Polski wkład w II wojnę światową – całość działań militarnych polskiego wojska oraz wywiadu podczas II wojny światowej, a także działania mające na celu wsparcie tego wysiłku.
II wojna światowa rozpoczęła się 1 września 1939 po ataku na Polskę dwóch państw – III Rzeszy oraz Pierwszej Republiki Słowackiej w porozumieniu z ZSRR, który podjął atak 17 września. Wobec przeważających sił przeciwników oraz bezczynności sojuszników, Wojsko Polskie zostało pokonane po ponad miesiącu walk. Polska nigdy oficjalnie nie skapitulowała. Po kampanii wrześniowej Polacy w kraju utworzyli szereg organizacji niepodległościowych, z których najbardziej znana była Armia Krajowa. Po klęsce wielu polskich przywódców, dowódców oraz żołnierzy udało się na emigrację, gdzie utworzyli polski rząd (z siedzibą w Londynie), Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie oraz służby wywiadowcze, które wsparły wysiłek aliantów w pokonaniu III Rzeszy. Po ataku Hitlera na ZSRR w 1941 roku i zawarciu układu Sikorski-Majski powstały również Polskie Siły Zbrojne w ZSRR zwane Armią Andersa, a w 1943 roku Polskie Siły Zbrojne w ZSRR zwane Armią Berlinga.
Polacy wnieśli istotny wkład w czasie II wojny światowej w walce przeciw nazistowskiej Rzeszy walcząc na lądzie, morzu i w powietrzu. Brali udział w wielu ważnych kampaniach na europejskim teatrze działań wojennych jak kampania wrześniowa, bitwa o Francję, kampania norweska, bitwa o Anglię, lądowanie w Normandii, operacja Overlord, operacja wiślańsko-odrzańska, bitwa o Berlin i wielu innych. Zdaniem niektórych autorów (pomijających wszakże armie: Francji, Kanady, Jugosławii, Rumunii i pozaeuropejskie teatry działań), polskie siły zbrojne zaangażowane w II wojnie światowej w walkę przeciw hitlerowskim Niemcom stanowiły czwartą co do wielkości armię aliancką w Europie[1][2][3].
Polski wywiad przeprowadził w czasie wojny szereg akcji i operacji wywiadowczych mających kluczowe znaczenie w przebiegu II wojny światowej. W 2005 roku polsko-brytyjska komisja historyczna znalazła w archiwach brytyjskich notatkę, z której wynika, że 45 proc. ogółu brytyjskich doniesień wywiadowczych okresu II wojny światowej pochodziło z polskich źródeł, z czego 85 proc. określono jako „wysokiej lub bardzo wysokiej jakości”[4].
W 1939 roku Polska została zaatakowana przez III Rzeszę oraz satelicką wobec Niemców Pierwszą Republikę Słowacką. Od 17 września w konflikt włączył się również ZSRR.
Według oficjalnych danych podczas kampanii wrześniowej niemieckie siły zbrojne straciły w sumie 17 106 zabitych, 36 995 rannych oraz 486 zaginionych[27]. Niektórzy historycy sądzą oficjalne niemieckie straty odniesione podczas kampanii w Polsce za zaniżone z przyczyn propagandowych[28].
Adolf Hitler osobiście przyznał, iż piechota niemiecka w Polsce: „nie spełniła pokładanych w niej nadziei”[31].
Po klęsce polskiej armii w kampanii wrześniowej Polacy utworzyli w okupowanej Polsce wiele organizacji niepodległościowych, z których najbardziej znana była Armia Krajowa licząca ok. 400 tys. zaprzysiężonych członków[33][34]. W okupowanej Polsce działały również inne organizacje podziemne jak Bataliony Chłopskie (ok. 130 000), NSZ (ok. 70 000) oraz Armia Ludowa (ok. 30 000). Polacy działali również w organizacjach podziemnych innych krajów np. w Jugosławii i Francji (patrz: polski ruch oporu we Francji). W sumie liczba członków polskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej oscylowała w okolicach 600 000, co stawiało go w szeregu jednego z największych w Europie.
Polski ruch oporu stanowił ważny ukryty front w walce z III Rzeszą i poprzez liczne akty sabotażu oraz akcje bojowe wniósł istotny wkład w osłabienie potencjału militarnego nazistów podczas II wojny światowej. Jego członkowie przeprowadzili również szereg akcji wojskowych mających duże znaczenie militarne jak np. powstanie zamojskie, Akcja Góral, Akcja Główki. Największą z nich oraz mającą ogólnopolski charakter stanowiła tzw. Akcja „Burza”, podczas której Armia Krajowa przeprowadzała szereg ataków wymierzonych w niemiecką armię wycofującą się przed Armią Czerwoną. Największe akcje wojskowe przeprowadzono w jej ramach w Wilnie, Lwowie oraz w Warszawie. Były to kolejno operacja Ostra Brama, powstanie we Lwowie oraz powstanie warszawskie.
Źródło:[36]
Po przegranej kampanii wrześniowej część polskiego wojska oraz korpusu oficerskiego ewakuowała się do Rumunii oraz na Węgry gdzie zostali internowani. Żołnierze ci kierowali się później do Francji, gdzie Rząd RP na uchodźstwie w szybkim czasie zorganizował nową polską armię we Francji w liczbie ok. 80 000 żołnierzy. W 1940 wojsko to wzięło udział w kampanii norweskiej oraz bitwie o Francję. Po przegranej aliantów po raz kolejny Polacy uciekli na Wyspy Brytyjskie aby kontynuować wojnę z Niemcami u boku aliantów do końca wojny.
W 1941 roku rząd na wychodźstwie porozumiał się z Józefem Stalinem w sprawie utworzenia polskich sił zbrojnych z jeńców wojennych oraz ludności polskiej deportowanych przez Sowietów na Syberię. Na podstawie układu Sikorski-Majski Polakom udało się stworzyć w ZSRR Armię Polską pod dowództwem gen. Władysława Andersa, która na przełomie marca i kwietnia 1942 przez Morze Kaspijskie dostała się do Iranu. Na Bliskim Wschodzie Armia Andersa dołączyła do 8 Armii Brytyjskiej i stała się znana jako 2 Korpus Polski.
Pierwsze oddziały Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie zaczęto tworzyć już we wrześniu 1939 roku na terytorium francuskim spośród Polaków przebywających we Francji, Belgii, Holandii i Wielkiej Brytanii na podstawie polsko-francuskiej umowy z 9 września 1939 w sprawie utworzenia dywizji polskiej we Francji. Po porażce odniesionej podczas kampanii wrześniowej dnia 4 stycznia 1940 podpisano nową umowę o tworzeniu tam Wojska Polskiego. Na jej mocy od stycznia 1940 roku ze zmobilizowanych ochotników zaczęto formować jednostki wojsk lądowych, lotnictwa i marynarki wojennej, działającej w składzie armii francuskiej. Łącznie Armia Polska we Francji liczyła w 1940 ok. 85 000[37] żołnierzy, z czego podczas działań wojennych wzięło udział ok. 50 000[38].
W okresie od listopada 1939 roku sformowano cztery dywizje piechoty (1 Dywizja Grenadierów, 2 Dywizja Strzelców Pieszych, 3 Dywizja Piechoty, 4 Dywizja Piechoty) oraz jedną brygadę pancerno-motorową (10 Brygada Kawalerii Pancernej). Ze sformowanych oddziałów wydzielono część sił i utworzono Samodzielną Brygadę Strzelców Podhalańskich.
W obronie Francji wzięły udział 1 Dywizja Grenadierów oraz 2 Dywizja Strzelców Pieszych. W walkach zginęło według różnych źródeł między 1400-4000 polskich żołnierzy, a 4500-5000 zostało rannych. W czasie walk na froncie francuskim polscy piloci myśliwców zestrzelili ok. 50 samolotów niemieckich, a 5 prawdopodobnie[39].
W kampanii norweskiej uczestniczyła Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich (bitwa o Narwik, maj 1940) oraz okręty Polskiej Marynarki Wojennej.
W Syrii sformowano Samodzielną Brygadę Strzelców Karpackich (dowódca płk później gen. Stanisław Kopański).
Po klęsce Francji około 27 000[37] polskich żołnierzy ewakuowało się do Palestyny i Wielkiej Brytanii, gdzie po reorganizacji stworzyli polskie siły zbrojne walczące u boku aliantów do końca wojny. Duża grupa Polaków, której nie udało się wydostać z okupowanej Francji zasiliła francuski ruch oporu przeciw Niemcom lub utworzyła własne polskie organizacje niepodległościowe jak Polska Organizacja Walki o Niepodległość (POWN) szacowaną na ok. 15 tysięcy członków. Żołnierze 2 Dywizji Strzelców Pieszych, aczkolwiek internowani w Szwajcarii zgodnie z prawem międzynarodowym, pozostawali w myśl tajnych umów polsko-szwajcarskich w gotowości do wzięcia udziału w ewentualnej obronie tego kraju przed agresją niemiecką.
Pierwsze działania wojenne Polskiej Marynarki Wojennej (PMW) miały miejsce w 1939 roku w czasie obrony wybrzeża. Część polskich okrętów zostało wycofanych z Morza Bałtyckiego do Wielkiej Brytanii jeszcze przed wybuchem wojny. Podczas II wojny światowej w skład PMW wchodziło łącznie 27 okrętów (dwa krążowniki, dziewięć niszczycieli, pięć okrętów podwodnych i 11 kutrów torpedowych), które przebyły w sumie 1,2 mln mil morskich, eskortowały 787 konwojów. Okręty PMW przeprowadziły 1162 patroli oraz operacji wojskowych, zatopiły 9 okrętów nieprzyjaciela (w tym dwa okręty podwodne), 41 statków handlowych, uszkodziły 24 okręty (w tym osiem okrętów podwodnych) i zestrzeliły 20 samolotów. 450 marynarzy z ponad czterech tysięcy służących w marynarce straciło swoje życie podczas walki[40][41].
Polska armia wzięła udział w wielu ważnych kampaniach oraz bitwach II wojny światowej:
Ponadto Amerykanie pochodzenia polskiego wzięli udział we wszystkich ważniejszych kampaniach z udziałem wojsk amerykańskich na froncie zachodnim i w wojnie na Pacyfiku[42][43].