzaibar, Belaostegi, Koeta, Larrea, Artunduaga, Muntsaratz eta Etxaburu eta Ibarguen (Elorrio).
Arratian Isasi, Usansolo, Tukubando, Bedia, Atutxa, Agirre, Arandia, Bildosola, Ubiritxaga, Castillo, Lejarazu, Elejabeitia, Elgezu, Kortazar, Zeberioko ezkutari nagusiak, Biteri etxea eta Villaroko ezkutariak.
Enkarterrin San Martín (Muskiz), Salazar, Muñatones, Santelices, Galindo, Salcedo, Aranguren, Traslaviña de Puente Hurtado, La Cuadra, Largatxa, Palacio, Lope de Murga eta La Puente (Balmaseda).
Urkizu (edo Avendaño) eta Bilboko beste lotutako batzuk: Basurto, Ziarrusta, Begoña eta Retuerto.
Belendiz eta Gernikako beste ezkutari batzuk.
Marurikoak.

Neutralak izan ziren bestela Zamudio, Zugasti, Aranzibia, Barroeta, Munitibar, Arostegi (Markina), Arteaga eta Villelakoak.