Syn króla Szwecji i Norwegii Oskara I i Józefiny de Beauharnais. Brat króla Szwecji i Norwegii Karola XV. Ojciec króla Szwecji Gustawa V. Ostatni koronowany monarcha szwedzki, następca Gustaw V nie koronował się. Przed wstąpieniem na tron miłośnik wiedzy i amator podróży. Pasjonat[styl do poprawy] nauk ścisłych, sztuki i literatury. Nazywany był „najbardziej oświeconym monarchą Europy”[2]. Odbywał służbę wojskową w marynarce wojennej[3]. Należał do masonerii, do której wprowadził go jego ojciec. Był aktywnym członkiem loży Nordiska Första. Uważał, że masoneria stanowi ważny element życia i kultury[4].
Wstąpił na tron w 1872. Jego panowanie było długie i pokojowe[5]. W 1884 w Norwegii, a w 1905 w Szwecji zapoczątkował parlamentarno-gabinetowy system rządów. Po tym, jak odmówił utworzenia norweskiej służby dyplomatycznej, parlament norweski usunął go z tronu w 1905. W Szwecji panował do końca życia. Tylko częściowo udało mu się odbudować autorytet Szwecji w polityce wewnętrznej. Musiał współpracować z różnymi frakcjami parlamentarnymi. Od 1896 roku także z socjalistami, którzy po raz pierwszy dostali się do parlamentu. W polityce zagranicznej dokonał reorientacji polityki szwedzkiej. Zamiast tradycyjnego sojuszu z Francją wybrał sojusz z Niemcami. Poprzez swoje szerokie kontakty i zainteresowanie polityką zagraniczną uzyskał status mediatora w rozwiązywaniu różnych kwestii natury dyplomatycznej.
Rodzina królewska, 1882
Małżeństwo i dzieci
6 czerwca 1857 poślubił księżniczkę Zofię Nassau (1836–1913), z którą miał czterech synów. Byli to:
IsabelleI.BricardIsabelleI., Dynastie panujące Europy, GrażynaG.Schirmer (tłum.), JacekJ.Schirmer (tłum.), Warszawa: Świat Książki, 2007, ISBN 978-83-7391-767-5, OCLC169895614. Brak numerów stron w książce
Praca zbiorowa: Svenskt biografiskt handlexikon, Albert Bonniers Förlag, Sztokholm 1906, t. II, ss. 240–242(szw.) [dostęp 2 marca 2010]
Praca zbiorowa: Nordisk familjebok, Nordisk familjeboks förlags aktiebolag, Sztokholm 1910, wyd. II, t. 20, ss. 1006–1014(szw.) [dostęp 2 marca 2010]
