Kompania graniczna KOP „Lewacze”

Kompania graniczna KOP „Lewacze”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1924
Rozformowanie	1939
Organizacja
Dyslokacja	Lewacze[a]
Formacja	Korpus Ochrony Pogranicza
Podległość	batalion KOP „Bereźne”

Brama wjazdowa do koszar odwodu kompanii w Lewaczach około 1927

Rozmieszczenie batalionu KOP „Bereźne” w 1931

Kompania graniczna KOP „Lewacze” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, sformowano 2 batalion graniczny ^[1][2], a w jego składzie 22 kompanię graniczną KOP „Lewacze”^[3]. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 7 podoficerów, 4 nadterminowych i 86 żołnierzy służby zasadniczej^[b].

W 1939 2 kompania graniczna KOP „Lewacze” podlegała dowódcy batalionu KOP „Bereźne”^[4].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[5]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza^[6].

2 kompania graniczna „Lewacze” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 16 kilometrów 800 metrów^[7]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Krasnowola”, „Bobryk”, „Kałyczów” i „Rudnia Klonowa” z komendantury „Bronnica”^[8] .

Wydarzenia:

• W meldunku sytuacyjnym z 27 stycznia 1925 napisano:

Na pododcinku kompanii między słupami 1845 i 1846 przytrzymano dwie kobiety, które uciekły z Rosji. Przekazano je Policji Państwowej w Korcu^[9].

23 stycznia 1925 o godz. 2.30 na pododcinku kompanii bolszewicy urządzili demonstrację ze śpiewami i oddali kilka strzałów w górę^[9].

Kompanie sąsiednie:

• 1 kompania graniczna KOP „Borowe” ⇔ 3 kompania graniczna KOP „Bielczaki” – 1928^[10], 1929^[11], 1931^[8] , 1932^[12], 1934^[13], 1938^[14]

Struktura organizacyjna

Strażnice kompanii w latach 1928 – 1938^{[10][11][8] [12][13][14][c]}

• strażnica KOP „Siwki”^[d]
• strażnica KOP „Pomiary”^[e]
• strażnica KOP „Nowa Huta”^[f]
• strażnica KOP „Korecka Huta”^[g]

Organizacja kompanii 17 września 1939^[15]:

• dowództwo kompanii
• 1 strażnica KOP „Siwki”
• 2 strażnica KOP „Pomiary”
• 3 strażnica KOP „Nowa Huta”
• 4 strażnica KOP „Korecka Huta”

Dowódcy kompanii

• kpt. Stanisław Getter (był 1 X 1928 −)^[16] 
• kpt. Jan Bojarski (28 III 1930 − 28 VI 1933 → dowódca kompanii odwodowej)^[16] 
• kpt. Cyprian Chodzko (25 VI 1933 −)^[16] 
• kpt. Tadeusz Osmolak^[h] (– 1939)
• kpt. Jan Adamek^[i] (IX 1939)^[19]

Uwagi

1. wieś Lewacze, gmina Ludwipol, powiat kostopolski, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
2. Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 368
3. W 2000 roku Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993 roku, odnoszą się do stanu sprzed 1937 roku → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Krzemień”, „Siwki”, „Pomiary”, „Huta Nowa”,„Huta Korecka” → Szubański 1993 ↓, s. 277
4. wieś Siwki, gmina Ludwipol, powiat kostopolski, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
5. futor Pomiry, gmina Ludwipol, powiat kostopolski, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
6. kolonia Huta Nowa, gmina Ludwipol, powiat kostopolski, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
7. wieś Huta Korecka, gmina Ludwipol, powiat kostopolski, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
8. Osmolak Tadeusz (1905-1940), kpt. piech., w KOP od 1935. Do mobilizacji dca 2 kompanii granicznej „Lewacze”. We wrześniu 1939 dca 8 kompanii piechoty III batalionu 97 pułku piechoty. Więzień obozu w Starobielsku. Zamordowany przez NKWD^[17].
9. Adamek Jan Łukasz, kpt. piech., w KOP od 1935. Do mobilizacji dowódca kompanii odwodowej batalionu KOP „Bereźne”. We wrześniu 1939 dowódca 2 kompanii granicznej „Lewacze”^[18].

Przypisy

1. Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
2. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
3. Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 16/25.
4. Szubański 2000 ↓, s. 90.
5. Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
6. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
7. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 304.
8. Szkice dyslokacyjne ↓.
9. Meldunki sytuacyjne KOP ↓, nr 16/1925.
10. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10/1928.
11. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 7/1929.
12. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 33/1932.
13. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 57/1934.
14. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 87/1938.
15. Prochwicz 2003 ↓, s. 311.
16. Obsada oficerska bg „Bereźne” ↓.
17. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 738.
18. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 709.
19. Prochwicz 2003 ↓, s. 205.

Bibliografia

• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. WarszawaPułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/143 do 177/149.)
• Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/217.)
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/151.)
• Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Bereźne” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.