Komisariat Straży Granicznej „Piaseczna”

Komisariat SG „Piaseczna”

Komisariat SG „Sołotwina”
Komisariat SG „Porohy”
Komisariat SG „Nadwórna”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	15 lutego 1939
Tradycje
Rodowód	Komisariat Straży Celnej „Rafajłowa”
Organizacja
Dyslokacja	Nadwórna Porohory Sołotwina Piaseczna
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 20/21 „Stryj”

Komisariat Straży Granicznej „Piaseczna” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1929–1938 i granicy polsko-węgierskiej w 1939.

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną^[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[2]. Komisariat Straży Celnej „Rafajłowa” i „Osmołoda”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, weszły w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Dolina”^[3].

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Nadwórna”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[5].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną^[6]. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Nadwórna” do Inspektoratu Granicznego nr 20 „Stryj” i określił jego strukturę organizacyjną^[5]. Rozkaz z 8 września 1828 dowódcy Straży Granicznej nr 6 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisany w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego nie wymieniał komisariatu Straży Granicznej „Nadwórna” w strukturze Inspektoratu Granicznego „Stryj”^[7]. Wymienia samodzielny podkomisariat SG „Osmołoda” w składzie dwóch drużyn z wysuniętymi posterunkami w miejscowościach: Muskieta, Spłaj, do wzgórza 1418 Siwula^[8].

Rozkazem nr 7 z 25 września 1929 w sprawie reorganizacji i zmian dyslokacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i strukturę komisariatu „Porohory”^[9]. Rozkazem nr 5 z 2 września 1930 w sprawie nazw inspektoratów granicznych i komisariatów komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski nakazał utworzyć w składzie komisariatu placówkę II linii „Stanisławów”^[10]. Rozkazem nr 4/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk. Emila Czaplińskiego z 20 października 1931 zmieniono nazwę komisariatu na „Sołotwina”. Jednocześnie zmieniono nazwę placówki II linii „Porohory” na „Słotwina”^[11]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł komisariat Straży Granicznej „Sołotwina” do Piasecznej^[12]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówki Straży Granicznej I linii „Mołda”, „Borewka”, „Przełącz Legionów”, „Doużyniec”^[12]. Rozkazem nr 3 z 27 lipca 1936 w sprawach reorganizacji placówek i zmian przydziałów, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zmienił nazwę placówki I linii „Borewka” na „Jale”^[13]. Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski, działając na podstawie upoważnienia Ministra Skarbu z 14 października 1938, w związku z utworzeniem Komisariatu Zielona, nakazał przenieść siedzibę komisariatu Straży Granicznej „Sołotwina” do m. Perehińsko^[14]. W skład komisariatu Straży Granicznej Perehińsko weszły istniejące dotąd placówki I linii: Mołoda, Osmołoda, Jałe i Huta oraz placówka II linii, którą przeniesiono ze Sołotwiny^[14]. Przedyslokowanie chwilowo wstrzymano z uwagi na obecność KOP^[15].

Rozkazem nr 2 z 16 stycznia 1939 w sprawie przejęcia odcinka granicy polsko-niemieckiej od Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie Mazowieckiego Okręgu Straży Granicznej oraz przekazania Korpusowi Ochrony Pogranicza odcinka granicy na terenie Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej, w związku z przekazaniem Korpusowi Ochrony Pogranicza ochrony części granicy południowej Państwa na odcinku między przełęczą Użocką, a stykiem granicy polsko-rumuńsko-czechosłowackiej, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zarządził likwidację komisariatu Straży Granicznej „Sołotwina”^[16].

Służba graniczna

Sąsiednie komisariaty:

• komisariat Straży Granicznej „Ludwikówka” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Worochta” − 1928
• komisariat Straży Granicznej „Ludwikówka” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Worochta” − 1935^[17]

Komendant komisariatu

• podkomisarz Piotr Łazarewicz (- 1 II 1939) → komisariat "Filipów"^[18]
• aspirant Kazimierz Bielecki (5 I 1939 - 12 III 1939) → dowódca OW SG przy pułku KOP „Karpaty”^[19]

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w maju 1928^[5]:

• komenda − Nadwórna
• placówka Straży Granicznej I linii „Klauza”
• placówka Straży Granicznej I linii „Osmołoda”
• placówka Straży Granicznej I linii „Huta Tarniczka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Rafajłowa”
• placówka Straży Granicznej I linii „Zielona”
• placówka Straży Granicznej II linii „Sołotwina”
• placówka Straży Granicznej II linii „Nadwórna”

Organizacja komisariatu we wrześniu 1929^[20]:

• 3/21 komenda − Porohy
• placówka Straży Granicznej I linii „Osmołoda”
• placówka Straży Granicznej I linii „Huta Tarniczka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Rafajłowa”
• placówka Straży Granicznej I linii „Zielona”
• placówka Straży Granicznej II linii „Porohy”

Organizacja komisariatu w 1931:

• komenda − Porohy (57 km)
• placówka Straży Granicznej I linii „Osmołoda”
• placówka Straży Granicznej I linii „Huta Tarniczka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Rafajłowa”
• placówka Straży Granicznej I linii „Zielona”
• placówka Straży Granicznej II linii „Porohy”

Organizacja komisariatu w 1935^[17]:

• komenda − Sołotwina
• placówka Straży Granicznej I linii „Osmołoda”
• placówka Straży Granicznej I linii „Huta Tarniczka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Rafajłowa”
• placówka Straży Granicznej I linii „Zielona”
• placówka Straży Granicznej II linii „Sołotwina”
• placówka Straży Granicznej II linii „Stanisławów”

Przypisy

1. Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
2. Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
3. Kozłowski 2012 ↓, s. 33.
4. Kula 1994 ↓, s. 40.
5. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 29.
6. Goryński 2012 ↓, s. 226.
7. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 31.
8. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 32.
9. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 52.
10. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 65.
11. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 80.
12. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 103.
13. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 110.
14. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 133.
15. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 136.
16. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 146.
17. Promińska 2011 ↓, s. 5.
18. Rozkazy KG SG ↓, s. 2/1939.
19. Rozkazy KG SG ↓, s. 42/1939.
20. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 51.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• KatarzynaK. Promińska KatarzynaK., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wschodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)