Szwadron Kawalerii KOP „Żurno”

Szwadron Kawalerii KOP „Żurno”

5 Szwadron Kawalerii

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1924
Rozformowanie	1939
Dowódcy
Ostatni	rtm. Kazimierz Minecki
Organizacja
Numer	kryptonimowy: 51[a]
Dyslokacja	Zurne
Formacja	Korpus Ochrony Pogranicza
Podległość	1 Brygada OP pułk KOP „Sarny” 1 pułk kawalerii KOP

Szwadron Kawalerii KOP „Żurno” – pododdział kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza^[2], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę^[3]. Jesienią 1924 został sformowany 5 szwadron kawalerii. Szwadron wchodził w skład 1 Brygady Ochrony Pogranicza^[4]. Na miejsce postoju wybrano folwark Zurne, w gminie Bereźne powiatu rówieńskiego, a od 1 stycznia 1925 - powiatu kostopolskiego^[b].

Szwadron był podstawową jednostką taktyczną kawalerii KOP. Zadaniem szwadronu było prowadzenie działań pościgowych, patrolowanie terenu, w dzień i w nocy, na odległości nie mniejsze niż 30 km, a także utrzymywanie łączności między odwodami kompanijnymi, strażnicami i sąsiednimi oddziałami oraz eskortowanie i organizowanie posterunków pocztowych. Wymienione zadania szwadron realizował zarówno w strefie nadgranicznej, będącej strefą ścisłych działań KOP, jak również w pasie ochronnym sięgającym około 30 km w głąb kraju^[5]. Szwadron był też jednostką organizacyjną, wyszkoleniową, macierzystą i pododdziałem gospodarczym^[6] .

W skład szwadronu wchodzić miały cztery plutony liniowe i drużyna dowódcy szwadronu. Według etatu szwadron liczyć powinien trzech oficerów, 19 podoficerów i 65 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 77 karabinków, 7 pistoletów oraz 82 szable^[7].

W lipcu 1929 zreorganizowano kawalerię KOP. Zorganizowano dwie grupy kawalerii. Podział na grupy uwarunkowany był potrzebami szkoleniowymi i zadaniami kawalerii KOP w planie „Wschód”^[8]. Szwadron wszedł w skład grupy południowej^[9]. Przyjęto też zasadę, że szwadrony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania^[9]. Obok nazw geograficznych, do 1931 stosowano również numer szwadronu^[10].

W 1934(?)1932^[c]roku dokonano kolejnego podziału szwadronów. Tym razem na trzy grupy inspekcyjne. Szwadron wszedł w skład grupy środkowej^[11]. Jednostką administracyjną dla szwadronu był batalion KOP „Bereźne”^[12]. Konie w poszczególnych szwadronach dobierano według maści. W szwadronie „Iwieniec” konie były gniade^[13].

W 1938 nastąpiła reorganizacja podporządkowania i struktur kawalerii KOP. Szwadrony zakwalifikowano do odpowiednich typów jednostek w zależności od miejsca stacjonowania^[d]. Szwadron zakwalifikowano do grupy I^[14]. Organizacja szwadronu kawalerii na dzień 20 listopada 1938 przedstawiała się następująco: dowódca szwadronu, szef szwadronu, drużyna ckm^[e], drużyna gospodarcza, patrol telefoniczny i dwa plutony liniowe^[15] po cztery sekcje^[16], w tym sekcję rkm^[6] . Liczył 2 oficerów, 1 chorążego, 8 podoficerów zawodowych, 2 podoficerów nadterminowych i 72 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 2 ckm, 2 rkm, 73 karabinki, 76 szabel. Posiadał też 83 konie wierzchowe^[17]. Szwadron wchodził w skład pułku KOP „Sarny”^[14].

W ramach mobilizacji częściowej zarządzonej 23 marca 1939 szwadron przegrupował się w rejon Wielunia^[18], gdzie organizowany był ćwiczebny pułk kawalerii KOP^[19] podporządkowany dowódcy OK IV^[20][f]. W maju szwadron wszedł w skład 1 pułku kawalerii KOP jako jego V szwadron^[22].

Żołnierze szwadronu

Dowódcy szwadronu:

• rtm. Bernard Romanowski (1925^[23]- był w 1928^[24] )
• rtm. Stanisław Nakoniecznikoff-Klukowski (14 października 1932 – 1938 → dowódca szw. kaw. „Stołpce”)
• p.o? rtm. Jan Kwiatkowski III (był w 1937)^[24] [24] ?
• rtm. Konstanty Kozłowski^[g] (1 lipca 1936 – III 1939^[26])
• rtm. Marian Szalewicz (1939^[27] → 7 psk)
• rtm. Kazimierz Minecki z 7 psk (29 kwietnia 1938^[24]  – 1939^[20][21])

Obsada personalna 5 szwadronu 1 pkaw KOP^[22]:

• dowódca szwadronu – rtm. Kazimierz Minecki^[h]
• dowódca I plutonu – ppor. rez. Michał Gutsche (?)^[i]
• dowódca II plutonu – ppor. rez. Julian Kielmiński z 17 p.uł.
• dowódca III plutonu – st. wachm. N.N.
• szef szwadronu – N.N.

Uwagi

1. Zarządzenie szefa sztabu Korpusu Ochrony Ochrony Pogranicza ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP^[1].
2. Wołyński Dziennik Wojewódzki nr 1 z 4 stycznia 1936, poz. 1, tu jako folwark Zurne w gromadzie Teklówka, gminy Berezne. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, tom IX Województwo wołyńskie, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1923, s. 49, tu jako folwark Zurno.
3. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz podają, że podział kawalerii na trzy grupy nastąpił w 1934 → Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 156, Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44 i Prochwicz 2003 ↓, s. 51.
   Mijakowski i Rozdżestwieński twierdzą, że kawaleria KOP podzielona była na trzy grupy już w 1932 → Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15
4. W 1938 nastąpił podział kawalerii KOP na szwadrony typu I, II i III. Szwadrony typu I stacjonowały poza m.p. dowództw batalionów KOP, szwadrony typu II stacjonowały w m.p. batalionów KOP. Typ III posiadał szwadron "Nowe Świeciany" → Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52
5. Stan drużyny ckm w szwadronie był znacznie niższy od stanu nakazanego „Regulaminem kawalerii cz.III”. Drużyna składała się z 15 żołnierzy i 19 koni. W jej skład wchodzili: drużynowy, 2 karabinowych, 2 celowniczych, 2 taśmowych, 2 amunicyjnych, 6 koniowodnych i 4 juki^[6] .
6. W innych opracowaniach oddział występuje pod nazwą: «Zgrupowanie Kawalerii KOP „Feliks”». Nazwa pochodzi od imienia dowódcy oddziału – ppłk. Feliksa Kopcia ^[21].
7. Rtm. Konstanty Kozłowski w KOP od 1935. Do mobilizacji dowódca szwadronu kawalerii KOP „Żurno”. Przydział mobilizacyjny nieznany^[25].
8. Kazimierz Minecki, rtm., w KOP od 1938. Do marca 1939 dowódca szwadronu kawalerii KOP „Żurno”. Po wejściu szwadronu w skład 1 pkaw. KOP, dowódca 6 szwadronu liniowego. W kampanii wrześniowej po walkach w rejonie Kieszanki, 3 września 1939 wraz z częścią szwadronu dostał się do niewoli niemieckiej^[28].
9. Oficer o takim samym nazwisku występuje w obsadzie personalnej I szwadronu 1 p KOP^[22].

Przypisy

1. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 426.
2. Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
3. Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
4. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
5. Falkiewicz 1925 ↓, s. 4-6.
6. Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓.
7. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 21.
8. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 35.
9. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
10. Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
11. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44.
12. Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 3 zał. 47.
13. Kościański 1994 ↓, s. 58.
14. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 58.
15. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52.
16. Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 158.
17. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 149.
18. Prochwicz i 4/1994 ↓, s. 5.
19. Prochwicz 2003 ↓, s. 72.
20. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 77.
21. Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 14.
22. Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15.
23. Falkiewicz 1925 ↓, s. 35.
24. Wykazy imienne oficerów KOP ↓.
25. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 726.
26. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 946.
27. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 135.
28. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 733.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1925.
• Zdzisław Kościański: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1924–1939. W: Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
• Krzysztof Mijakowski, Paweł Rozdżestwieński: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza. Wielka księga jazdy polskiej 1918-1939. Tom 44. Edipresse Polska SA, 2013. ISBN 978-83-7769-888-4.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część II. Przemiany organizacyjne i przygotowania wojenne KOP w 1939. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (150), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, Biblioteka Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego tom 29. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Wilno»”. Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013.
• Wykazy imienne oficerów brygad, pułków, batalionów oraz pozostałych jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/287.)
• Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza nr L.5201/tj.org./38 z 3 listopada 1938.
• Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937. (sygn.177/132.)