Komenda Rejonu Uzupełnień Płońsk (KRU Płońsk) – organ wojskowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej i administracji rezerw w powierzonym mu rejonie[1].
Historia komendy
15 listopada 1921 roku, po wprowadzeniu podziału kraju na dziesięć okręgów korpusów oraz wprowadzeniu pokojowej organizacji służby poborowej, na terenie Okręgu Korpusu Nr I została utworzona Powiatowa Komenda Uzupełnień Modlin, która obejmowała swoją właściwością powiaty: płoński i sierpecki. Powiat płoński został wyłączony z dotychczasowej PKU 32 pp w Ciechanowie, natomiast powiat sierpecki z PKU 6 pp Leg. w Płocku[2][3][4][5].
18 listopada 1924 roku weszła w życie ustawa z dnia 23 maja 1924 roku o powszechnym obowiązku służby wojskowej[6], a 15 kwietnia 1925 roku rozporządzenie wykonawcze ministra spraw wojskowych do tejże ustawy, wydane 21 marca tego roku wspólnie z ministrami: spraw wewnętrznych, zagranicznych, sprawiedliwości, skarbu, kolei, wyznań religijnych i oświecenia publicznego, rolnictwa i dóbr państwowych oraz przemysłu i handlu[5]. Wydanie obu aktów prawnych wiązało się z przejęciem przez władze cywilne (administracji I instancji) większości zadań związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem poboru[7][8]. Przekazanie większości zadań władzom cywilnym umożliwiło organom służby poborowej zajęcie się wyłącznie racjonalnym rozdziałem rekruta oraz ewidencją i administracją rezerw. Do tych zadań dostosowana została organizacja wewnętrzna powiatowych komend uzupełnień i ich składy osobowe. Poszczególne komendy różniły się między sobą składem osobowym w zależności od wielkości administrowanego terenu[9].
Zadania i nowa organizacja PKU określone zostały w wydanej 27 maja 1925 roku instrukcji organizacyjnej służby poborowej na stopie pokojowej[7]. W skład PKU Modlin wchodziły dwa referaty: I) referat administracji rezerw i II) referat poborowy[7]. Nowa organizacja i obsada służby poborowej na stopie pokojowej według stanów osobowych L. O. I. Szt. Gen. 3477/Org. 25 została ogłoszona 4 lutego 1926 roku. Z tą chwilą zniesione zostały stanowiska oficerów ewidencyjnych[10][11][12].
12 marca 1926 roku została ogłoszona obsada personalna Przysposobienia Wojskowego, zatwierdzona rozkazem Dep. I L. 6000/26 przez pełniącego obowiązki szefa Sztabu Generalnego gen. dyw. Edmunda Kesslera, w imieniu ministra spraw wojskowych. Zgodnie z nową organizacją pokojową Przysposobienia Wojskowego zostały zlikwidowane stanowiska oficerów instrukcyjnych przy PKU, a w ich miejsce utworzone rozkazem Oddz. I Szt. Gen. L. 7600/Org. 25 stanowiska oficerów przysposobienia wojskowego w pułkach piechoty[13].
Od 1926 roku, obok ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność PKU Modlin normowała „Tymczasowa instrukcja służbowa dla PKU”, wprowadzona do użytku rozkazem MSWojsk. Dep. Piech. L. 100/26 Pob.[14]
W marcu 1930 roku PKU Modlin była nadal podporządkowana Dowództwu Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie i administrowała powiatami: płockim i sierpeckim[15]. W grudniu tego roku komenda posiadała skład osobowy typ IV[14].
31 lipca 1931 roku gen. dyw. Kazimierz Fabrycy, w zastępstwie ministra spraw wojskowych, rozkazem B. Og. Org. 4031 Org. wprowadził zmiany w organizacji służby poborowej na stopie pokojowej. Zmiany te polegały między innymi na zamianie stanowisk oficerów administracji w PKU na stanowiska oficerów broni (piechoty) oraz zmniejszeniu składu osobowego PKU typ I–IV o jednego oficera i zwiększeniu o jednego urzędnika II kategorii. Liczba szeregowych zawodowych i niezawodowych oraz urzędników III kategorii i niższych funkcjonariuszy pozostała bez zmian[16].
22 grudnia 1933 roku, w związku z przeniesieniem komendy z Modlina do Płońska, minister spraw wojskowych zmienił nazwę PKU Modlin na „PKU Płońsk”[17].
26 marca 1934 roku, w związku z przeniesieniem PKU Modlin do Płońska, minister spraw wojskowych rozkazem B. Og. Org. 1060/Org. Dysl. ustanowił nowy garnizon w Płońsku[18].
1 lipca 1938 roku weszła w życie nowa organizacja służby poborowej, zgodnie z którą dotychczasowa PKU Płońsk została przemianowana na Komendę Rejonu Uzupełnień Płońsk przy czym nazwa ta zaczęła obowiązywać 1 września 1938 roku[19], z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku wojskowym[20].
Komendant rejonu uzupełnień w sprawach dotyczących uzupełnień Sił Zbrojnych i administracji rezerw podlegał bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu Nr I. Rejon uzupełnień nie uległ zmianie i nadal obejmował powiaty: płoński i sierpecki[1].
Obsada personalna
Poniżej przedstawiono wykaz oficerów zajmujących stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień i komendanta rejonu uzupełnień oraz wykaz osób funkcyjnych (oficerów i urzędników wojskowych) pełniących służbę w PKU Modlin oraz PKU i KRU Płońsk, z uwzględnieniem najważniejszych zmian organizacyjnych przeprowadzonych w 1926 i 1938 roku.
↑Stanisław I Mirecki (ur. 13 października 1876). Do września 1923 był przydzielony z 52 pp do PKU Piotrków na stanowisku komendanta. W 1928 mieszkał we wsi Kamierowo[24].
↑W styczniu 1934 ogłoszono sprostowanie imion i daty urodzenia ppłk. Artura Sadowińskiego z „Artur ur. 28 lipca 1892” na „Artur Filip ur. 27 lipca 1892”[33].
↑Kpt. kanc. dr Jan Hryniewicz ur. 19 marca 1885 w Słonimie, w dworze Pusłowskich[46]. Do Wojska Polskiego został przyjęty z byłej armii rosyjskiej[47]. Był odznaczony Odznaką Pamiątkową Więźniów Ideowych[48]. Mieszkał w Poddębicach przy ul. Narutowicza 36. 2 kwietnia 1936 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił wniosek o nadanie mu tego odznaczenia „z powodu braku pracy niepodległościowej”[49].
↑Kapitan intendent z wyższymi studiami wojskowymi Antoni I Górka (ur. 12 sierpnia 1897 w Trzemeśni) był odznaczony KN, KW i SKZ. W czasie I wojny światowej walczył w Oddziale Telefonicznym 2 Pułku Piechoty Legionów Polskich. W latach 1930–1932 był słuchaczem normalnego kursu intendentów w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. W marcu 1939 pełnił służbę w Komendzie Miasta Warszawa na stanowisku kierownika referatu administracyjno-kwaterunkowego[51].
↑Augustyn Pojmański ur. 13 stycznia 1890 w Święcianach, w rodzinie Józefa. 21 czerwca 1919 został przyjęty do Wojska Polskiego, w charakterze urzędnika wojskowego w XI randze służbowej oraz powołany do służby czynnej na czas wojny[53]. 1 sierpnia 1932 roku został skierowany na czteromieczęczną praktykę u płatnika 1 pac[54]. Po zakończeniu praktyki został przeniesiony do 2 dak w Dubnie na stanowisko pełniącego obowiązki płatnika[55], a z dniem 15 sierpnia 1933 roku przeniesiony do korpusu oficerów intendentów[56]. W związku z przeniesieniem w stan spoczynku został mianowany kapitanem ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 17. lokatą w korpusie oficerów intendentów, grupa intendantów (tzw. awans emerytalny). W 1939 został zmobilizowany na stanowisko komendanta parku intendentury nr 30 należącego do 30 Dywizji Piechoty.
↑Olgierd Wazgird ur. 6 stycznia 1894 w Krasnej Górze, w powiecie dziśnieskim, w rodzinie Mieczysława i Gabrieli z Kwintów. Absolwent szkoły handlowej w Wilnie (1914). W 1916 został wcielony do armii rosyjskiej[60]. W 1920 służył w 72 pp. Do 25 października 1923 był przydzielony do PKU Warszawa Miasto II na stanowisku II referenta, a następnie został przesunięty na stanowisko I referenta[61]. W kwietniu 1924 został przydzielony do macierzystego 72 pp[62]. W sierpniu tego roku został przydzielony do PKU Warszawa Powiat na stanowisko oficera ewidencyjnego na powiat grójecki[63]. W lutym 1925 został przesunięty na stanowisko II referenta[64], w kwietniu tego roku na stanowisko oficera ewidencyjnego na powiat warszawski[65], a w lutym 1926 na stanowisko referenta. W lutym 1927 został przydzielony do PKU Łomża na stanowisko referenta[52], a w kwietniu tego roku przydzielony do PKU Modlin na takie samo stanowisko. Z dniem 31 marca 1930 został przeniesiony w stan spoczynku[66]. Wiosną 1940 został zamordowany w Katyniu. Był żonaty[60]. 5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień kapitana[67]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
↑Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939 roku, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939 roku[70].
↑Moczyński 1928 ↓, s. 393, autor użył sformułowania „wszystkie czynności przygotowawcze do poboru, jak również jego przeprowadzenie przeszły do władz administracyjnych”, co nie odpowiadało podziałowi kompetencji władz wojskowych i cywilnych, określonych we wspomnianych aktach prawa.
↑Moczyński 1928 ↓, s. 393, wg autora stanowiska oficerów ewidencyjnych, po krótkotrwałym przydzieleniu ich do władz administracyjnych, zostały zniesione w 1925 roku.
↑Jarno 2001 ↓, s. 169, autor także datuje zniesienie stanowisk oficerów ewidencyjnych na rok 1925, co stoi w sprzeczności z ogłoszoną 4 lutego 1926 roku obsadą służby poborowej na stopie pokojowej.
↑Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
Henryk Moczyński: Służba poborowa. W: Dziesięciolecie Odrodzenia Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928. Henryk Stanisław Mościcki (red.) Włodzimierz Dzwonkowski (red.) Tadeusz Bałaban (red.). Warszawa: Tadeusz Złotnicki, 1928, s. 391–394.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
