Brama Kujawska zwana także Toruńską, Bernardyńską lub Bosacką wzniesiona została w południowo-wschodniej części miasta u zbiegu ulic: ulicy Długiej i Podwale.
Jej zadaniem była ochrona dróg wylotowych z Bydgoszczy wiodących do Inowrocławia i Torunia[1].
Ze względu na położenie nieopodal wzgórz szwederowskich jest najlepiej ze wszystkich bydgoskich bram miejskich przedstawiona na ikonografii np. na rysunkach Erika Dahlberga z 1657 r. i Johanna Rudolfa Storna z 1661 r.
Pierwsza wzmianka pisana o Bramie Kujawskiej pochodzi z 1523 r., aczkolwiek można przypuszczać, że wzniesiono ją o wiele wcześniej – w formie drewnianej prawdopodobnie w II połowie XIV wieku, a murowanej – wiek później. Zniszczona wskutek pożaru w 1547 r. została w II połowie XVI wieku odbudowana. Następnie remontowano ją również w 1634 r. i po potopie szwedzkim.
Przed bramą znajdowało się murowane przedbramie, które istniało do połowy XVII w., kiedy zostało zniszczone w czasie budowy nowożytnych fortyfikacji.
Forma i rzut Bramy Kujawskiej jest bardzo podobny do Bramy Poznańskiej, co pozwala postawić hipotezę, iż zostały one zbudowane w tym samym czasie i według tej samej koncepcji architektonicznej. Jednakże w przeciwieństwie do swojej odpowiedniczki Brama Kujawska bardzo długo, bo aż do połowy XVIII w., zachowywała swój pierwotny kształt.
Podczas potopu szwedzkiego budowla broniona była przez bastion ziemny, sprzęgnięty w jeden system obronny z fortyfikacjami bastionowymi zamku. Konstrukcja ta o wymiarach 45×35 m zbudowana była naprzeciw bramy, w miejscu zasypanej na tym odcinku fosy.
Podczas powstania antyszwedzkiego, 21 kwietnia 1656 r. wojska polskie Stefana Czarnieckiego wkroczyły do miasta wyłamując wrota bramy[2]. W trakcie dalszych walk zniszczeniu uległ również bastion bramny podobnie jak bydgoski zamek i jego fortyfikacje.
Gruntowny remont i przebudowa budowli nastąpiła w 1751 r. Nadbudowano wówczas jedną kondygnację i przykryto dachem na podobieństwo Bramy Poznańskiej.
Po zajęciu miasta przez Prusy budowla niepotrzebna już ze względów militarnych pełniła jeszcze jakiś czas rolę rogatki miejskiej, przy której pobierano podatek wjazdowy.
Ostateczna rozbiórka bramy nastąpiła w 1817 r. podobnie jak wielu innych fragmentów murów miejskich w Bydgoszczy.
Charakterystyka
Brama Kujawska była przejazdową wieżą bramną o wymiarach w rzucie: 7,5 × 8,5 m i grubości ścian 1,6 m. Można ją porównać do Bramy Wronieckiej w Poznaniu.
Szerokość przejazdu wynosiła 3,7 m. Przejazd był brukowany[4]. Od strony południowej brama łączyła się z murem obronnym.
Była to budowla piętrowa. Na pierwszej kondygnacji znajdowały się urządzenia do podnoszenia brony oraz komnaty, w których przez pewien czas zamieszkiwał kat miejski. W ścianie południowej i północnej znajdowały się strzelnice. Dach był płaski, zwieńczony flankowanym krenelażem, co tworzyło dodatkowy górny poziom użytkowy. Budowla podzielona była na kondygnacje drewnianymi stropami. Komunikację zapewniała drabina, lub wewnętrzne drewniane schody.
Od 1751 r. forma budowli zmieniła się. Zamurowano wówczas wieńczący bramę blankowany krenelaż oraz podwyższono najwyższą kondygnację na co przeznaczono 1000 sztuk cegieł. Budowla otrzymała dwu- lub czterospadowy dach (jak Brama Poznańska), kryty dachówką. W górnej kondygnacji zostały wstawione okna, a cała brama została pomalowana na czerwono, czego dowodzą zachowane rachunki.
W 1756 r. zbudowano ponadto ganek na bramie oraz wstawiono nowe wrota, drzwi, okna i schody.
Badania archeologiczne
Północno-wschodni narożnik bramy został odkryty podczas nadzorów archeologicznych wykopów prowadzonych w 1997 r. Fundamenty w postaci ceglanych murów znaleziono zaledwie 40 cm pod nawierzchnią ulicy. Badania archeologiczne potwierdziły datowanie pozostałości na XVI wiek.
↑Grochowski Robert. Bramy, wały i fortyfikacje bastionowe dawnej Bydgoszczy. Kronika Bydgoska XXIII (2001). Bydgoszcz 2002
↑pierwsze do miasta wdarły się pułki kasztelana sandomierskiego Stanisława Witowskiego oraz pisarza polnego Jana Sapiehy - Biskup Marian (red.): Historia Bydgoszczy. Tom I do roku 1920. Warszawa-Poznań: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1991, s. 234
Robert Grochowski, Wojciech Siwiak. Baszta pierwsza muru obronnego miasta Bydgoszczy w świetle źródeł archeologicznych, kartograficznych i ikonograficznych. Kronika Bydgoska XXIII (2001). Bydgoszcz 2002
Robert Grochowski. Bramy, wały i fortyfikacje bastionowe dawnej Bydgoszczy. Kronika Bydgoska XXIII (2001). Bydgoszcz 2002
Robert Grochowski. Mur obronny miasta Bydgoszczy – przyczynek archeologa. Kronika Bydgoska XXIV (2002). Bydgoszcz 2003
Robert Grochowski. Baszty muru obronnego miasta Bydgoszczy. Kronika Bydgoska XXVIII (2006). Bydgoszcz 2007
Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!
