Szwadron Kawalerii KOP „Hancewicze”

Szwadron Kawalerii KOP „Hancewicze”

15 szwadron kawalerii
Szwadron Kawalerii KOP „Nowosiółki”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1925
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	„Nowosiółki” „Hancewicze”
Dowódcy
Pierwszy	rtm. Stanisław Starzecki
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Numer	kryptonimowy: 15[a]
Dyslokacja	Nowosiółki, Hancewicze
Formacja	Korpus Ochrony Pogranicza
Rodzaj wojsk	kawaleria
Podległość	5 Brygada OP Brygada KOP „Polesie” 1 pułk kawalerii KOP

Szwadron Kawalerii KOP „Hancewicze” – pododdział kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza^[2], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę^[3]. W 1925, w składzie 5 Brygady Ochrony Pogranicza, rozpoczęto formowanie jednostki 15 szwadronu kawalerii^[4]. W skład szwadronu wchodzić miały cztery plutony liniowe i drużyna dowódcy szwadronu^[5]. Stany szwadronu były zbliżone do stanów szwadronów formowanych w 1924 ^[4]. Jednostką formującą był 26 pułk ułanów^[6] . Z dniem 28 lutego 1925 został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy szwadronu rotmistrz 23 Pułku Ułanów Grodzieńskich Stanisław Starzecki^[7].

Szwadron był podstawową jednostką taktyczną kawalerii KOP. Zadaniem szwadronu było prowadzenie działań pościgowych, patrolowanie terenu, w dzień i w nocy, na odległości nie mniejsze niż 30 km, a także utrzymywanie łączności między odwodami kompanijnymi, strażnicami i sąsiednimi oddziałami oraz eskortowanie i organizowanie posterunków pocztowych. Wymienione zadania szwadron realizował zarówno w strefie nadgranicznej, będącej strefą ścisłych działań KOP, jak również w pasie ochronnym sięgającym około 30 km w głąb kraju^[8]. Szwadron był też jednostką organizacyjną, wyszkoleniową, macierzystą i pododdziałem gospodarczym^[9] .

W lipcu 1929 zreorganizowano kawalerię KOP. Zorganizowano dwie grupy kawalerii. Podział na grupy uwarunkowany był potrzebami szkoleniowymi i zadaniami kawalerii KOP w planie „Wschód”^[10]. Szwadron wszedł w skład grupy północnej^[11]. Przyjęto też zasadę, że szwadrony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania^[11]. Obok nazwy geograficznej, do 1931 stosowano również numer szwadronu^[12].

W 1934(?)1932^[b]roku dokonano kolejnego podziału szwadronów. Tym razem na trzy grupy inspekcyjne. Szwadron wszedł w skład grupy środkowej^[14]. Jednostką administracyjną dla szwadronu był batalion KOP „Ludwikowo”^[17]. Konie w poszczególnych szwadronach dobierano według maści. W szwadronie „Iwieniec” były jasne kasztany^[18].

W 1938 nastąpiła reorganizacja podporządkowania i struktur kawalerii KOP. Szwadrony zakwalifikowano do odpowiednich typów jednostek w zależności od miejsca stacjonowania^[c] Organizacja szwadronu kawalerii na dzień 20 listopada 1938 przedstawiała się następująco: dowódca szwadronu, szef szwadronu, drużyna ckm^[d], drużyna gospodarcza, patrol telefoniczny i dwa plutony liniowe^[19] po cztery sekcje^[21], w tym sekcję rkm^[9] . Liczył 2 oficerów, 1 chorążego, 8 podoficerów zawodowych, 2 podoficerów nadterminowych i 78 ułanów^[19]. Szwadron wchodził w skład Brygady KOP „Polesie”^[22].

W ramach mobilizacji częściowej zarządzonej 23 marca 1939 szwadron przegrupował się w rejon Wielunia^[23], gdzie organizowany był ćwiczebny pułk kawalerii KOP^[24] podporządkowany dowódcy OK IV^[25][e]. W maju szwadron wszedł w skład 1 pułku kawalerii KOP jako jego 6 szwadron^[27].

Żołnierze szwadronu

Dowódcy szwadronu

• rtm. Stanisław Starzecki^[28] z 23 puł (od 28 lutego 1925)
• rtm. Teodor Suchodolski (był w 1928)^[29] 
• rtm. Karol Jastrzębski (14 maja 1929 −)^[30] 
• rtm. Kazimierz Strawiński (11 marca 1933 −)^[31] 
• rtm. Adolf Regulski (był w 1937)^[29] 
• rtm. Władysław Śliwiński^[f] (21 V 1938 – II 1939)^[29] 
• rtm. Feliks Ciejko z 4 psk( IX 1939^[25][26])

Obsada personalna w marcu 1939

Ostatnia „pokojowa” obsada oficerska szwadronu^[33][g]

• dowódca szwadronu – rtm. Śliwiński Władysław^[h].
• oficer szwadronu – por. Stupnicki Tadeusz Władysław Jan

Obsada personalna 6 szwadronu 1 pkaw KOP^[16]:

• dowódca szwadronu – rtm. Feliks Ciejko
• dowódca I plutonu – por. Tadeusz Stupnicki z 18 p.uł.
• dowódca II plutonu – ppor. rez. Wacław Russocki z 6 p.uł.
• dowódca III plutonu – ppor. rez. Tadeusz Czarnocki
• szef szwadronu – N.N.

Uwagi

1. Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP^[1].
2. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz podają, że podział kawalerii na trzy grupy nastąpił w 1934^[13][14][15].
   Mijakowski i Rozdżestwieński twierdzą, że kawaleria KOP podzielona była na trzy grupy już w 1932 ^[16]
3. W 1938 nastąpił podział kawalerii KOP na szwadrony typu I, II i III. Szwadrony typu I stacjonowały poza m.p. dowództw batalionów KOP, szwadrony typu II stacjonowały w m.p. batalionów KOP. Typ III posiadał szwadron „Nowe Świeciany”^[19]. Szwadron zakwalifikowano do grupy I^[20].
4. Stan drużyny ckm w szwadronie był znacznie niższy od stanu nakazanego „Regulaminem kawalerii cz.III”. Drużyna składała się z 15 żołnierzy i 19 koni. W jej skład wchodzili: drużynowy, 2 karabinowych, 2 celowniczych, 2 taśmowych, 2 amunicyjnych, 6 koniowodnych i 4 juki^[9] .
5. W innych opracowaniach oddział występuje pod nazwą: «Zgrupowanie Kawalerii KOP „Feliks”». Nazwa pochodzi od imienia dowódcy oddziału – ppłk. Feliksa Kopcia^[26].
6. Śliwiński Władysław (1900-1940), rtm., w KOP od 1935. Do lutego 1939 dca szwadronu kawalerii KOP „Hancewicze”. We wrześniu 1939 dowódca 3 szwadronu liniowego 26 pułku ułanów. Ranny 28 września w walkach z Armią Czerwoną pod Samborem. Więzień obozu w Starobielsku. Zamordowany przez NKWD^[32].
7. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[34].
8. Władysław Śliwiński (1900-1940), rtm., w KOP od 1935. Do lutego 1939 dowódca szwadronu kawalerii KOP „Hancewicze”. We wrześniu 1939 dowódca 3 szwadronu liniowego 26 pułku ułanów Nowogródzkiej Brygady Kawalerii. Ranny 28 września w walkach z Armią Czerwoną pod Samborem. Więzień obozu w Starobielsku. Zamordowany przez NKWD → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 753

Przypisy

1. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 426.
2. Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
3. Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
4. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 26.
5. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 21.
6. Zarządzenie nr L.1600/o.de B./25 ↓.
7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 75 z 21 lipca 1925, s. 400.
8. Falkiewicz 1925 ↓, s. 4-6.
9. Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓.
10. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 35.
11. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
12. Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
13. Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 156.
14. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44.
15. Prochwicz 2003 ↓, s. 51.
16. Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15.
17. Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 2 zał. 47.
18. Kościański 1994 ↓, s. 58.
19. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52.
20. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 58.
21. Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 158.
22. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 59.
23. Prochwicz i 4/1994 ↓, s. 5.
24. Prochwicz 2003 ↓, s. 72.
25. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 77.
26. Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 14.
27. Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 16.
28. Falkiewicz 1925 ↓, s. 35.
29. Wykazy imienne oficerów KOP ↓.
30. Obsada oficerska Brygady „Wołyń” ↓.
31. Obsada oficerska B KOP „Nowogródek” ↓.
32. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 752.
33. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 944.
34. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1925.
• Krzysztof Mijakowski, Paweł Rozdżestwieński: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza. Wielka księga jazdy polskiej 1918-1939. Tom 44. Edipresse Polska SA, 2013. ISBN 978-83-7769-888-4.
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
• Zdzisław Kościański: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1924–1939. W: Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część II. Przemiany organizacyjne i przygotowania wojenne KOP w 1939. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (150), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Wilno»”. Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013.
• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1931 i 1934. [dostęp 2016-02-15].
• Wykazy imienne oficerów brygad, pułków, batalionów oraz pozostałych jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/287.)
• Wykaz zmian stanu oficerów Brygady KOP „Nowogródek” w latach 1927–1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.182/17.)
• Wykaz zmian stanu oficerów Brygady KOP „Wołyń” w latach 1927–1936 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.184/35.)
• Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza nr L.5201/tj.org./38 z 3 listopada 1938.
• Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie sformowania dowództw 4 i 5 brygady OP, 12-20 baonów i 12-20 szwadronów Ochrony Pogranicza nr L.1600/o.de B./25 z lutego 1925.
• Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937. (sygn.177/132.)