Sopela

Sopela
	Bizkaia, Euskal Herria
	Sopelako Arriatera hondartza.
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Bizkaia
Eskualdea	Uribe Kosta
Izen ofiziala	Sopela
Alkatea	Guruzne Carrasson Torrontegi (EH Bildu)
Posta kodea	48600
INE kodea	48085
Herritarra	sopelar, sopeloztar
Kokapena
Koordenatuak	43°22′53″N 2°58′56″W / 43.381388888889°N 2.9822222222222°W
Azalera	8,4 km²
Garaiera	30 metro
Distantzia	20 km Bilbora
Demografia
Biztanleria	14.872 (2023); 237 (2022)
Dentsitatea	1,78 bizt/km²
Hazkundea; (2003-2013)	% 19,12
Zahartze tasa	% 19,83
Ugalkortasun tasa	‰ 43,76
Ekonomia
Jarduera tasa	% 77,84 (2011)
Genero desoreka	% 1,18 (2011)
Langabezia erregistratua	% 10,17 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 39,32 (2010)
Kaleko erabilera	% (2016)
Etxeko erabilera	% 21.43 (2016)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.sopela.eus

Sopela^[2] Bizkaiko iparraldeko udalerri bat da, Uribe eskualdeko herriburua. 8,42 km² ditu, eta 12.592 biztanle.

Geografia

Sopela kostaldeko herria da. Iparraldean eta ipar-mendebaldean Kantauri itsasoa dauka; Barinatxe, Arriatera, Atxabiribil eta Meñakoz hondartzak (mendebaldetik ekialdera) itsasorantz joz. Mendebaldean, kostaldetik, Getxorekin muga egiten du. Hego-mendebaldean Berangorekin dauka muga eta tartean Urkogane, Sopelanabaso eta Saiherri mendi baxuak daude. Hegoaldean eta ekialdean Urdulizekin elkartzen da eta Santa Mariñe haitza partekatzen dute. Ipar-ekialdean Goierrirekin, ekialdeko kostaldetik, aldiz, Barrika da mugakidea.

Udaletxea hartzen da herriaren erdigunetzat, eta koordenatu hauek ditu: 23º 22' 54'' N - 2º 58' 51,5'' W.

Auzoak

Auzo nagusia erdiguneko Moreaga da. Haren hego-ekialdean Ugeraga auzoa dago, eta, hego-mendebaldean, Larrabasterra. Halaber, hainbat auzo daude kostatik gertuago, besteak beste, Arriatera edo Sopelmar.

Arriatera eta Sopelmar aldeko etxebizitzak dira garestienak, itsasaldean baitaude, gehienek itsasora bista zuzenak dituztela, eta guztiak urbanizazio pribatuetan sartuta.

Mugakideak

Sopelaren udal mugakideak, honako hauek dira: Getxo, Berango, Urduliz eta Barrika.

Historia

Inork ez daki Sopela herria zein urtetan sortu zen zehazki; baina, historiaurreko aztarna arkeologikoak ugariak direnez, Bizkaiko herri zaharrenetakoa dela uste da.

1980ko hamarkadatik aurrera Sopelak inoiz izandako hazkunde handiena izan du, eta gaur egun 13.000 biztanle inguru ditu. Ordutik, Sopela Bizkaiko dirudunen herri gogokoenetariko bat bilakatu da, eskaintzen dituen zerbitzuengatik eta Bilborekin dituen loturengatik.

Biztanleriaren gehiengoa herrian bertan bizi bada ere, Bizkaiko turismo tasa handienetakoa duen herria da. Gainera, estatu osoko BPG gorenetakoa eta etxebizitza garestienetakoa duen udalerria da.

Demografia

XX. mendearen lehen erdialdean hazkunde motela izan zuen Sopelak. 1960ko eta 1970eko hamarkadetan, ordea, Espainiatik etorritako immigrazioa zela eta, ez zuen inguruko beste udalerri batzuek izan zuten hazkunde handi bera, baina 1970eko hamarkadatik aurrera nabarmen hazi zen.

XXI. mendearen lehen urteetan aurrera jarraitu zuen hazten, motelxeago bazen ere.

Sopelako biztanleria urteetan zehar
Unable to compile EasyTimeline input: EasyTimeline 1.90 Timeline generation failed: 1 error found Line 29: text: 2022 - BarData attribute missing. Specify either 'bar' of 'barset'.

Politika

Askotan, Bizkaiko Foru Aldundiaren zein Eusko Jaurlaritzaren eta Sopelako Udalaren arteko desadostasunek haserre handia sortu dute.^{[erreferentzia behar]} Gainera, Bizkaian biztanle tasari begira aurrekontu handienetarikoa duen udalerria da.

Udal hauteskundeak

2015eko maiatzaren 24ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Gontzal Hermosilla Ramos (EAJ) hautatu zuten Sopelako alkate. Hermosillak alkatetza lortu zuen bere taldearen eta PSE-EEren baiezko botoei esker (8). EH Bilduren alkategaiak 6, Denok Baterarenak 2, eta Sopela-Barrika Orainenak boz bakarra lortu zuten. Gehiengo osorik inork ez zuenez lortu, boto gehien lortutako zerrendak lortu zuen alkatetza.

2019ko udal hauteskundeetan emaitzak ez ziren askorik aldatu, eta berriro EAJ alderdiko alkate bat hautatu zuten, Josu Landaluze Zarandona. Ordukoan, alkateak PSE-EE eta Denok Batera taldeen sostengua jaso zuen.

Sopelako udalbatza
Alderdia		2015		2019
Alderdia		Zinegotziak	Boto kopurua	Zinegotziak	Boto kopurua
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ-PNV)	7 / 17	2.565 (% 40,15)	7 / 17	2.732 (% 38,34)
	Euskal Herria Bildu (EH Bildu)	6 / 17	1.977 (% 30,94)	6 / 17	2.352 (% 33,01)
	Ahora Sopela-Barrika Orain -> Ahal Dugu	1 / 17	336 (% 5,26)	2 / 17	889 (% 12,48)
	Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))	1 / 17	341 (% 5,35)	1 / 17	568 (% 7,97)
	Denok Batera (DB-TU)	2 / 17	642 (% 10,05)	1 / 17	391 (% 5,49)
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.eus webgunean

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Alkateen zerrenda

Alkatea	Agintaldi hasiera	Agintaldi amaiera	Alderdia
Imanol Garay	2003	2011	Euzko Alderdi Jeltzalea
Saioa Villanueva Zarandona	2011	2015	Bildu
Gontzal Hermosilla Ramos	2015	2019	Euzko Alderdi Jeltzalea
Josu Landaluze Zarandona	2019	Jardunean	Euzko Alderdi Jeltzalea

Ordezkaritza kontsularra

Sopelan Pakistanen kontsulatua dagoela, Sopela da, hiriburuetatik kanpora, beste estatu baten ordezkaritza ofiziala duen Euskal Herriko udalerri bakarra.

Azpiegiturak

Hezkuntza

Sopela azpiegituraz ondo hornituta dago hezkuntza arloan. Unibertsitatez kanpoko eskaintza osoa du, eta herrian bost ikastetxe daude:

Sopelako haur eskola
Zipiriñe eskola publikoa
Iberre ikastetxea
Ander Deuna ikastola
Helduen hezkuntzako ikastetxea

Guztira, 2.800 ikasle inguru daude gaur egun Sopelan matrikulatuta; horietatik % 90, D ereduan.

Garraioa

Sopelak kokapen estrategikoa du. Bilbotik 20 minutura dago, eta Gasteiztik nahiz Donostiatik 50 minutura. Bilborekin konektatzen duen autobide zuzena du, bai eta garraiobide sare ona ere.

Metroa

Sakontzeko, irakurri: «Bilboko metroa»

Bilboko metroaren 1. lineak zeharkatzen du Sopela, eta udalerrian hurrengo geltokiak ditu:

Biak Bizkaiko Garraio Partzuergoaren 3. tarifa-gunean daude eta 20 minutuan behin ditu trenak Bilbora. Sopela - Bilbo ibilbidea 35 minutukoa da.

Autobusa

Sopelbus hiri-barruko autobus zerbitzua da, Sopelako udalaren menpe dagoena. Larrabasterra / Arriatera / Hondartzak / Ugeraga / Moreaga / Erdigunea lotzen ditu.

Bizkaibus hiri-arteko zerbitzuko hurrengo lineak zeharkatzen du udalerria:

A3451: Areeta - Armintza
A3531: Sopela - Mungia - Gatika

Kultura

Euskara

Sopelako Bene^[6] eta Bitoria Markaida^[7] ahizpen pasartea, euskarazko izenen debekuaren ingurukoa. Euskal Herriko Ahotsak^[8]^[9] proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Uribe Kostako mankomunitateak 2012. urtean egindako inkesta baten arabera, eskualdeko udalerri euskaldunena da. Gainera, herriko kultura eta kirola arloetako eskaintzaren zati handi bat euskaraz da.

Euskaltzaindiaren ikerketek erakutsi dute Sopelako euskarak, bizkaieraren barruan, forma berezia duela. 1987. urtean Sopelako euskararen nondik norakoak dokumentua kaleratu zuten. Zehatzago, bizkaieraren barruan, sartaldeko hizkera^[7] nagusi da bertan, Uribe Kostakoa^[6]^[8].

Euskaltegi zerbitzua ere badu:

Sopelako Udal Euskaltegia
Sopelako AEK

Jaiak eta ospakizunak

Sopelako patroi nagusia San Petri da, herrigunean dagoen elizaren patroia baita (ekainaren 29a) eta Larrabasterra auzoko patroia, berriz, Karmengo Ama, bertan dagoen baseliza dela eta (uztailaren 16a). Hala ere, beste bi baselizak euren patroia eta jaia ere badauzkate, Santa Mariñek uztailaren 18an (arrazoi politikoak zirela eta 20ra atzeratu zena) eta Ander Deunak azaroaren 30ean. Horietaz gain, patroien omenez ez diren hainbat jai ere badaude: Euskararen Eguna, Erdi Aroko Azoka, Koadrilen Eguna...

Eskualde mailan jai erreferenteak ditu eta jai egun gehien dituen udalerria da

Txopel

Txopel Sopelako udalaren maskota da. Hizkuntzalariek herriaren izenaren etimologiari buruz darabilten teorietako batek dioenez, Sopela izenaren jatorria Txopel antroponimoa izan liteke. Hortik sortu da maskota.

Gaur egun Sopelan erabiltzen duten eran, Txopel basajaun itxura duen gizontxoa da, euskal jantziak dituena eta eskuan Sopelako lantza duena. Sopelako udaletxeko sarrera nagusian ikus daiteke.

Txopel sariak

Txopel Sariak urtero Sopelako udalak banatzen dituen sariak dira. Hauek, Euskal Herriko arlo kultural, sozial edo politikoko pertsona esanguratsuei banatzen zaizkie, egindako lana goraipatzeko asmoz. Lehen aldiz 2006. urtean banatu ziren eta geroztik urtero mantendu izan dira. Azken urteetan garrantzi handia hartu dute lurraldean zehar, zenbait pertsonai ezagunek bertan parte hartu dutelarik. Bi mailatan banatzen dira: Txopelen estatua eta Sopelako udal lantza.