Widok od ul. KamiennejWidok wzdłuż FordońskiejWidok na Bartodzieje i most Kazimierza Wielkiego z KapuściskBalaton na BartodziejachKościół pw. Matki Bożej Zwycięskiej
Bartodzieje – jednostka urbanistyczna (osiedle) miasta Bydgoszczy, położona w jego środkowej części.
Położenie
Jednostka urbanistyczna Bartodzieje usytuowana jest w centralnej części miasta i zaliczana do osiedli tzw. Dolnego Tarasu Bydgoszczy. Sąsiaduje od południa poprzez rzekę Brdę z osiedlem Kapuściska, od wschodu i częściowo północy z osiedlem Bydgoszcz Wschód, od północnego zachodu z Osiedlem Leśnym, zaś od zachodu z Bielawami. Bartodzieje sąsiadowały wcześniej również ze Skrzetuskiem, które zostało podzielone pomiędzy Bartodzieje a Bielawy.
Pod względem fizycznogeograficznym osiedle leży w obrębie makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka, w mezoregionie Kotlina Toruńska i mikroregionieMiasto Bydgoszcz. Południowe obrzeża osiedla należą do Miejskiej Doliny Brdy (terasy I-II ok. 30–40 m n.p.m.), część środkowa leży na terasie III (43 m n.p.m.), zaś północna na piaszczystej terasie VI (54 m n.p.m.)[2]. Teren nachylony jest łagodnie z północy na południe. Granice teras nie są wyraźne, z wyjątkiem północnych obrzeży Bartodziejów, gdzie występuje granica między plejstoceńskąpradoliną Wisły a holoceńskądoliną Brdy. W południowej części osiedla w podłożu płytko (0,8–2 m) zalegają iłytrzeciorzędowe, które miejscowo są odsłonięte (rejon jez. Balaton) w wyniku erozji wód płynących, które zmyły powierzchniowe osady czwartorzędowe.
Historycznie w skład obecnej jednostki urbanistycznej wchodzą: większość obszaru gminy Bartodzieje Wielkie (200 ha) wcielonej do miasta Bydgoszczy 1 kwietnia 1920 roku oraz zachodni fragment gminy Kapuściska Małe również włączonej w 1920 roku[3]
Ludność
W 1970 roku Bartodzieje zamieszkiwało 10 tys. osób, 20 lat później – 29,7 tys.[4] Wzrost liczby ludności związany był z urbanizacją terenu, budową osiedli mieszkaniowych. W kolejnych latach liczba mieszkańców spadała: w 1998 roku wynosiła 28,4 tys. osób, a w 2007 roku – 24,4 tys.[5] W latach 2007–2012 liczba ludności pozostawała na stałym poziomie 24,4 tys. osób[1].
W styczniu 2018 liczba zameldowanych na stałe wynosiła 23 864, a we wrześniu 2024 r. 20 893[6].
Historia osiedla
Wieś królewska starostwa bydgoskiego położona była w końcu XVI wieku w powiecie bydgoskim województwa inowrocławskiego[7]. Osiedle Bartodzieje to dawna wieś Bartodzieje Wielkie (niem.Gross Bartelsee), którą na początku XX w. zamieszkiwało 331 mieszkańców[8]. W 1920 roku została przyłączona do miasta Bydgoszczy. Według jednej z teorii nazwa Bartodzieje pochodzi od słów „bardo” lub „bata”, czyli rodzaju broni, którą niegdyś wyrabiano na tych terenach. Inna teoria mówi o pochodzeniu słowa Bartodzieje od bartnictwa, ponieważ dawniej znajdowało się tutaj wielu pszczelarzy.
Na terenie osiedla wydobywano glinę – staw Balaton powstał na miejscu takiego wyrobiska.
W roku 1965 powstał plan generalnej rozbudowy i przeobrażenia osiedla w nowoczesną dzielnicę mieszkaniową, ponieważ do tego czasu znajdowały się tutaj głównie gospodarstwa rolne. Jedyne zakłady produkcyjne, szkoły i lokale gastronomiczne znajdowały się w okolicach ulicy Fordońskiej.
Inwestycje mieszkaniowe
W 2019 Spółka JHM Development wystąpiła o pozwolenie na budowę u zbiegu ul. Fordońskiej i Żabiej, w pobliżu siedziby Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad oraz kompleksu biurowego Arkada Business o wysokości 45 m, trzech budynków mieszkaniowych z funkcją usługową o nazwie Aura Towers. Ostateczny projekt przewiduje jednak powstanie 2 obiektów 16-piętrowych i jednego 7-piętrowego[9].
W 2020 przy ul. Ceramicznej, przy zbiorniku "Balaton" zakończono budowę innego budynku mieszkalnego o segmentowej konstrukcji, którego najwyższa 10-piętrowa część ma 35 metrów wysokości, natomiast sąsiadująca z pobliskim osiedlem domków jednorodzinnych część zachodnia posiada trzy piętra[10]. W tym samym roku Bydgoskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego zleciło budowę dwóch pięciokondygnacyjnych budynków z 90 mieszkaniami przy ul. Swarzewskiej, których projekt wyłoniono w drodze konkursu architektonicznego[11] i które ukończono w 2022[12]. W 2024 zakończone też prace nad 10 piętrowym budynkiem w rejonie ul. Gajowej.
W 2024 nad Bartodziejach trwały prace dotyczące budowy kolejnych osiedli w rejonie ulic Fordońskiej, Ceramicznej, Cegielnianej.
Rekreacja
Na terenie Bartodziejów znajduje się 9 ha terenów zieleni urządzonej[13]. Głównym obszarem rekreacyjnym jest akwen Balaton, otoczony bulwarem oraz terenami zieleni. W odległości około 1 km poprzez osiedle Bydgoszcz Wschód możliwy jest dostęp do Lasu Gdańskiego, zaś południową granicą osiedla jest rzeka Brda, gdzie planowana jest budowa bulwaru, ścieżki rowerowej. Obszar nadrzeczny o powierzchni ok. 4 ha jest potencjalnym miejscem rekreacji rodzinnej o wymiarze ponadlokalnym[13].
Obiekty sportowe
Osiedle dysponuje kilkoma obiektami sportowymi, m.in. basenem krytym (przy Zespole Szkół Medycznych przy ul. Swarzewskiej)[14], kompleksem Orlik 2012, kortem tenisowym, strzelnicą oraz przystanią żeglarską na Balatonie.
Drogi rowerowe
Osiedle posiada drogi rowerowe biegnące wzdłuż al. Stefana Wyszyńskiego oraz wzdłuż Kamiennej. Studium transportowe Bydgoszczy przewiduje rozbudowę dróg rowerowych (w postaci pasów rowerowych) m.in. wzdłuż ul. Skłodowskiej-Curie i Łęczyckiej. Wzdłuż brzegu Brdy planowana jest budowa drogi rowerowej łączącej Stare Miasto z Fordonem nad Wisłą[13] (zobacz Planty nad Brdą).
Przychodnia Rejonowa „Bartodzieje” przy ul. Koszalińskiej
Kolejowa Rejonowa Przychodnia Lekarska przy ul. Bartosza Głowackiego
Ciekawe miejsca na Bartodziejach
Balaton – dawna glinianka, obecnie akwen z fontannami, letnimi wieczorami podświetlonymi, wokół ścieżki spacerowe i ławeczki, położony między ulicami Polanką, Swarzewską i Skłodowskiej-Curie
jedyne (poza znajdującymi się na Błoniu) mrówkowce (galeriowce) w mieście, przy ul. Skłodowskiej-Curie. Powstały w l. 70. Każdy z nich posiada 464 mieszkania.
Komunikacja drogowa i kolejowa
Blisko północnej granicy osiedla biegnie droga krajowa 80, zachodnią granicę zaś stanowi droga 5 (E261).
↑Środowisko przyrodnicze Bydgoszczy. Praca zbiorowa pod red. Józefa Banaszaka, Wydawnictwo Tanan. Bydgoszcz 1996.
↑Licznerski Alfons: Rozwój terytorialny Bydgoszczy. [w:] Kronika Bydgoska II.
↑Rogalski Bogumił: Charakterystyka i niektóre uwagi do miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Bydgoszczy. [w:] Kronika Bydgoska XVI.
↑Lokalny Program Rewitalizacji dla miasta Bydgoszczy na lata 2007–2015.
↑ abcTereny wypoczynku i rekreacji w Bydgoszczy – diagnoza stanu istniejącego i kierunku rozwoju. Miejska Pracownia Urbanistyczna w Bydgoszczy. Załącznik do Uchwały nr XXXV/731/12 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 28 listopada 2012 roku.
↑RenataR.KajaRenataR., Bydgoskie pomniki przyrody, Bydgoszcz: Instytut Wydawniczy „Świadectwo”, 1995, ISBN 83-85860-32-0, OCLC749523197. Brak numerów stron w książce
