Harald V

Harald V

Harald V (2021)
Alt for Norge Wszystko dla Norwegii
Król Norwegii
Okres	od 17 stycznia 1991
Poprzednik	Olaf V
Dane biograficzne
Dynastia	Glücksburgowie
Data i miejsce urodzenia	21 lutego 1937 Skaugum
Ojciec	Olaf V
Matka	Marta Bernadotte
Żona	Sonja Haraldsen
Dzieci	Marta Ludwika Haakon Magnus
Odznaczenia

Norweska rodzina królewska

JKM Król JKM Królowa JKW Książę koronny JKW Księżna koronna JKW Księżniczka Ingryda Aleksandra JW Książę Sverre Magnus JW Księżniczka Marta Ludwika JW Księżniczka Astryda

Królowa Sonja – małżonka Haralda V

Harald V (ur. 21 lutego 1937 w Skaugum) – król Norwegii od 17 stycznia 1991 roku. Jest pierwszym władcą norweskim urodzonym na norweskiej ziemi od 567 lat^[1].

W 1968 roku ożenił się z Sonją Haraldsen. Ma z nią dwoje dzieci – Martę Ludwikę (ur. 1971) i Haakona Magnusa (ur. 1973).

Życiorys

Narodziny i chrzest

Urodził się 21 lutego 1937 roku w Skaugum, niedaleko Oslo, jako syn następcy norweskiego tronu, Olafa Glücksburga (przyszłego króla Olafa V), oraz jego żony, Marty Bernadotte^[2]. Otrzymał imię Harald. Nosiło je wcześniej czterech norweskich władców – Harald I Pięknowłosy, Harald II Szara Opończa, Harald III Srogi oraz Harald IV Gille.

Jego chrzest odbył się 31 marca 1937 roku w kaplicy Pałacu Królewskiego w Oslo^[3]. Rodzicami chrzestnymi zostali: jego dziadek i babcia ze strony ojca, Haakon VII (król Norwegii) i Maud Koburg (królowa Norwegii), dziadek i babcia ze strony matki, Karol Bernadotte (książę Västergötlandu) i Ingeborga Glücksburg (księżna Västergötlandu), a także: Leopold III Koburg (król Belgów), Jerzy VI (król Wielkiej Brytanii), Maria Teck (królowa Wielkiej Brytanii) i Ingryda Bernadotte (żona następcy tronu Danii)^[3][4].

Miał dwie starsze siostry – Ragnhildę (1930-2012) i Astrydę (ur. 1932). Mimo że Harald był najmłodszym z rodzeństwa, zajął drugie miejsce w linii sukcesji do norweskiego tronu, za swoim ojcem. Ówcześnie bowiem nie dopuszczano kobiet do dziedziczenia tronu^[4].

Młodość

Dzieciństwo Haralda w Norwegii upływało spokojnie aż do II wojny światowej. Gdy wojska niemieckie zaatakowały Norwegię 9 kwietnia 1940, Marta Bernadotte uciekła z Haraldem i jego siostrami do Szwecji^[4], a następnie Stanów Zjednoczonych, gdzie przeczekała okres wojny.

Ukończył Oslo Katedralskole w 1955 i rozpoczął studia na Uniwersytecie w Oslo w tym samym roku. Uczęszczał również do Norweskiej Szkoły Oficerów Kawalerii w Trandum i zapisał się do Norweskiej Akademii Wojskowej, którą ukończył w 1959 roku^[4].

Następca tronu

21 września 1957 roku ojciec Haralda zasiadł na norweskim tronie jako Olaf V, a sam Harald został księciem koronnym (następcą tronu)^[4].

Po odbyciu obowiązkowej służby wojskowej rozpoczął studia w Oksfordzie. Tam w latach 1960-1962 uczęszczał na wykłady z nauk społecznych, historii i ekonomii w Balliol College.

Trzykrotnie (w 1964, 1968 i 1972) startował jako żeglarz^[5] na igrzyskach olimpijskich^[6].

Król Norwegii

Olaf V zmarł na zawał serca 17 stycznia 1991 roku^[4]. W tej sytuacji Harald, jako następca tronu, wstąpił na norweski tron i postanowił kontynuować dewizę swojego ojca i dziadka – „Alt for Norge” (pol. „Wszystko dla Norwegii”)^[7][8].

W 1992 roku ustanowił Kong Olav Vs kreftforskningspris – nagrodę badawczą przyznawaną corocznie przez Norweskie Towarzystwo Onkologiczne badaczowi, który wyróżnił się swoim zaangażowaniem naukowym w walce z rakiem. Jest to najwyższa nagroda przyznawana przez Norweskie Towarzystwo Onkologiczne^[9][10].

Miał raka pęcherza moczowego w 2003 roku i zwężenie aorty w 2005 roku^[4].

Poparcie Norwegów dla monarchii sięga ok. 80%^[11][12]. Powszechnie uważa się, że król bardzo dobrze wykonuje swoje obowiązki i jest bardzo lubiany. Trond Norén Isaksen, norweski historyk, szukając przyczyny tego stanu rzeczy, powiedział: „Myślę, że empatia, jaką okazuje ludziom, jest ważnym powodem, dla którego jest tak popularny. Ludzie troszczą się o niego. Widać to, gdy był chory. Było wielu, którzy martwili się o to, jak sobie radzi. To nie jest oczywista sprawa”^[13]. Na początku 2022 roku podjęto jednak próbę uczynienia z Norwegii republiki. Inicjatorką obalenia monarchii była Anette Trettebergstuen, która zaledwie rok wcześniej przysięgała wierność królowi, obejmując stanowisko ministra kultury i równości płci^[14]. Ostatecznie parlament w głosowaniu opowiedział się za utrzymaniem monarchii. Wydarzenie to było jednak przedmiotem debaty publicznej – miały miejsce również różnego rodzaju manifestacje poparcia dla rodziny królewskiej. Sama Anette Trettebergstuen tłumaczyła po przegranym głosowaniu: „Kocham norweską rodzinę królewską i uważam, że wspaniale jest spotykać się z królem i księciem koronnym”^[15]. Wielu członków parlamentu wyraziło swoje poparcie dla monarchii i negatywnie oceniło próbę jej obalenia. Poparcie dla rodziny królewskiej w wyniku tego wydarzenia umocniło się i nadal – według przeprowadzonych później sondaży – wynosiło 84%^[16].

Małżeństwo i potomstwo

W 1959 roku związał się z krawcową, Sonją Haraldsen. Z racji tego, że nie pochodziła ona z arystokratycznej rodziny i nie miała dobrego wykształcenia, początkowo nie traktowano poważnie tej relacji. Uważano, że żona Haralda – ponieważ zostanie w przyszłości królową Norwegii – powinna pochodzić z królewskiego rodu. Odpowiednimi kandydatkami wydawały się księżniczki z rodzin panujących: m.in. Zofia Glücksburg, Irena Orańska-Nassau, Małgorzata Bernadotte, Aleksandra Windsor, Irena Glücksburg, Małgorzata Orańska-Nassau czy Brygida Bernadotte^[17].

W 1968 roku Harald miał powiedzieć swojemu ojcu, że jeśli kiedykolwiek się ożeni, to jedynie z Sonją. Olaf V, który przez prawie dekadę nie chciał dopuścić do ślubu syna ze zwykłą krawcową, ostatecznie uległ i wyraził zgodę na ślub Haralda z Sonją^[18][19][20]. Z okazji zaręczyn Harald podarował narzeczonej pierścionek należący wcześniej do jego matki^[17]. Ślub następcy tronu z Sonją Haraldsen miał miejsce 29 sierpnia 1968 roku w katedrze w Oslo^[21].

Para ma dwoje dzieci:

• Marta Ludwika (nor. Märtha Louise; ur. 22 września 1971 w Oslo). W latach 2002–2017 była żoną norweskiego pisarza, Ariego Behna. Ma z nim trzy córki – Maud Angelikę (ur. 2003), Leah Isadorę (ur. 2005) i Emmę Tallulah (ur. 2008). Od 2019 roku jest w związku z szamanem, Durekiem Verrettem.
• Haakon Magnus (nor. Haakon Magnus; ur. 20 lipca 1973 w Oslo) – książę koronny (następca tronu) Norwegii. W 2001 roku ożenił się z Mette-Marit Tjessem Høiby. Ma z nią dwoje dzieci – Ingrid Aleksandrę (ur. 2004) i Sverre'a Magnusa (ur. 2005). Haakon jest również ojczymem dla Mariusa, syna swojej żony z poprzedniego związku.

Upamiętnienie

• Na jego cześć nazwano fragment wybrzeża Antarktydy – Wybrzeże Księcia Haralda^[22].
• Kristin Storrusten wydała książkę dla dzieci – „Konge!” (pol. „Król!”) – której głównym bohaterem jest Harald V^[23].

Tytulatura

21 lutego 1937 – 21 września 1957: Jego Królewska Wysokość książę Harald

21 września 1957 – 17 stycznia 1991: Jego Królewska Wysokość książę koronny Norwegii

Od 17 stycznia 1991: Jego Królewska Mość król Norwegii

Odznaczenia

Norweskie

• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Świętego Olafa^[24]
• Krzyż Wielki Norweskiego Orderu Zasługi^[24]
• Medal św. Olafa^[24]
• Medal Sił Zbrojnych z Gałązką Laurową^[24]
• Medal 100-lecia Domu Królewskiego^[24]
• Medal Pamiątkowy Haakona VII 1 października 1957^[24]
• Medal Jubileuszowy Haakona VII 1905-1955^[24]
• Medal 100-lecia Haakona VII^[24]
• Medal Pamiątkowy Olafa V 30 stycznia 1991^[24]
• Medal Jubileuszowy Olafa V 1957-1982^[24]
• Medal 100-lecia Olafa V^[24]
• Medal Sił Zbrojnych z 3. gwiazdkami^[24]
• Medal Sił Zbrojnych za Służbę Krajową z 3. złotymi gwiazdkami – Siły Lądowe^[24]
• Odznaka honorowa Związku Weteranów Wojennych Krigsdeltakerforbundet^[24]
• Odznaka honorowa Norweskiego Czerwonego Krzyża^[24]
• Odznaka honorowa Norweskiego Związku Oficerów Rezerwy^[24]
• Złoty Medal Zasługi Sjømilitære Samfund^[24]
• Odznaka honorowa Norweskiego Towarzystwa Strzeleckiego^[24]
• Medal 100-lecia Norweskiej Konfederacji Sportu^[24]
• Złoty Medal Pamiątkowy Norweskiego Towarzystwa Strzeleckiego^[24]
• Złota odnaka honorowa Oslo Militære Samfunds^[24]

Zagraniczne^[25]

• Krzyż Wielki Orderu Królewskiego Wiktorii (Wielka Brytania, 1955)^[24]
• Order Słonia (Dania, 1958)^[24][26]
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Białej Róży (Finlandia, 1961)^[24][27]
• Wielka Gwiazda Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki Austrii (Austria, 1964)^[24][28]
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (Włochy, 1965)^[24][29]
• Order Jugosłowiańskiej Wielkiej Gwiazdy (Jugosławia)^[24]
• Wielki Komandor Orderu Danebroga (Dania, 1991)^[24][26]
• Krzyż Wielki Klasy Specjalnej Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (Niemcy, 1994)^[24]
• Królewski Łańcuch Wiktorii (Wielka Brytania, 1994)^[24]
• Order Orła Białego (Polska, 1995)^[24][30][31]
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Krzyża Ziemi Maryjnej (Estonia, 1998)^[24][32]
• Łańcuch Krzyża Wielkiego Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia, 1999)^[24][33]
• Krzyż Wielki Udekorowany Wielką Wstęgą Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (Włochy, 2001)^[24][34]
• Order Podwiązki (Wielka Brytania, 2001)^[24][35][36]
• Order Podwójnego Białego Krzyża I klasy (Słowacja, 2010)^[37]
• Order za Wybitne Zasługi (Słowenia, 2011)^[38]
• Wielki Order Króla Tomisława z Wstęgą i Wielką Gwiazdą Poranną (Chorwacja, 2011)^[24][39]
• Order Gwiazdy Białej I klasy z Łańcuchem (Estonia, 2014)^[24][40]
• Łańcuch Orderu Wyzwoliciela San Martina (Argentyna, 2018)^[24][41]
• Łańcuch Orderu Zasługi (Chile, 2019)^[24][42]
• Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia)^[24]
• Wielki Łańcuch Orderu Krzyża Południa (Brazylia)^[24]
• Order Stara Płanina (Bułgaria)^[24]
• Krzyż Wielki Legii Honorowej (Francja)^[24]
• Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja)
• Order Złotego Runa (Hiszpania)
• Łańcuch Orderu Karola III (Hiszpania)
• Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Lwa Niderlandzkiego (Holandia)
• Wielka Wstęga Orańskiego Orderu Domowego (Holandia)
• Order Złotej Arki (Holandia)
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Sokoła Islandzkiego (Islandia)
• Łańcuch z Orderem Chryzantemy (Japonia)
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Al-Husajna ibn Alego (Jordania)^[24]
• Wielki Krzyż ze Złotym Łańcuchem Orderu Witolda Wielkiego (Litwa)
• Order Domowy Złotego Lwa Nassau (Luksemburg)
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi Adolfa de Nassau (Luksemburg)
• Komandor Krzyża Wielkiego z Łańcuchem Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa)
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Wojskowego Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)
• Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Avis (Portugalia)
• Wielki Łańcuch Orderu Infanta Henryka (Portugalia)
• Krzyż Wielki Orderu Dobrej Nadziei (RPA)
• Order Królewski Serafinów (Szwecja)
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Chula Chom Klao (Tajlandia)^[24]
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej (Węgry)

Odznaczenia niepaństwowe

• Złoty Order Olimpijski (MKOl ,1994)^[43]

Genealogia

Prapradziadkowie	król Danii Chrystian IX (1818-1906) ∞1842 Luiza z Hesji-Kassel (1817-1898)	król Szwecji Karol XV (1826-1872) ∞1851 Ludwika Orańska (1828-1871)	Albert von Sachsen-Coburg und Gotha (1819-1861) ∞1840 królowa Wielkiej Brytanii Wiktoria Hanowerska (1819-1901)	król Danii Chrystian IX (1818-1906) ∞1842 Luiza z Hesji-Kassel (1817-1898)	król Szwecji Oskar I (1799-1859) ∞1823 Józefina de Beauharnais (1807-1876)	Wilhelm I Nassau (1792-1839) ∞1829 Paulina Fryderyka Wirtemberska (1810-1856)	król Danii Chrystian IX (1818-1906) ∞1842 Luiza z Hesji-Kassel (1817-1898)	król Szwecji Karol XV (1826-1872) ∞1851 Ludwika Orańska (1828-1871)
Pradziadkowie	król Danii Fryderyk VIII (1843-1912) ∞1869 Luiza Bernadotte (1851-1926)		król Wielkiej Brytanii Edward VII (1841-1910) ∞1863 Aleksandra Duńska (1844-1925)		król Szwecji Oskar II (1829-1907) ∞1857 Zofia Wilhelmina Nassau (1836-1913)		król Danii Fryderyk VIII (1843-1912) ∞1869 Luiza Bernadotte (1851-1926)
Dziadkowie	król Norwegii Haakon VII (1872-1957) ∞1896 Maud Koburg (1869-1938)				Karol Bernadotte (1861-1951) ∞1897 Ingeborga Glücksburg (1878-1958)
Rodzice	król Norwegii Olaf V Glücksburg (1903-1991) ∞1929 Marta Bernadotte (1901-1954)
Harald V (ur. 21 lutego 1937), król Norwegii

Przypisy

1. Who is King Harald? [online], Royal Central, 21 lutego 2022 [dostęp 2022-03-04]  (ang.).
2. The farmhouse that became the setting for the start of a very important royal story [online], Royal Central, 21 lutego 2022 [dostęp 2022-03-04]  (ang.).
3. Susan, Norwegian Royal Christenings [online], Unofficial Royalty, 19 stycznia 2019 [dostęp 2022-03-12]  (ang.).
4. King Harald V of Norway to celebrate 25 years on the throne [online], Royal Central, 11 stycznia 2016 [dostęp 2022-03-12]  (ang.).
5. JonJ. Gelius JonJ., Kong Harald ble livvaktens redning i seilbåten [online], NRK, 21 lutego 2022 [dostęp 2022-03-04]  (norw. bokmål).
6. A look at Scandinavia’s royal Olympians [online], Royal Central, 1 sierpnia 2021 [dostęp 2022-02-20]  (ang.).
7. ‘Alt for Norge’: the motto that unites three kings [online], Royal Central, 15 stycznia 2021 [dostęp 2022-03-04]  (ang.).
8. Tekst: Roger Øversveen og Anette Graarud Arnesen Foto:T.: R.Ø.A.G.A.F.: NTB Tekst: Roger Øversveen og Anette Graarud Arnesen Foto:T.: R.Ø.A.G.A.F.:, Det, BjørnB. Glorvigen BjørnB., Kong Harald fyller 85 år i dag [online], www.klikk.no [dostęp 2022-03-04]  (norw.).
9. King Harald handed out King Olav V Cancer Research Award [online], Royal Central, 19 października 2021 [dostęp 2022-06-14]  (ang.).
10. King Harald hands out the King Olav V Cancer Research Prize 2019 [online], Royal Central, 10 kwietnia 2019 [dostęp 2022-06-14]  (ang.).
11. Large majority of all young Norwegians support the monarchy [online], Royal Central, 20 stycznia 2022 [dostęp 2022-03-04]  (ang.).
12. 80% of Norwegians support the monarchy [online], Royal Central, 19 lutego 2017 [dostęp 2022-06-14]  (ang.).
13. OdaO. Ertesvåg OdaO., Kong Harald fyller 85 år: Medfølende, beskjeden og morsom [online], Nye Troms, 21 lutego 2022 [dostęp 2022-03-04]  (norw.).
14. EspenE. Teigen EspenE., Anette Trettebergstuen sverget troskap til Kongen — ber om at kongehuset fjernes [online], Nettavisen, 1 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-11]  (norw.).
15. Norway’s parliament votes over the abolishment of the monarchy [online], Royal Central, 8 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-11]  (ang.).
16. Record high support for the Norwegian monarchy [online], Royal Central, 9 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-11]  (ang.).
17. Gabriela, Blue Blood: Love Story: Harald & Sonja [online], Blue Blood, 21 lutego 2022 [dostęp 2022-03-05] .
18. Pochodziła z ludu, męża poznała dzięki znajomym. Kim jest Sonja, królowa Norwegii? [online], Viva.pl [dostęp 2022-03-05]  (pol.).
19. Kim jest Harald V? Poznaj "ludzkiego" króla Norwegii [online], plejadapl, 21 lutego 2022 [dostęp 2022-03-05]  (pol.).
20. ErinE. McDowell ErinE., 12 of the longest-lasting royal marriages in history [online], Insider [dostęp 2022-03-05]  (ang.).
21. Royal Wedding Rewind: King Harald and Queen Sonja of Norway [online], Royal Central, 29 sierpnia 2021 [dostęp 2022-03-05]  (ang.).
22. SCAR Composite Gazetteer [online], data.aad.gov.au [dostęp 2022-03-04] .
23. MarenM. Simonsen MarenM., Med kong Harald som hovedperson [online], BOK365.no, 24 lutego 2022 [dostęp 2022-03-04]  (norw. bokmål).
24. The Decorations of HM The King [online], www.royalcourt.no [dostęp 2024-03-25]  (ang.).
25. Odznaczenia na stronie rodziny królewskiej (no) [dostęp 12 lipca 2011]
26. Hans Majestæt Kong Harald [online], borger.dk [dostęp 2015-05-27] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-07]  (duń.).
27. Suomen Valkoisen Ruusun ritarikunnan suurristin ketjuineen ulkomaalaiset saajat - Ritarikunnat [online], 9 października 2020 [dostęp 2024-03-25]  (fiń.).
28. Anfragebeantwortung BKA-353.110/0073-I/4/2012 [online], 23 kwietnia 2012  (niem.).
29. https://www.quirinale.it/onorificenze/insigniti/33500
30. M.P. z 1995 r. nr 24, poz. 291
31. SylwiaS. Smółkowska SylwiaS., Norweska rodzina królewska - Kierunek Norwegia [online], 24 października 2019 [dostęp 2022-02-25]  (pol.).
32. president.ee [online], president.ee [dostęp 2024-03-25] .
33. DECRET 301 20/09/1999 [online], legislatie.just.ro [dostęp 2024-03-25] .
34. https://www.quirinale.it/onorificenze/insigniti/48714
35. LSS, The Most Noble Order of the Garter [online], The British Monarchy, 11 maja 2022 [dostęp 2024-03-25]  (ang.).
36. International links at St George's [online], College of St George [dostęp 2024-03-25]  (ang.).
37. Prezident SR - Rad Bieleho dvojkríža, I. trieda [online], archiv.prezident.sk [dostęp 2024-03-25] .
38. Odlikovanja [online], Predsednica Republike Slovenije [dostęp 2024-04-25]  (słoweń.).
39. Josipović dočekao norveškog kralja [online], Dnevnik.hr [dostęp 2024-03-25]  (chorw.).
40. president.ee [online], president.ee [dostęp 2024-03-25] .
41. Macri y el rey Harald V abogaron por afianzar la cooperación entre la Argentina y Noruega [online], Casa Rosada [dostęp 2024-03-25]  (hiszp.).
42. Presidente Piñera y Primera Dama reciben a reyes de Noruega: “Tenemos un cariño, una preocupación y un compromiso muy especial que compartimos por el medio ambiente y por la salud de nuestros océanos” [online], prensa.presidencia.cl [dostęp 2024-03-25] .
43. H.R.H. Crown Prince HARALD [online], MKOl  (ang.).

Linki zewnętrzne

• Harald na oficjalnej stronie norweskiej rodziny królewskiej
• Wyniki olimpijskie. sports-reference.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-14)].

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000078604067
• VIAF: 51672816
• LCCN: n87904814
• GND: 118901222
• LIBRIS: nl036t165m62rpx
• SUDOC: 179291556
• NKC: xx0024482
• BIBSYS: 90408970
• J9U: 987013121176005171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3910025
• Britannica: biography/Harald-V
• Universalis: harald-v
• БРЭ: 4729845
• SNL: Harald_5.
• VLE: haraldas-v
• Catalana: 0520821
• DSDE: Harald_5.
• Hrvatska enciklopedija: 24365

Identyfikatory zewnętrzne:

• Olympedia: 62274