Kompania graniczna KOP „Bakszty Małe”

Kompania graniczna KOP
„Bakszty Małe”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1924
Rozformowanie	1939
Organizacja
Dyslokacja	Bakszty Małe[a]
Formacja	Korpus Ochrony Pogranicza
Podległość	batalion KOP „Krasne”

Rozmieszczenie batalionu KOP „Krasne” w 1931

Kompania graniczna KOP „Bakszty Małe” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 10 batalion graniczny ^[1][2], a w jego składzie 11 kompanię graniczną KOP^[3]. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 8 podoficerów, 4 nadterminowych i 82 żołnierzy służby zasadniczej^[b]. W 1939 3 kompania graniczna KOP „Bakszty Małe” podlegała dowódcy batalionu KOP „Krasne”^[4].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[5]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza^[6].

3 kompania graniczna „Bakszty” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 30 kilometrów 110 metrów^[7]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Słobódka” i „Czyrewicze” z komendantury „Manuły”^[8] .

Kompanie sąsiednie:

• 2 kompania graniczna KOP „Bryckie” ⇔ 1 kompania graniczna KOP „Dubrowa” – 1928^[9], 1929^[10], 1931^[8] , 1932^[11], 1934^[12], 1938^[13]

Walki kompanii w 1939

17 września 1939 o 3:30 została zaatakowana 3 kompania graniczna „Bakszty Małe”. Załoga strażnicy „Budźki” broniła się prawie godzinę, a jej opór złamano o 4:25. Do niewoli dostało się 6 żołnierzy, napastnicy mieli jednego zabitego i jednego rannego. Do godz. 5:35 walczyła załoga strażnicy „Bakszty Małe”. Po stronie polskiej miało zginąć 2 oficerów, zaś pięciu odnieść ciężkie rany. Sowieci wzięli do niewoli 25 żołnierzy. Ich straty wyniosły 2 ciężko i jeden lekko ranny^[14].

Rano 18 września, w trakcie próby zniszczenia mostu na Berezynie, kompania została zaatakowana przez batalion rozpoznawczy sowieckiej 6 BPanc. Do niewoli dostało się 9 żołnierzy, w tym 2 oficerów^[15].

Struktura organizacyjna

Struktura organizacyjna kompanii granicznej KOP „Bakszty Małe”
Lata	1928 – 1934[9][10][8] [11][12][c]	1938[13]	17 września 1939[16][17]
Strażnice	(41)[18] strażnica KOP „Budźki”[d]	strażnica KOP „Budźki”	1 strażnica KOP „Buźki”[e]
	(42)[3] strażnica KOP „Klimonty”[f]	–	–
	strażnica KOP „Bakszty Wielkie”[g]	strażnica KOP „Bakszty Małe”[h]	2 strażnica KOP „Bakszty Małe”
	(44)[20] strażnica KOP „Radoszkowice”[i]	strażnica KOP „Radoszkowice”	3 strażnica KOP „Radoszkowice”[j]
Inne			pluton odwodowy

Dowódcy kompanii

Stopień, imię i nazwisko	Okres pełnienia służby	Kolejne stanowisko
kpt. Bolesław II Kowalski	był 30 IX 1928 − 20 IV 1930	odszedł do 39 pp[21]
kpt. Karol Nałęcki	15 IV 1930 − [21]
kpt. Stanisław Rawa[k]	– 1939

Uwagi

1. folwark Bakszty Małe, gmina Radoszkowice, powiat mołodeczański, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
2. Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 366
3. W 2000 Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993 odnoszą się do stanu sprzed 1937 → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Zalesie”, „Klimonty” i „Bakszty” → Szubański 1993 ↓, s. 276^{[niewiarygodne źródło?]}
4. zaścianek Bućki III, gmina Chocieńczyce, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
5. W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Budźki^[19] .
6. wieś Klimonty, gmina Radoszkowice, powiat mołodecki, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
7. folwark Bakszty Wielkie, gmina Radoszkowice, powiat mołodecki, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
8. folwark Bakszty Małe, gmina Radoszkowice, powiat mołodecki, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
9. miasto Radoszkowice, gmina Radoszkowice, powiat mołodecki, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
10. W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Radoszkowicze^[19] .
11. Stanisław Rawa (1900-1940), kpt. piech., w KOP od 1938. Do mobilizacji dowódca 3 kompanii granicznej „Bakszty Małe”. Przydział mobilizacyjny nieznany. Więzień obozu w Starobielsku. Zamordowany przez NKWD. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 743

Przypisy

1. Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
2. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
3. Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 12/25.
4. Szubański 2000 ↓, s. 88.
5. Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
6. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
7. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 297.
8. Szkice dyslokacyjne ↓.
9. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1928.
10. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10/1929.
11. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 19/1932.
12. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 53/1934.
13. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 84/1938.
14. Cygan 2006 ↓, s. 97.
15. Prochwicz 2003 ↓, s. 227.
16. Prochwicz 2003 ↓, s. 307.
17. Grzelak 2001 ↓, s. 186.
18. Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 17/25.
19. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓.
20. Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 13/25.
21. Obsada oficerska bg „Krasne” ↓.

Bibliografia

• Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/143 do 177/149.)
• Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/217.)
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/151.)
• Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Krasne” w latach 1928–1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.181/221.)