Ο άγιος Φανούριος στην κάμινο. Εικόνα δια χειρός (Αντωνίου) Φίκου.
Ο Άγιος Φανούριος είναι Άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η ιστορική ύπαρξή του δεν ήταν γνωστή στους Συναξαριστές μέχρι τον 14ο αιώνα, ή κατ' άλλους μέχρι τον 15ο αιώνα, οπότε και ενευρέθη εικόνισμά του, στο νησί της Ρόδου.[2] Σύμφωνα με αυτή την ζωγραφισμένη παράσταση, ο Άγιος φορούσε στρατιωτικά ρούχα και υπέστη 12 μαρτύρια.[3] Ωστόσο, υπάρχει επίσης η υπόθεση από ερευνητές ότι η απεικόνισή του ομοιάζει με αυτή του Αγίου Γεωργίου, με την οποία φαίνεται να έχει αρκετές ομοιότητες.
Ναός Αγίου Φανουρίου, κοντά στο μικρό δάσος της πόλης της Πάτρας.
Από την εύρεση της εικόνας θεωρείται προστάτης του νησιού της Ρόδου. Γρήγορα μάλιστα η φήμη του ως αγίου απλώθηκε στα Δωδεκάνησα, την Κύπρο, την Κρήτη, τη Χίο, τη Λέσβο, την Πάτρα και τον υπόλοιπο ελληνικό χώρο. Σήμερα, υπάρχουν πολλές εκκλησίες κτισμένες στο όνομά του.
Η μνήμη του τιμάται και πανηγυρίζεται κάθε χρόνο στις 27 Αυγούστου. Την παραμονή της εορτής του συνηθίζεται η ετοιμασία ενός νηστίσιμου γλυκίσματος, της Φανουρόπιτας.
Λαογραφία
Η παρετυμολογική παρήχηση[4] του ονόματός του με το φαίνω, δηλαδή φανερώνω, τον έκανε γνωστό στη λαϊκή παράδοση ως τη μορφή που πάντοτε θα βοηθούσε να βρεθούν τα χαμένα ή θα έφερνε κάτι που επιθυμούν. Γι’ αυτό στις εικόνες παριστάνεται να κρατά στο χέρι αναμμένο κερί.[5]
Οι ορθόδοξοι χριστιανοί φτιάχνουν μια νηστίσιμη πίτα την εορταστική του ημέρα, την φανουρόπιτα, για να τους φανερώσει ο άγιος απολεσθέντα αντικείμενα, την τύχη των ανύπανδρων κοριτσιών ακόμα και εργασία στους ανέργους, και διάφορα άλλα. Η πίτα είναι μικρή και στρογγυλή και όσο τη φτιάχνουν συνηθίζεται να έχουν μια λαμπάδα αναμμένη. Γίνεται με συγκεκριμένο αριθμό νηστίσιμων υλικών, και αφού διαβαστεί και κοπεί σε σαράντα κομμάτια μοιράζεται στους πιστούς.
Μολονότι ο βίος του αγίου Φανουρίου δεν έχει καμία σχέση με την θεατρική τέχνη, είναι προστάτης άγιος των καραγκιοζοπαιχτών, ακριβώς επειδή τους φανερώνει δουλειές. Υπήρχε και λάβαρο του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών με την απεικόνιση του αγίου Φανουρίου, το οποίο δυστυχώς δεν διασώζεται σήμερα παρά μόνο σε μεταπολεμικό ασπρόμαυρο φωτογραφικό υλικό, με τους παλιούς καραγκιοζοπαίχτες Νίκο Ζαβραδινό, Κώστα Μάνο, Τάκη Μελλίδη, Μήτσο Μώρο, Ανδρέα Νικητόπουλο και Σωτήρη Σπαθάρη. Ο τελευταίος εικονίζεται καθιστός κάτω από το λάβαρο.
