Komisariat Straży Granicznej „Czarnków”

Komisariat Straży Granicznej „Czarnków”

Komisariat SG „Lubasz”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	Komisariat Straży Celnej „Czarnków”
Organizacja
Dyslokacja	Lubasz Czarnków
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 9 Obwód SG „Wronki”

Komisariat Straży Granicznej „Czarnków” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[1]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[2]. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Lubasz” do Inspektoratu Granicznego nr 9 „Wronki” i określił jego strukturę organizacyjną^[3]. Już 15 września 1928 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 7 w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał organizację komisariatu i ustalał zasięg placówek^[4].

W 1930 roku komisariat w Lubaszu został zlikwidowany, a jego kierownik komisarz Gustaw Szrott został przeniesiony na stanowisko oficera wywiadu Śląskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej^[5]. Nowo utworzony komisariat Straży Granicznej numer 2/9 „Czarnków” powstał na podstawie rozkazu organizacyjnego Komendy Straży Granicznej nr 11/30 i Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego nr 4/30. Na kierownika mianowano komisarza Romana Buszkowskiego. Komisariat mieścił się przy ulicy Kościelnej 7^[5].

Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 roku o reorganizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił numer, nową nazwę^[6] i organizację komisariatu^[7].

Służba graniczna

Rozkazem organizacyjnym nr 2 Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej z 27 czerwca 1928 roku ustalono zasięg komisariatów. Granica komisariatu „Lubasz” na jego prawym skrzydle to linia od śluzy nr 15, drogą do południowego skraju wsi Romanowo, wąwozem do nadleśnictwa Promne, drogą polną na Paliszewo, Maranówko, Wyszyny, Budzyń do jeziora Kaliszany wyłącznie. Na lewym skrzydle od śluzy na Noteci nr 18 przez szosę Gulcz–Rosko wzdłuż drogą do folwarku Rosko, miejscowości: Hamrzysko, Klempicz, Ludomskie Olendry, Ludomy do Rogoźna włącznie^[8].

Na przełomie lat 1929–1930 roku reorganizowano Straż Graniczną. W styczniu 1930 roku określono nowe granice komisariatu. Granica północna zaczynała się na śluzie nr 15, a zachodnia kończyła się promem Martinsa na Noteci^[9].

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Granicznej „Jabłonowo” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Potrzebowice” − 1928
• komisariat Straży Granicznej „Ujście” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Wieleń” − styczeń 1930

Funkcjonariusze komisariatu

Kom. SG Roman Buszkowski (ur. 1885)

Kierownicy/komendanci komisariatu
stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
podkomisarz	Gustaw Szrott[10]	był w V 1929– 1930	oficer wywiadu Śl.IO[5].
komisarz	Roman Buszkowski	1930[5] – był w 1932[11] –
komisarz	Karol Doczkał[12]	14 XI 1933 –
podkomisarz	Michał Śmigielski	4 IV 1939[13] -
Zastępcy komendanta komisariatu
starszy strażnik	Bolesław Załęski	1 V 1939[14] –

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w marcu 1928^[15]:

• komenda − Lubasz
• placówka Straży Granicznej I linii „Czarnków”
• placówka Straży Granicznej I linii „Pijanówka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Gulcz”
• placówka Straży Granicznej II linii „Lubasz”
• placówka Straży Granicznej II linii „Krucz”

Organizacja komisariatu we wrześniu 1928^[16]:

• komenda − Lubasz^[a]
• placówka Straży Granicznej I linii „Czarnków”
• placówka Straży Granicznej I linii „Ciszkowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Gulcz”
• placówka Straży Granicznej II linii „Lubasz”
• placówka Straży Granicznej II linii „Krucz”

Organizacja komisariatu w styczniu 1930^[7][17]:

• 2/9 komenda − Czarnków
• placówka Straży Granicznej I linii „Czarnków”
• placówka Straży Granicznej I linii „Ciszkowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Gulcz”
• placówka Straży Granicznej I linii „Rosko”
• placówka Straży Granicznej II linii „Inowrocław”
• placówka Straży Granicznej II linii „Czarnków” ul. Kościelna 7
• placówka Straży Granicznej II linii „Krucz”

Uwagi

1. Miejsce czasowego postoju – Czarnków. → Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 34

Przypisy

1. Kula 1994 ↓, s. 40.
2. Goryński 2012 ↓, s. 226.
3. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 22.
4. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 33.
5. Kaśkosz 2015 ↓, s. 40.
6. Kozicka 2011 ↓, wstęp.
7. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 70.
8. Kaśkosz 2015 ↓, s. 17.
9. Kaśkosz 2015 ↓, s. 39.
10. Kaśkosz 2015 ↓, s. 18 i 40.
11. Wykaz imienny Wlkp. IO ↓, s. 2.
12. Kronika komisariatu „Lipiny” ↓, s. 30.
13. Rozkazy KG SG ↓, s. 13/39.
14. Rozkazy KG SG ↓, s. 27/39.
15. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 14.
16. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 34.
17. Dyslokacja Wlkp. IG ↓, r. 1933.

Bibliografia

• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Mariusz Kaśkosz: Straż Graniczna Inspektoratu Granicznego Wronki w latach 1928-1937: ze wspomnień strażnika Jana Nocunia. Czarnków: Wydawnictwo Nadnoteckie Echa, 2015. ISBN 83-87424-77-3.
• IwonaI. Kozicka IwonaI., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Wykaz dyslokacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego w latach 1933–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Wykaz imienny oficerów i szeregowych Straży Granicznej Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego pracujących w Przysposobieniu Wojskowym → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
• Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Lipiny Ślaskie” z lat 1927–1936. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/591.)