Πλατανόβρυση Αχαΐας

Συντεταγμένες: 38°08′06″N 21°45′39″E

Πλατανόβρυση
Μερική άποψη του χωριού.
Πλατανόβρυση Πλατανόβρυση
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Δυτικής Ελλάδας
Δήμος	Ερυμάνθου
Δημοτική Ενότητα	Φαρρών
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Πελοπόννησος
Νομός	Αχαΐας
Υψόμετρο	448
Έκταση	14,493
Πληθυσμός
Μόνιμος	179
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Μέ(ν)τζαινα
www.erymanthou.gr

Η Πλατανόβρυση από την νότια οδική είσοδο του χωριού.

Η Πλατανόβρυση^[1] (ευρέως γνωστή ως Μέτζαινα από την παλιότερη ονομασία της) είναι χωριό και αποτελεί την έδρα της ομώνυμης τοπική κοινότητας του Δήμου Ερυμάνθου στο Νομό Αχαΐας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του Προγράμματος Καλλικράτης που ισχύει στην Ελλάδα από την 1/1/2011^[2]. Σύμφωνα με την Απογραφή 2011 ο πληθυσμός του οικισμού είναι 200 κάτοικοι, ενώ της ομώνυμης τοπικής κοινότητας ανέρχεται σε 403 κατοίκους.

Γεωγραφία - Τοποθεσία

Το χωριό είναι χτισμένο στους πρόποδες των νοτιοδυτικών προεκτάσεων του ορεινού όγκου του Παναχαϊκού, σε υψόμετρο περίπου 450 μέτρων, και είναι σχεδόν συνενωμένο με τον διπλανό οικισμό της Αγίας Παρασκευής. Απέχει οδικώς 8 χλμ. από την Χαλανδρίτσα (έδρα του Δήμου Ερυμάνθου) και 18,5 χλμ. περίπου από το κέντρο της πόλης της Πάτρας. Πλησίον του χωριού διέρχονται: προς τα δυτικά και σε απόσταση περίπου 3,5 χιλιομέτρων η Εθνική Οδός Πατρών-Τριπόλεως ("111"), καθώς και στα νότια σε απόσταση λιγότερη των 2 χιλιομέτρων η Επαρχιακή Οδός Πατρών-Καλαβρύτων. Ο ορίζοντας του χωριού είναι ευρύς και προσφέρει θέα προς τα δυτικά και τα νοτιοδυτικά βλέποντας προς τη δυτική Αχαΐα, τον Πατραϊκό κόλπο, τις ακτές της Αιτωλοακαρνανίας, και νησιά του Ιονίου όπως η Κεφαλλονιά, η Ιθάκη και αμυδρά προς τη Ζάκυνθο.^[3]

Τοπική Κοινότητα Πλατανόβρυσης

Η ομώνυμη τοπική κοινότητα αποτελείται από τους οικισμούς: Πλατανόβρυση, Αγία Παρασκευή, Κάτω Πλατανόβρυση (ή Χάνι Κουρλαμπά) και Κοίμηση^[4]. Ο οικισμός της Πλατανόβρυσης έχει μόνιμο πληθυσμό που ανέρχεται στους 200 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ενώ η ομώνυμη Τοπική Κοινότητα έχει 403 κατοίκους.

Ονομασία

Για την παλιά ονομασία Μέτζαινα του χωριού, που διατηρείται και σήμερα και συχνά υπερισχύει του σημερινού ονόματος, υπάρχουν διάφορες απόψεις:
α) Ότι είναι ανθρωπωνυμικό, προερχόμενη από τον πρώτο οικιστή του χωριού, άγνωστο πότε, κατά πάσα πιθανότητα αρβανίτικης καταγωγής, με ονομασία Μεντζάνα ή μπορεί να οφείλεται σε μία Μέντζαινα, σύζυγο Μέντζου^[5][6].
β) Άλλη άποψη συνδέει την παλιά ονομασία με ιπποφορβεία που υπήρχαν στην περιοχή από λέξεις των αλβανόφωνων παλιών κατοίκων της περιοχής, δηλ. mez-i, που σημαίνει πουλάρι, ή mezet, που σημαίνει ιπποφορβείο^[6].
γ) Σύμφωνα με τον ιστορικό Στέφανο Θωμόπουλο, πρόκειται για ονομασία που δηλώνει τοποθεσία, δηλ. εν μέσω βουνών ή εν μέσω, της Βαρωνίας της Χαλανδρίτσας του Πριγκιπάτου της Αχαΐας^[6].

Ιστορικά στοιχεία

Στην Πλατανόβρυση έχουν βρεθεί δύο μυκηναϊκά νεκροταφεία, εκ των οποίων το ένα έχει συληθεί^[7], αλλά και λείψανα οικισμού ιστορικών χρόνων^[8]. Κοντά στο χωριό υπάρχουν επίσης τα ερείπια μικρού φρούριου, γνωστό ως Σαρακηνόκαστρο, άγνωστο το πότε και από ποιους κατασκευάστηκε ακριβώς^[9]. Η Πλατανόβρυση αναφέρεται στους ενετικούς καταλόγους του 1699 και του 1713.

Κατά την Ελληνική Επανάσταση του ’21, και συγκεκριμένα το 1824, στο χωριό διεξήχθη μάχη μεταξύ του οπλαρχηγού Γενναίου Κολοκοτρώνη και του στρατεύματος του με τους Οθωμανούς^[5].

Διοικητική εξέλιξη

Το 1835 η Μέτζαινα, με το βασιλικό διάταγμα της 8ης Απριλίου, αποτέλεσε οικισμό του τότε Δήμου Φαρών έως και το 1912^[2]. Με το ΦΕΚ 256Α της 28/08/1912, και την διάλυση των δήμων, έγινε έδρα της νεοσύστατης τότε Κοινότητας Μέτζαινας της Επαρχίας Πατρών του Νομού Αχαΐας-Ήλιδος (μετέπειτα: "Αχαΐας")^[2]. Το 1928 (ΦΕΚ 156Α της 08/08/1928) μετονομάστηκε σε "Πλατανόβρυση"^[2][10], όπως και η κοινότητα^[4]. Το 1997, με το Σχέδιο "Καποδίστριας" (ΦΕΚ 244Α της 04/12/1997), αποτέλεσε δημοτικό διαμέρισμα του νέου Δήμου Φαρρών^[2][11].

Δημογραφική εξέλιξη

Στα 1700 αναφέρεται στη βενετική απογραφή "Grimani" ως "Menzena" με πληθυσμό 12 οικογένειες (63 κάτοικοι)^[6]. Σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία, το 1828 είχε 28 οικογένειες και το 1899 είχε 325 κατοίκους^[5].

Συγκεντρωτικά, η δημογραφική εξέλιξη του οικισμού σύμφωνα με τις εθνικές απογραφές^[12][13] είναι η εξής:

1830	1835	1844	1848-1851	1861	1879	1889	1896	1907	1920	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
29 οικογ.[6]	39 οικογ. - 201 κατ.[6][14]	260[6]	38 οικογ. - 216 κατ.[6]	255 κατ.[6]	301[6]	313[6]	355[6]	394[6]	440[6]	407[6]	600[6]	598[6]	446[6]	407[5][6]	419[6]	239[6]	155[6][15]	200[16]

Αξιοθέατα

Ο επισκέπτης αξίζει να δει τα λείψανα του οικισμού των ιστορικών χρόνων στη θέση Ελληνικό, τα δύο μυκηναϊκά νεκροταφεία, το Βυζαντινό ναό της Θεοτόκου^[17], την ιστορική Μονή Μπαμπιώτη, το ναό της Αγίας Παρασκευής, τις παραδοσιακές πέτρινες βρύσες, τα πλατάνια και το όμορφο φυσικό τοπίο της περιοχής, καθώς και την πανοραμική θέα που προσφέρει.

Παραπομπές και υποσημειώσεις

1. Η ονομασία είναι φυτωνυμική, από τα πολλά πλατάνια και βρύσες που υπάρχουν στην περιοχή. Βλ. Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Μέντζαινα.
2. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Πλατανόβρυσης Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 12/11/2017.
3. Βλ. πρόγραμμα Google Earth.
4. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Πλατανόβρυσης Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 10/11/2017.
5. Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Μέτζαινα.
6. Λουλούδης 2010, σελ. 284.
7. Δήμος Φαρρών - Ιστορικά ευρήματα^{[νεκρός σύνδεσμος]}. farron.gov.gr. Ανακτήθηκε: 07/10/2010.
8. Δήμος Φαρρών^{[νεκρός σύνδεσμος]}. farron.gov.gr. Ανακτήθηκε: 07/10/2010.
9. Λάζαρης (επιμ.), Τόμος Β', 1999, σελ. 67.
10. Πανδέκτης: Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας - Μέντζενα-Πλατανόβρυση. pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε: 07/10/2010.
11. Νόμος 2539/1997 - ΕΕΠ^{[νεκρός σύνδεσμος]}
12. Ψηφιακή βιβλιοθήκη της Ε.Σ.Υ.Ε./ΕΛ.ΣΤΑΤ.. dlib.statistics.gr. Ανακτήθηκε: 24/10/2017.
13. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές στην Τ.Α. - Δημοσιεύματα απογραφών. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 24/10/2017.
14. Απογράφεται ως Mentsena. Βλ. Λουλούδης 2010, σελ. 284 [υποσημείωση 6].
15. Μόνιμος πληθυσμός: 129 κάτοικοι. Βλ. Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001 Αρχειοθετήθηκε 2018-06-28 στο Wayback Machine.
16. «ΕΛ.ΣΤΑΤ. - Μόνιμος πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2011» (PDF). Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 17 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2016. 
17. Βρίσκεται στην παλιά θέση του χωριού της Πλατανόβρυσης. Βλ. Λουλούδης 2010, σελ. 285.

Πηγές

• Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012).
• Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001, Αθήνα 2004. ISBN 960-86704-8-9.
• Βασίλης Κ. Λάζαρης (επιμ.), Στέφανου Ν. Θωμόπουλου "Ιστορία της πόλεως Πατρών από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του 1821". Έκδοση τέταρτη στη δημοτική γλώσσα και με βάση τα χειρόγραφα του συγγραφέα, Τόμος Β', Αχαϊκές Εκδόσεις, Πάτρα 1999. ISBN 960-7960-09-2.

Βιβλιογραφία

• Λουλούδης, Θεόδωρος Η. (2010). Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση. Πάτρα: Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας. 
• Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμος Β', Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση, λήμμα Μέντζαινα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Πλατανόβρυσης Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 12/11/2017.
• Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Πλατανόβρυσης Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 10/11/2017.
• Πανδέκτης: Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας - Μέντζενα-Πλατανόβρυση. pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε: 07/10/2010.