Ροδιά Φαρρών Αχαΐας

Για οικισμούς με ίδιο όνομα στην Αχαΐα, δείτε: Ροδιά Αχαΐας

Για οικισμούς με ίδιο όνομα στην Ελλάδα, δείτε: Ροδιά

Για οικισμούς με την παλιά ονομασία Μπούγα, δείτε: Μπούγα

Συντεταγμένες: 38°4′59″N 21°49′30″E

Ροδιά
Ροδιά Ροδιά
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Δυτικής Ελλάδας
Δήμος	Ερυμάνθου
Δημοτική Ενότητα	Φαρρών
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Πελοποννήσου
Νομός	Αχαΐας
Υψόμετρο	490 μ.
Πληθυσμός
Μόνιμος	53
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Μπούγα

Η Ροδιά (παλιά ονομασία: Μπούγα) είναι μικρό ορεινό χωριό της Αχαΐας και υπάγεται διοικητικά στην (Τοπική) Κοινότητα Καλάνιστρας του Δήμου Ερυμάνθου^[1][2]. Σύμφωνα με την εθνική απογραφή του 2011, είχε μόνιμο πληθυσμό 56 κάτοικους^[3] ενώ ο πραγματικός πληθυσμός του ανήλθε σε 59 κατοίκους^[4].

Γεωγραφία

Βρίσκεται χτισμένο σε υψόμετρο 490 μέτρων, στην πλαγιά ενός βουνού που ανυψώνεται ανατολικά του χωριού και ονομάζεται Μπογοβούνι^[5] και το οποίο συμπεριλαμβάνεται στην περιοχή των νότιων πρόβουνων της ευρύτερης έκτασης του ορεινού όγκου του Παναχαϊκού^[6], ενώ είναι και πολύ κοντά στην κοιλάδα του ποταμού Πείρου, στο σημείο όπου συναντάται με τους βόρειους πρόποδες του Ερυμάνθου^[5]. Επίσης, υπάρχουν απόψεις που θεωρούν ότι το χωριό ανήκει στην ιστορική περιοχή των Νεζερών^[7][8], ευρισκόμενο στο βορειοδυτικό άκρο αυτής.

Γειτνιάζει με τα χωριά Βαλμαντούρα, Καλάνιστρα και Καταρράκτης (Λόπεσι), ενώ αντίστοιχα υπάρχουν και τρεις δρόμοι που συνδέουν αυτές τις περιοχές με το χωριό, με πλήρως ασφαλτοστρωμένο όμως μόνο τον οδικό άξονα προς τον Καταρράκτη.

Εγγύς του βρίσκεται επίσης το χαμηλό φράγμα υδροληψίας, στην περιοχή της Βαλμαντούρας, που αποτελεί τμήμα του έργου «Φράγμα Πείρου - Παραπείρου»^[9].

Απέχει οδικώς 11 χιλιόμετρα από την Χαλανδρίτσα την έδρα του Δήμου Ερυμάνθου και 31 χιλιόμετρα από την πόλη της Πάτρας.

Ονομασία

Για την ονομασία του χωριού (Μπούγα) η επικρατέστερη άποψη θεωρεί ότι είναι ανθρωπωνυμικό και προέρχεται από την αρβανιτόφωνη οικογένεια Μπούα, απόγονοι ή κλάδος της οποίας πιθανόν βρέθηκαν και κατοίκησαν στην περιοχή^[5][10]. Άλλη άποψη, λιγότερο διαδεδομένη σε σχέση με την προαναφερθείσα, δίνει μια πιο λαογραφική προσέγγιση στο θέμα της ονοματοδοσίας του χωριού, ότι δηλαδή προέρχεται από την λέξη «μπούγα» που σημαίνει «μυλωνάς»^[11].

Παρότι ο οικισμός απέκτησε την ονομασία «Ροδιά» με το Βασιλικό Διάταγμα (Β.Δ.) της 10ης Οκτωβρίου του 1955, ακόμα και στις μέρες μας επικρατεί κατά κόρον στην καθημερινή πρακτική των ντόπιων και όχι μόνο, η παλιά ονομασία.

Ιστορικά στοιχεία

Στην περιφέρεια της Ροδιάς έχουν βρεθεί, έπειτα από ανασκαφές, λείψανα οικισμών της μεσοελλαδικής (2000–1600 π.Χ.) και μυκηναϊκής εποχής (1600–1100 π.Χ.)^[12][13][14].

Το 1713 αναφέρεται ότι το χωριό Μπούγα αποτελούσε κοινή ενορία με το γειτονικό του χωριό Λόπεσι ενώ εμφανίζεται και σε δικαιοπρακτικά έγγραφα του 18ου-19ου αιώνα^[5]. Η Μονή Νεζερών είχε στην περιοχή τον 19ο αιώνα μετόχι το οποίο ενοίκιαζε^[5][15], περιουσία που διατηρείται ακόμη^[16].

Κατά το 1901 ο Ιωάννης Νουχάκης μας πληροφορεί ότι οικισμός απείχε 2 ώρες από την Χαλανδρίτσα και 6 ώρες από την Πάτρα^[17]. Στα 1903 ο Χρήστος Κορύλλος αναφέρει ότι απέχει μιάμιση ώρα από την Χαλανδρίτσα και αριθμεί 60 κατοίκους^[7]. Το 1911 οι Αλέξανδρος Δρακάκης και Στυλιανός Κούνδουρος αναφέρουν πληθυσμό 119 κατοίκων.

Οικονομία

Η οικονομία της περιοχής βασίζεται στον πρωτογενή τομέα παραγωγής και μόνιμοι κάτοικοι του χωριού απασχολούνται κατά κύριο λόγο με την κτηνοτροφία και ιδιαίτερα -σχεδόν αποκλειστικά- με την εκτροφή αιγοπρόβατων, ενώ σε μικρότερο βαθμό και με την γεωργία.

Διοικητική εξέλιξη

Στις 08/02/1908 (ΦΕΚ 28Α) προσαρτήθηκε στον τότε Δήμο Φαρών^[1][18]. Με το ΦΕΚ 256Α της 28/08/1912, και την κατάργηση των περισσοτέρων δήμων, αποσπάται από τον Δήμο Φαρών και προσαρτάται στην νεοσύστατη τότε Κοινότητα Καλάνιστρας^[1][2]. Στις 10/10/1955 (ΦΕΚ 287Α) μετονομάστηκε από Μπούγα σε Ροδιά^[1][19]. Με το ΦΕΚ 244Α της 04/12/1997, σύμφωνα με τη Διοικητική Μεταρρύθμιση "Καποδίστριας", προσαρτάται στον νέο Δήμο Φαρρών μέχρι το 2010 που εντάχθηκε στο Δήμο Ερυμάνθου (ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010) βάσει της Διοικητικής Μεταρρύθμισης "Καλλικράτης"^[1].

Δημογραφική εξέλιξη

Συγκεντρωτικά, η δημογραφική εξέλιξη του οικισμού σύμφωνα με τις εθνικές απογραφές^[20][21] είναι η εξής:

1907	1920	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
95[22]	61[22]	61[22]	88[22]	92[22]	94[5][22]	61[5][22]	79[22]	72[22]	59[22][23]	56[3]

Θρησκευτικοί ναοί

Ο ναός του οικισμού (ενοριακός-κοιμητηριακός) είναι αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο. Στην περιφέρειά του χωριού ανήκουν τα ξωκλήσια του Αγίου Γεωργίου, της Ζωοδόχου Πηγής, της Παναγίας Καψοδεματούσας και του Αγίου Φανουρίου.^[24][25].

Αξιοθέατα

Αξιοθέατα του χωριού, μεταξύ άλλων, αποτελούν τα παραδοσιακά παλιά πέτρινα σπίτια, η βρύση με τον μακρόβιο πλάτανο στο κέντρο του οικισμού, ο ενοριακός ναός του Αγίου Δημητρίου και τα διάφορα ξωκλήσια, καθώς και οι σημαντικές αρχαιότητες που έχουν ανασκαφεί στην περιοχή^[26] και που ανάγονται χρονολογικά στις περιόδους της μεσοελλαδικής αλλά και της μυκηναϊκής εποχής^[12][13][14]. Η περιοχή της Ροδιάς, επίσης, έχει όμορφη θέα και άγριο φυσικό κάλλος.

Παραπομπές και υποσημειώσεις

1. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Ροδιάς Φαρρών Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 19/11/2017.
2. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Καλανίστρας Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 19/11/2017.
3. «ΕΛ.ΣΤΑΤ. - Μόνιμος πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2011» (PDF). Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 17 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 19 Μαρτίου 2016. 
4. «ΕΛ.ΣΤΑΤ. - Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2011» (PDF). Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2017. 
5. Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Μπούγα.
6. Αναφέρεται εσφαλμένα στις πηγές και την βιβλιογραφία ότι βρίσκεται επί του Ερυμάνθου. Βλ. Κορύλλου 1903, σελ. 81· Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Μπούγα· Γκουρβέλος 2007, σελ. 220· Βλ. και στη συζήτηση του λήμματος.
7. Κορύλλου 1903, σελ. 82.
8. Γκουρβέλος 2007, σελ. 219.
9. Αικ. Δίγκα 2012, σελ. 47-49.
10. Γκουρβέλος 2007, σελ. 286-287.
11. Αναφέρεται η παροιμία «Άσπρος μπουγάς μπουγεύεται και ασπρόχωμα πετάει». Βλ. Γκουρβέλος 2007, σελ. 287.
12. Εταιρεία Μελετών Μυκηναϊκής Αχαΐας (ΕΜΜΑΧ) - Καταρράκτης-Ροδιά Αρχειοθετήθηκε 2016-11-04 στο Wayback Machine.. emmach.gr. Ανακτήθηκε: 20/11/2017.
13. Rizio 2010, σελ. 14.
14. Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Μπούγα, λήμμα Ροδιά· Γκουρβέλος 2007, σελ. 33-36.
15. Γκουρβέλος 2007, σελ. 324.
16. Γκουρβέλος 2007, σελ. 329.
17. Νουχάκης 1901, σελ. 534· Λουλούδης 2010, σελ. 266 [υποσημείωση 5].
18. Ως οικισμός είχε ήδη απογραφεί επίσημα το 1907. Βλ. Λουλούδης 2010, σελ. 266.
19. Πανδέκτης: Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας - Μπούγα-Ροδιά. pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε: 16/08/2015.
20. Ψηφιακή βιβλιοθήκη της Ε.Σ.Υ.Ε./ΕΛ.ΣΤΑΤ.. dlib.statistics.gr. Ανακτήθηκε: 24/10/2017.
21. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές στην Τ.Α. - Δημοσιεύματα απογραφών. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 24/10/2017.
22. Λουλούδης 2010, σελ. 266.
23. Μόνιμος πληθυσμός: 57 κάτοικοι. Βλ. Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001 Αρχειοθετήθηκε 2018-06-28 στο Wayback Machine.
24. Λουλούδης 2010, σελ. 267.
25. Γκουρβέλος 2007, σελ. 323-324.
26. Καλάνιστρα Αρχειοθετήθηκε 2017-09-30 στο Wayback Machine. visit-erymanthos.gr. Ανακτήθηκε: 20/11/2017.

Πηγές

• Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012).
• Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού−Κατοικιών 2011 που αφορούν στον De Facto Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 630 (20 Μαρτίου 2013).
• Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001, Αθήνα 2004. ISBN 960-86704-8-9.
• Σπυρίδων Ν. Γκουρβέλος, «Εν ταις των Νεζερών κώμαις». Ιστορία των Νεζερών, εκδ. Γραφικές Τέχνες Πέτρος Κούλης, Πάτρα 2007. ISBN 978-960-930162-6.
• Ελληνική χωρογραφία: Γεωγραφία, Ιστορία, Στατιστική πληθυσμού και αποστάσεων συνταχθείσα και εκδοθείσα υπό Ιωάννου Εμμ. Νουχάκη, Έκδοσις Τρίτη, Εκδότης Σπυρίδων Κουσουλίνος, Εν Αθήναις 1901.
• Χρήστου Π. Κορύλλου, Χωρογραφία της Ελλάδος. Α'. Νομός Αχαΐας, Εκ του Τυπογραφείου των Καταστημάτων "Ανέστη Κωνσταντινίδου", Εν Αθήναις 1903.
• Arianna Rizio, Μυκηναïκή Τοπογραφία Αχαΐας, μετάφραση: Γεωργία Μερτή, εκδ. Εταιρεία Μελετών Μυκηναϊκής Αχαΐας, σειρά: Φαίδιμος, αρ. 3, Πάτρα 2010. ISBN 978-960-98124-2-9. (ηλεκτρονικό έγγραφο. απαιτείται σύνδεση)
• Αικατερίνη Δίγκα, Αξιολόγηση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την κατασκευή του φράγματος των ποταμών Πείρου-Παραπείρου στο Νομό Αχαΐας και εκτίμηση της εφαρμογής των περιβαλλοντικών όρων από τη μελέτη των επιπτώσεων του έργου στο περιβάλλον Αρχειοθετήθηκε 2017-11-10 στο Wayback Machine., Μεταπτυχιακή Διατριβή, Πανεπιστήμιο Πατρών-Τμήμα Βιολογίας-Τομέας Βιολογίας Φυτών, Πάτρα 2012. Ανακτήθηκε: 12/01/2019.

Βιβλιογραφία

• Λουλούδης, Θεόδωρος Η. (2010). Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση. Πάτρα: Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας. 
• Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμος Β΄, Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση, λήμμα Μπούγα, λήμμα Ροδιά.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Ροδιάς Φαρρών Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 20/11/2017.
• Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Καλανίστρας Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 19/11/2017.
• Πανδέκτης: Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας - Μπούγα-Ροδιά. pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε: 16/08/2015.
• Εταιρεία Μελετών Μυκηναϊκής Αχαΐας (ΕΜΜΑΧ). emmach.gr. Ανακτήθηκε: 20/11/2017.
• Καλάνιστρα. visit-erymanthos.gr. Ανακτήθηκε: 20/11/2017.