Kompania graniczna KOP „Dołhinów”

Kompania graniczna KOP „Dołhinów”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1924
Rozformowanie	1939
Organizacja
Dyslokacja	Dołhinów
Formacja	Korpus Ochrony Pogranicza
Podległość	batalion KOP „Budsław”

Rozmieszczenie baonu KOP „Budsław” w 1931

Kompania graniczna KOP „Dołhinów” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Geneza

Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych^[1]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe^[2]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym^[3]. W Dołhinowie rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 44 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej^[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej^[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Dołhinów” służbę graniczną pełniły pododdziały 44 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej^[6]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych^[7].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 1 batalion graniczny ^[8][9], a w jego składzie 8 kompanię graniczną KOP^[10]. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 8 podoficerów, 4 nadterminowych i 83 żołnierzy służby zasadniczej^[a]. W 1939 3 kompania graniczna KOP „Dołhinów” podlegała dowódcy batalionu KOP „Budsław”^[11].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[12]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza^[13].

3 kompania graniczna „Dołhinów” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 29 kilometrów 100 metrów^[14]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Nowezaponie”, „Czyść” i „Sakowicze” z komendantury „Sakowicze” oraz zastaw „Żółty Bereżok” z komendantury „Krajsk”^[15] .

Sąsiednie kompanie graniczne:

• 2 kompania graniczna KOP „Hnieździłów” ⇔ 1 kompania graniczna KOP „Olkowicze” – 1928^[16], 1929^[17], 1931^[15] , 1932^[18], 1934^[19], 1938^[20]

Walki kompanii w 1939

Strażnice 3 kompanii „Dołhinów” atakował 14 Oddziału Wojsk Pogranicznych NKWD. Strażnica „Milcza” podjęła godzinną walkę. Do niewoli dostał się dowódca strażnicy^[21]. Kilku żołnierzy wycofało się w kierunku Dołhinowa. Strażnica „Pohost” też podjęła walkę. Zginął dowódca strażnicy i kilku żołnierzy. Strona sowiecka straciła dowódcę atakującego oddziału lejtn. Pietrowa, a ranny został jego zastępca, politruk Końkow. Także strażnica „Karolin" podjęła walkę. Straciła trzech zabitych oraz pięciu wziętych do niewoli. Pododdziały stacjonujące w Dołhinowie wycofały się bez walki w kierunku Budsławia i dołączyły do wycofujących się sił batalionu^[22]. Niewielka część baonu przeszła na Litwę i tam została internowana^[23].

Struktura organizacyjna

Struktura organizacyjna kompanii granicznej KOP „Dołhinów”
Lata	1928–1934[16][17][15] [18][19][b]	1938–1939[20][26][27]
Strażnice	strażnica KOP „Sołonoje	—
	strażnica KOP „Milcza”	1 strażnica KOP „Milcza”
	strażnica KOP „Pohost”[c]	2 strażnica KOP „Pohost”
	strażnica KOP „Karolin”	3 strażnica KOP „Karolin”
Inne		pluton odwodowy

Dowódcy kompanii

• kpt. Aleksander Michałowski (był 31 X 1928 − 15 IV 1930 → przeniesiony do 11 pp^[29] )
• kpt. Adam Doberski (7 IV 1930^[30] − 31 III 1933 → przeniesiony w stan spoczynku^[29] )
• kpt. Witold Obidowicz (9 II 1933 − 23 III 1933 → przeniesiony do batalionu „Budsław”)^[29] 
• kpt. Stanisław Malik (do XI 1937)
• kpt. Sławomir Nakielski^[d](– 1939)
• kpt. Zygmunt Waligórski^[e] (IX 1939^[21])

Uwagi

1. Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 366
2. W 2000 Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993, odnoszą się do stanu sprzed 1937^[24]. Wymienił następujące strażnice: „Sołone”, „Milcza”, „Pohost”, „Karolin”^{[25][niewiarygodne źródło?]}.
3. W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Pogost^[28] .
4. Nakielski Sławomir, kpt. piech., w KOP od 1938. Do mobilizacji dca 3 kompanii granicznej „Dołhinów”. Przydział mobilizacyjny nieznany^[31].
5. Waligórski Zygmunt Stanisław, kpt. piech., w KOP od 1936. Do mobilizacji dca 4 kompanii granicznej „Dokszyce”. We wrześniu 1939 dca 3 kompanii granicznej „Dołhinów” odtworzonego baonu KOP „Budsław”^[32].

Przypisy

1. Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
2. Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
3. Polak 1999 ↓, s. 6.
4. Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
5. Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
6. Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
7. Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
8. Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
9. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
10. Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 22/25.
11. Szubański 2000 ↓, s. 88.
12. Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
13. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
14. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 296.
15. Szkice dyslokacyjne ↓.
16. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1928.
17. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10/1929.
18. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 19/1932.
19. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 53/1934.
20. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 84/1938.
21. Cygan 2006 ↓, s. 95.
22. Prochwicz 2003 ↓, s. 190.
23. Prochwicz 2003 ↓, s. 225.
24. Szubański 2000 ↓, s. 87.
25. Szubański 1993 ↓, s. 276.
26. Prochwicz 2003 ↓, s. 306.
27. Grzelak 2001 ↓, s. 185.
28. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓.
29. Obsada oficerska bg „Budsław” ↓.
30. Obsada oficerska bg „Budsław” ↓, s. 36.
31. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 735.
32. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 756.

Bibliografia

• Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
• Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. WarszawaPułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
• Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/143 do 177/149.)
• Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/217.)
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/151.)
• Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Budsław” w latach 1928–1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.181/202.)