Liczba istniejących przepraw rzecznych i konieczność wznoszenia nowych wiąże się z obecnością na terytorium miasta Bydgoskiego Węzła Wodnego. Przez Bydgoszcz przepływają trzy główne cieki, którym odcinki „miejskie” liczą:
Rzeka Brda jest osią miasta Bydgoszczy, rozdzielając miejskie terytorium na dwie części: północną i południową, kanał dzieli w podobny sposób zachodnią część miasta, a Wisła jest wschodnią granicą miasta. Duże rozczłonkowanie miasta ciekami stwarza konieczność budowy wielu przepraw mostowych służących potrzebom ruchu drogowego i kolejowego, jak również zapewnieniu połączeń międzyosiedlowych.
Rys historyczny
Mosty staropolskie
Pierwszy stały most przez Brdę przy grodzie bydgoskim zbudowano dowodnie przed 1253 r., gdyż w tym roku wymieniono go[a] w umowie ugody gospodarczej zawartej między księciem Kujaw Kazimierzem a zakonem krzyżackim. Świadkiem podpisanym na tej umowie był m.in. kasztelan bydgoskiBogusław[2]. Most znajdował się ok. 200 m na wschód, niż obecny most Jerzego Sulimy-Kamińskiego i umożliwiał przejście z lewego brzegu Brdy na wyspę grodową, gdzie pobierano cło przez urzędników książęcych. Stamtąd w kierunku południowym wiódł kolejny most przez starorzecze Brdy.
W 1893 w Fordonie powstał most kolejowo-drogowy nad Wisłą o długości 1350 m, który do czasu zniszczenia w 1945 r. był najdłuższym obiektem mostowym w Niemczech i na ziemiach polskich oraz trzecim co do długości w Europie.
Kilka mostów powstało również po przebudowie Kanału Bydgoskiego w latach 1912–1915. Nad nowo zbudowanym odcinkiem kanału powstały mosty: kolejowy na linii do Piły, kolejowy na trasie bocznicy do papierni na Czyżkówku (zlikwidowanej w 2002) oraz drogowy.
U schyłku okresu pruskiego na obszarze dzisiejszego terytorium Bydgoszczy znajdowało się ponad 20 mostów, z tego:
W okresie międzywojennym powstał w Bydgoszczy most kolejowy nad Brdą w ciągu magistrali węglowej. 3-4 września 1939 r. wycofujące się wojsko polskie zniszczyło, bądź uszkodziło większość mostów w mieście. Władze okupacyjne przywróciły ruch na przeprawach w latach 1940–1942, w tym na moście na Wiśle. 24 stycznia 1945 r. wycofujący się Niemcy ponownie wysadzili w powietrze większość obiektów mostowych. Dzięki ofiarności kolejarzy ocalały mosty kolejowe, Królowej Jadwigi oraz zachowało się kilka pomniejszych przepraw przez Kanał Bydgoski i w rejonie Wyspy Młyńskiej. W latach 1945–1946 r. w miejscu zniszczonych obiektów zbudowano drewniane przeprawy tymczasowe. Pierwsze odbudowane mosty oddano do użytku w 1948 r. (most Młyński, most w ul. Spornej). W latach następnych odbudowywano kolejne obiekty, a od końca lat 60. budowano nowe. Wznoszono obiekty w konstrukcji żelbetowej sprężonej, a w latach 70. z użyciem typowych elementów prefabrykowanych. W latach 1950–1956 odbudowano również od podstaw stalowy most na Wiśle, który jednak skrócono o 310 m, zastępując 5 przęseł nasypem ziemnym.
W okresie powojennym rozebrano również szereg mostów. Dotyczy to zwłaszcza rejonu Wyspy Młyńskiej, gdzie pozostał jedynie Most Młyński. Po II wojnie światowej nie odbudowano mostu kolei wąskotorowej w Smukale, nad Kanałem Bydgoskim oraz jednego z mostów na ul. Spornej. W 1972 r. w związku z budową węzła Grunwaldzkiego, zasypano część Kanału Bydgoskiego z dwiema śluzami oraz rozebrano most Władysława IV. W 1969 r. w związku z likwidacją kolei wąskotorowejBydgoszcz – Koronowo zlikwidowano również most kolejowy nad Kanałem Bydgoskim.
Mosty po 1989
Lata 90. XX wieku to okres coraz większej eksploatacji przepraw przez wzrastający ruch drogowy. Remonty kapitalne zużytych konstrukcji mostowych rozpoczęto w połowie dekady.
W 1998 r. powstał most na nowo zbudowanej śluzy Czersko Polskie. W 2000 r. zbudowano most Kazimierza Wielkiego, a w 2002 r. mosty: Waleriana Hypszera nad Brdą oraz św. Antoniego nad Kanałem Bydgoskim. W 2009 r. rozpoczęto budowę nowego mostu kratowego nad Brdą w ciągu ul. Spornej w miejscu rozebranej starej konstrukcji, natomiast w 2010 r. dwóch mostów wantowych nad Brdą. W 2012 roku oddano do użytku most tramwajowy Władysława Jagiełły, a rok później drogowy most Uniwersytecki z pylonami w kształcie podków.
Mosty – stan w 2013 r.
Lista[1] zawiera wykaz obecnie istniejących mostów na terenie Bydgoszczy, bez uwzględnienia historycznych przepraw nad fosami: miejską i zamkową oraz obiektów nad drobnymi ciekami: Flisem, Strugą Młyńską itp.
Mosty nad Wisłą
Wisła jest rzeką, która na długości 14 km stanowi wschodnią granicę Bydgoszczy. W pobliżu tej rzeki mieszka około 20% ludności miasta w dzielnicy Fordon. Tuż nad rzeką znajduje się Stary Fordon – dawniej samodzielne miasteczko lokowane w XIV wieku, o średniowiecznym rozplanowaniu ulic i zabudowie w większości z XIX w.
w latach 1893–1945 najdłuższy most w Polsce i Niemczech, trzeci co do długości w Europie (1325 m, 18 przęseł), skrócony po odbudowie ze zniszczeń z okresu II wojny światowej; przebiega przez niego droga krajowa nr 80 oraz linia kolejowa nr 209
Mosty i kładki nad Brdą
Brda jest rzeką, która rozdziela miasto Bydgoszcz na część północną i południową, stanowi również tło dla zabudowy Starego Miasta i Śródmieścia. Przepływa przez miasto na długości 26 km, z czego 15 km przypada na część skanalizowaną, zaś pozostała część ma charakter naturalny, nie uregulowany. Poniżej przedstawiono mosty i kładki dla pieszych w kolejności od ujścia Brdy do Wisły w górę rzeki, aż do północno-zachodnich rubieży miasta[1].
most wantowy będący elementem Trasy Uniwersyteckiej o długości 1,58 km (z tego 720 m na estakadach), podwieszony do pylonu o wysokości 69 m w kształcie przenikających się podków
następca mostu Magazynowego (1789–1934), łączy północne nabrzeże Brdy (bulwar im. Gabriela Narutowicza) oraz amfiteatr Opery Nova z Wyspą Młyńską, na barierkach liczne tzw. „kłódki zakochanych”
trzy mosty, w tym dwa ceglane łukowe i jeden żelbetonowy, mieszczą linie kolejowe nr 18, 131 i 356, najstarsze zachowane mosty w Bydgoszczy i jedne ze starszych mostów kolejowych w Polsce
kładka łącząca ulicę Jednostroną (Jachcice) z Świekatowską (Czyżkówko) o szerokości ponad 8 m (droga rowerowa o szerokości 2,75 m oraz chodnik o szerokości 2 m), wykorzystująca konstrukcję nośną przeprowadzonego nad Brdą ciepłociągu[4]. 10 października 2018 bydgoski KPEC podpisał z konsorcjum firm Gotowski i Kormost umowę na zaprojektowanie i budowę estakady ciepłowniczej z kładką pieszo-rowerową. Projekt budowlany powstał do końca czerwca 2019 powstał, a 17 października 2019 rozpoczęto montaż konstrukcji kładki. Przeprawa jest stalową konstrukcją łukową z żelbetowym pomostem. Koszt inwestycji wyniósł 7 mln zł[5][6].
Stary Kanał Bydgoski to odcinek Kanału Bydgoskiego na odcinku między śluzą VI, a ujściem do Brdy w rejonie śluzy Miejskiej. Wyłączony z żeglugi w 1915 roku po zastąpieniu go nowym odcinkiem Kanału, stał się osią dużego parku miejskiego – plant nad Kanałem Bydgoskim. Skrócono go w 1971 r. po zasypaniu wschodniego fragmentu do śluzy III włącznie. Oddziela na długości ok. 3,5 km południowe i północne osiedla Bydgoszczy w środkowo-zachodniej części miasta: Flisy i Okole od Wilczaka, Jarów i Miedzynia. Poniżej przedstawiono mosty i kładki dla pieszych w kolejności od ujścia Kanału do Brdy w kierunku zachodnim[1].
Nr
Nazwa
Data powstania i przebudowy
Długość [m]
Nośność [t]
Rodzaj
Istn.
Uwagi
Zdjęcie
1
Most w ulicy Grottgera
1836, 1964
10,0
drogowy, dla pieszych
most łączący ul. Focha z ul. Grottgera, rozebrany w 1980 roku w związku z rozbudową mostów Solidarności
most w formie kamiennych łuków łączący ulicę Świętej Trójcy z ul. Grunwaldzką, posiadał duże znaczenie komunikacyjne, rozebrany w 1971 roku w związku z budową drogowego węzła Grunwaldzkiego
most poniżej wrót dolnych śluzy VI w ciągu ul. Bronikowskiego, służący komunikacji między osiedlami Flisy i Miedzyń
Mosty i kładki nad Kanałem Bydgoskim
Kanał Bydgoski to główny ciek w zachodniej części Bydgoszczy, oddzielający północne i południowe osiedla: Flisy i Osową Górę od Miedzynia i Prądów. Zbudowany został w 1774 r., a jego część wschodnia (ze śluzami Okole i Czyżkówko o długości 1,6 km) – w 1915 roku. Poniżej przedstawiono mosty i kładki dla pieszych w kolejności od ujścia kanału do Brdy, aż do zachodnich rubieży miasta i ujścia Kanału Górnonoteckiego[1].
Nr
Nazwa
Data powstania i przebudowy
Długość [m]
Nośność [t]
Rodzaj
Istn.
Uwagi
Zdjęcie
1
Most kolejowy do papierni na Czyżkówku
1836, 1964
129,0
kolejowy
most służący istniejącej do lat 90. XX wieku bocznicy kolejowej do Zakładów Papierniczych na Czyżkówku, od 2002 r. w likwidacji. We wrześniu 2018 został udostępniony dla pieszych. W tym celu uzupełnione zostały brakujące balustrady, a ich wysokość została dostosowana do aktualnych wymagań, w tym dla rowerzystów. Na końcu przęsła zastosowano blachę ułatwiającą wjazd rowerów i wózków na przęsło. Jednocześnie zamknięto dla pieszych stary wiadukt kolejowy nad ulicą Nadrzeczną[7].
element węzła Zachodniego, łączy ul. Grunwaldzką z ul. Nad Torem i Siedlecką, w ciągu dróg krajowych nr 25 i 80. 1 grudnia 2015 oddano do użytku drugą nitkę mostu o długości 96 m.
położony za zachodnimi rubieżami Bydgoszczy przy ujściu Kanału Górnonoteckiego, służący komunikacji lokalnej
Mosty nad innymi ciekami
Poniżej przedstawiono mosty i kładki zarówno historyczne w obrębie miasta lokacyjnego Bydgoszczy, już dziś nieistniejące, jak również inne obiekty wcześniej nie przedstawione.
↑Widnieją one m.in. na rekonstrukcji planu Bydgoszczy staropolskiej wykonanej przez G. Reicherta w 1890 r.
Przypisy
↑ abcdefgMonografia mostów województwa kujawsko-pomorskiego. Brda i Kanał Bydgoski. Tom II z serii: Mosty z biegiem rzek pod red. Krzysztofa Dudka. Bydgoszcz – Grudziądz 2012. Wydawca: Związek Mostowców Rzeczypospolitej Polskiej Oddział Pomorsko-Kujawski. ISBN 978-83-934160-2-8.
↑Łbik Lech. Średniowieczne brody i przeprawy na dolnej Brdzie w okolicy Bydgoszczy. [w:] Kronika Bydgoska XIX. Bydgoszcz 1998.
↑Guldon Zenon: Rozwój uprawnień handlowych Bydgoszczy w XVI-XVII w. Prace Komisji Historii t. III: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C: 1966.
↑Uchwała L/756/09 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 15 lipca 2009 r. w sprawie uchwalenia Studium uwarunkowań i kierunków rozwoju przestrzennego miasta Bydgoszczy.
Bydgoszcz w stronę Okola, DariaD.Bręczewska-Kulesza, Bydgoszcz: Zakład Poligraficzny Kordruk – Bogdan Koronka, 2004, ISBN 83-921725-0-7, OCLC69371545. Brak numerów stron w książce
Derenda Jerzy. Piękna stara Bydgoszcz – tom I z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Praca zbiorowa. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006.
Dudek Krzysztof. Monografia mostów województwa kujawsko-pomorskiego. Tom II: Brda i Kanał Bydgoski; Oddział Pomorsko-Kujawski Związku Mostowców Rzeczypospolitej Polskiej. Grudziądz-Bydgoszcz, 2012.
Guldon Zenon: Rozwój uprawnień handlowych Bydgoszczy w XVI-XVII w. Prace Komisji Historii t. III: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C: 1966.
Jeleniewski K. Marek. ...której nie ma. Bydgoszcz na starej widokówce. Bydgoszcz 2001. ISBN 83-87586-17-X.
Łbik Lech. Średniowieczne brody i przeprawy na dolnej Brdzie w okolicy Bydgoszczy. [w:] Kronika Bydgoska XIX. Bydgoszcz 1998.
Michalski Stanisław (red.): Bydgoszcz wczoraj i dziś 1945–1980. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa-Poznań 1988.
Monografia mostów województwa kujawsko-pomorskiego. Brda i Kanał Bydgoski. Tom II z serii: Mosty z biegiem rzek pod red. Krzysztofa Dudka. Bydgoszcz – Grudziądz 2012. Wydawca: Związek Mostowców Rzeczypospolitej Polskiej Oddział Pomorsko-Kujawski. ISBN 978-83-934160-2-8.