13 Szwadron Kawalerii KOP „Czortków”

Szwadron Kawalerii KOP „Czortków”

13 szwadron kawalerii
Szwadron Kawalerii KOP „Wasylkowce”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1925
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	„Wasylkowce” „Czortków”
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Wasylkowce, Czortków
Formacja	Korpus Ochrony Pogranicza
Rodzaj wojsk	kawaleria
Podległość	4 Brygada OP Brygada KOP „Podole” 36 Dywizja Piechoty

Szwadron Kawalerii KOP „Czortków” – pododdział kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924 roku, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza^[1], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę^[2]. W 1925 roku, w składzie 4 Brygady Ochrony Pogranicza, rozpoczęto formowanie jednostki 13 szwadronu kawalerii^[3]. W skład szwadronu wchodzić miały cztery plutony liniowe i drużyna dowódcy szwadronu^[4]. Stany szwadronu były zbliżone do stanów szwadronów formowanych w 1924 roku ^[3]. Jednostką formującą był 6 pułk ułanów^[5] .

Szwadron był podstawową jednostką taktyczną kawalerii KOP. Zadaniem szwadronu było prowadzenie działań pościgowych, patrolowanie terenu, w dzień i w nocy, na odległości nie mniejsze niż 30 km, a także utrzymywanie łączności między odwodami kompanijnymi, strażnicami i sąsiednimi oddziałami oraz eskortowanie i organizowanie posterunków pocztowych. Wymienione zadania szwadron realizował zarówno w strefie nadgranicznej, będącej strefą ścisłych działań KOP, jak również w pasie ochronnym sięgającym około 30 km w głąb kraju^[6]. Szwadron był też jednostką organizacyjną, wyszkoleniową, macierzystą i pododdziałem gospodarczym^[7] . Jednostką administracyjną dla szwadronu był batalion KOP „Czortków”^[8].

W lipcu 1929 roku zreorganizowano kawalerię KOP. Zorganizowano dwie grupy kawalerii. Podział na grupy uwarunkowany był potrzebami szkoleniowymi i zadaniami kawalerii KOP w planie „Wschód”^[9]. Szwadron wszedł w skład grupy południowej^[10]. Przyjęto też zasadę, że szwadrony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania^[10]. Obok nazwy geograficznej, do 1931 roku stosowano również numer szwadronu^[11].

W 1934(?)1932^[a]roku dokonano kolejnego podziału szwadronów. Tym razem na trzy grupy inspekcyjne. Szwadron wszedł w skład grupy południowej^[12].

W 1938 roku nastąpiła reorganizacja podporządkowania i struktur kawalerii KOP. Szwadrony zakwalifikowano do odpowiednich typów jednostek w zależności od miejsca stacjonowania^[b]. Szwadron zakwalifikowano do grupy I^[13]. Organizacja szwadronu kawalerii na dzień 20 listopada 1938 przedstawiała się następująco: dowódca szwadronu, szef szwadronu, drużyna ckm, drużyna gospodarcza, patrol telefoniczny i dwa plutony liniowe^[14] po cztery sekcje^[15], w tym sekcję rkm^[7] . Liczył 2 oficerów, 1 chorążego, 8 podoficerów zawodowych, 2 podoficerów nadterminowych i 72 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 2 ckm, 2 rkm, 73 karabinki, 76 szabel. Posiadał też 83 konie wierzchowe^[16]. Szwadron wchodził w skład Brygady KOP „Podole”^[13].

Szwadron zmobilizowano w sierpniu 1939 roku. Wszedł on w skład 36 Dywizji Piechoty jako jej kawaleria dywizyjna^[17]. W nocy z 4 na 5 września 1939 roku szwadron przybył do rejonu m. Końskie^[18].

Żołnierze szwadronu

Dowódcy szwadronu

• rtm. Edward Wania^[19] (1925 – był w 1928^[20] )
• rtm. Marian Wiśniewski (był w 1937)^[20] ?
• rtm. Bronisław Riczka z 26 p.uł. (26 V 1936^[20]  – 23 IX 1939^[17][21])

Obsada personalna w marcu 1939 roku

Ostatnia „pokojowa” obsada oficerska szwadronu^[22][c]

• dowódca szwadronu – rtm. Riczka Bronisław
• oficer szwadronu – por. Stachowicz Jan

Obsada personalna kawalerii 36 DP ^[21][24]:

• dowódca szwadronu – rtm. Bronisław Riczka^[d] († 23 IX 1939 Jacnia^[e])
• dowódca I plutonu – por. rez. inż. Jan Kanty Kazimierz Stachowicz z 2 pszwol
• dowódca II plutonu – ppor. rez. Władysław Kaniak
• dowódca III plutonu – ppor. rez. Rudroff
• szef szwadronu – st. wachm. Izydor Koper

Uwagi

1. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz podają, że podział kawalerii na trzy grupy nastąpił w 1934 roku → Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 156, Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44 i Prochwicz 2003 ↓, s. 51.
   Mijakowski i Rozdżestwieński twierdzą, że kawaleria KOP podzielona była na trzy grupy już w 1932 roku → Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15
2. W 1938 roku nastąpił podział kawalerii KOP na szwadrony typu I, II i III. Szwadrony typu I stacjonowały poza m.p. dowództw batalionów KOP, szwadrony typu II stacjonowały w m.p. batalionów KOP. Typ III posiadał szwadron "Nowe Świeciany" → Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52
3. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[23].
4. Bronisław Riczka (1892-1939), rtm., w KOP od 1936 roku. Do mobilizacji dowódca szwadronu kawalerii KOP „Czortków”. We wrześniu 1939 roku dowódca kawalerii dywizyjnej 36 DP rez. Poległ w walkach z Niemcami w m. Jacnia k. Krasnobrodu 23 września 1939 roku → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 744
5. Głowacki 1986 ↓, s. 417 Rotmistrz Riczka został pochowany na cmentarzu parafialnym w Krasnobrodzie.

Przypisy

1. Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
2. Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
3. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 26.
4. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 21.
5. Zarządzenie nr L.1600/o.de B./25 ↓.
6. Falkiewicz 1925 ↓, s. 4-6.
7. Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓.
8. Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 3 zał. 47.
9. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 35.
10. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
11. Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
12. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44.
13. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 59.
14. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52.
15. Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 158.
16. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 149.
17. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 91.
18. Głowacki 1986 ↓, s. 38.
19. Falkiewicz 1925 ↓, s. 35.
20. Wykazy imienne oficerów KOP ↓.
21. Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 17.
22. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 944.
23. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
24. Prochwicz 2003 ↓, s. 368.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1925.
• Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. WarszawaPułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
• Krzysztof Mijakowski, Paweł Rozdżestwieński: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza. Wielka księga jazdy polskiej 1918-1939. Tom 44. Edipresse Polska SA, 2013. ISBN 978-83-7769-888-4.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• IwonaI. Wiśniewska IwonaI., KatarzynaK. Promińska KatarzynaK., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Wołyń»”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013 .
• Wykazy imienne oficerów brygad, pułków, batalionów oraz pozostałych jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/287.)
• Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza nr L.5201/tj.org./38 z 3 listopada 1938.
• Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie sformowania dowództw 4 i 5 brygady OP, 12-20 baonów i 12-20 szwadronów Ochrony Pogranicza nr L.1600/o.de B./25 z lutego 1925.
• Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937. (sygn.177/132.)